Tutera 25.000 biztanletik gorako hiria da. Orain dela mende dezente galdu zuen euskara, eta berreskuratzen ahalegintzea ez da lan makala. AEK bakarrik dabil zeregin horretan duela hamaika urtez geroztik. Horietatik zortzi egin ditu irakasle Alicia Iribarrenek. Sortzez Elizondokoa izanik, Iribarren oso gazte joan zen Tuterara bizitzera, eta horri esker bertako euskaldunzahar bat irakasle eduki dezake AEK-k. Ez da adibiderik ohikoena.

Nafarroako AEK-ko Mikel Aldasorok esan digunez, "eremu erdaldunetan arazo soziolinguistikoa daukagu: euskaldun gutxiago daude eta, beraz, zailagoa da bertako irakasleak topatzea". Nafarroan, beste oztopo bat gaineratu behar zaio horri, Aldasorok gogorarazi duenez: "Hemen, distantziak handiagoak dira. Kontuan hartu Iruñetik Tuterarako edo Lodosarako tartea luzeagoa dela Bizkaia osoa zeharkatzea baino. Beraz, ezin da leku horietara kanpoko irakaslerik bidali, bertan bizitzeko ez bada".

IKAko Sagrario Alemanek dioenez: "Guretzat dirutan ahalegin handia da, kanpoko norbait bidaltzea irakasle, kontuan hartuta, gainera, oso ikasle gutxi edukitzen dituztela". Askotan, baina, irtenbide bakarra izaten da. Prest dagoen irakaslerik aurkituz gero, jakina. Berbarako, Alaitz Etxebarria AEK-ko irakasle zornotzarrak, Karrantzan (Bizkaia) egin zuen aurreko ikasturtea, baina hura amaituta utzi egin zuen. Aurten ondoko herriko irakasle bat izango dute Karrantzako ikasleek. Ez da harritzekoa irakasle dantza hau, herria urruti baitago eta inguruko irakasleak aurkitzea ez da batere erraza.


Zailtasunak zailtasun, eskolak ematea lortzen da. Giro berezian, hori bai. Ehunka urtez euskararen arrastorik izan ez den herrietan, euskaltegi bat gauza bitxia da, zerbait gehiago ez bada. "Arrotz sentitzen garen? Bai", dio Alicia Iribarrenek, "batzuek modu arraroan begiratzen gaituzte kalean euskaraz hitz eginez goazenean edo tabernan gaudenean, exotikotzat gauzkate". Benetan esanguratsua da Iribarrenek "exotiko" hitza erabili izana, horixe bera eraman baitute ahora bai Sergio Gonzalez Karrantzako ikasleak, bai Ander Bezares Biasterin (Araba) dabilen IKAko irakasleak ere.

Euskara exotikotzat hartzen denean, gaitzerdi. Aurkako jarrerak ere badaude, batzuetan muturrekoak. Hala ere, gurekin mintzatu direnak bat datoz: gutxi batzuk baino ez dira erasokor agertzen. Egoera ez da bera herrialde guztietan, gainera. Karrantzan, esaterako, giro erdaldunak ez du saihesten bertakoak euskararen alde agertzea orobat, gehienek hura ikasteko beharrik sumatu ez arren. Bertako eskolan D eredua baino ez egotea horren froga ederra da. Araba eta Nafarroako eskualde batzuetan, berriz, gauzak arras bestelakoak dira.

"Garai batean zaila suertatu zitzaigun Lodosan lokala alokatzea", ipini du adibide Mikel Aldasorok. Gutxi izanagatik, euskararen aurkakoak asko nabarmentzen dira zenbaitetan, Alicia Iribarrenek zein Ander Bezaresek salatzen dutenez. Azken horrek dioenez, hala ere, "horrek ez digu eguneroko jardunean arazo handiegirik sortzen. Baten batek gaizki begiratuko du, baina ikasleei ez zaie inporta". Bestalde, bai Araban bai Nafarroan dabiltzanek udalen laguntza hutsaren hurrengoa izan ohi dela gogorarazi dute, zenbait herritan eskolak emateko lekua utzi badute ere.


Sagrario Alemanek oso giro erdaldunean euskara irakasteak daukan beste berezitasun bat ekarri du gogora: hurbileko euskal erreferentziarik ezak ikas-prozesuan daukan eragina. "Ni Erriberako herri batean irakasle ibili nintzen 1979an", gogoratu du, "eta `bai' eta `ez' zer ziren burua mugituz adierazi behar izaten nuen. Ez dut uste gaur egun hainbesterako denik, baina eremu erdaldunenetan irakasleek euskarri gutxiago izaten dute eskura". Ikasle askok euskaltegian izaten dute lehenbiziko harremana euskararekin.

Zerk eramaten du oso herri erdaldun bateko gizabanakoa euskaltegira? Arrazoi bat baino gehiago egon badaiteke ere, Sergio Gonzalez karrantzarrak horietako bat eman digu, berez okerra izanik dena adierazten duen esaldiaren bidez: "Euskaldun izanda euskaraz ez jakitea bete gabeko zuloa zen niretzat". Jakina, aipatu ditugun eskualdeetan, batez ere hegoaldenekoetan, halako sentimenduak ez dira batere ohikoak. Oro har, ikasleak erakartzea lan zaila da erdara nagusi denean, Mikel Aldasororen ustetan: "Inguru erabat euskaldunean euskaldun ez denak ez badauka bizitzeko arazorik eta askok bizitza osoan euskara ikasteko ahaleginik egiten ez badu, pentsa herri erdaldunean jendea eskolak hartzeko bultzatzea zer den".