"Orioko Herria urdin, berde eta horia". Horrela hasi ohi dute oriotarrek beren udalaren deskripzioa. Kostaldeko herri arrantzale txiki bat da Orio. Bost mila biztanle eskas biltzen ditu eta astialdirako ingurune paregabean kokaturik dago, Oria ibaiak itsasoarekin bat egiten duen tokian, mendi berde ederren magalean. Horregatik da urdina eta berdea Orio. Era guztietako kirola egiten da bertan: arrantza, arrauna, igeriketa, parapentea, piraguismoa, surfa, windsurfa... Baina urdin eta berde bakarrik ez, horia ere bada Orio. Kaleen izenak afixa horietan daude jarrita, herriko denda eta jatetxe askoren errotuluak ere horiak dira, estalki asko ere horiak dira. Izan ere, horia da Orioko traineruaren eta arraunlarien kolorea. Arrauna ezaugarri da Orioko herrian, herria bera janzten du.

Zarautzek, berriz, Santa Barbara eta Mollarri arteko hondartza du erakargarri nagusi. Area fina eta itsaso zabala biltzen ditu. Hondartza ondoko pasealekua da herriaren bihotza, beste hainbat txokotara iristeko bidea ematen duena. Mendiz inguratuta eta itsasoko urak zipriztinduta dago Zarautz. Izan ere, itsasoa ezaugarri izanagatik ingurune berdeak ere badira Zarautzen. Nekazaritza eremuko auzoetan kultura, astialdi eta ekonomia jarduera ugari izaten da.

Oriok arrauna landu du batez ere, Zarautz, berriz, turista askoren jomuga bihurtu da. Biak daude itsasoaren inguruan antolatuta eta Orio eta Zarautz, olatu artean hazi eta hezi diren herriak dira.


Hiru dira Kilometroak 2004 jaia antolatuko duten eskolak; Orioko Herri Ikastola, Oteiza Lizeo Politeknikoa eta Zarauzko Salbatore Mitxelena Ikastola. Orioko Herri Ikastolak eta Zarauzko Salbatore Mitxelena Ikastolak 2 eta 16 urte bitarteko hezkuntza eskaintzen dute. Eskaintza hori zabaldu asmoz, ordea, Oteiza Lizeo Politeknikoarekin proiektu berri bat jarri dute martxan eta Batxilergo nahiz Lanbide Heziketako zikloak eskaintzen dituzte.

Orioko Herri Ikastola 1971n sortu zen. Ordutik gauza asko aldatu dira. Gaur egun 470 ikasle inguru eta 40 irakasle inguru ditu 25 gelatan. Orioko Herri Ikastolan Haur Hezkuntza ematen da, baita Lehen Hezkuntza, LHko Hezkuntza Berezia, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza eta DBHko Hezkuntza Berezia ere. Eskaintza horri jarraipena emateko proiektu berri bat jarri dute martxan Zarautzen, eta Batxilergoa eta Lanbide Heziketa eskainiko dituzte Oteitza Lizeo Politeknikoan. Lanbide Heziketako erdi eta goi mailako ikasketak emango dituzte han. Eskaintza zabalak beharrak ere baditu berekin. Gaur egun 473 ikasle dituzte Orioko Herri Ikastolan eta gela gehiago behar dituzte, 2 eraikuntzak ikaslez gainezka daude.

Antoniano Ikastetxea, Salbatore Mitxelena Ikastola eta Orioko Herri Ikastolaren artean osatutako proiektua da Oteitza Lizeo Politeknikoa. Bitoriano Gandiaga Fundazioak ematen dio izaera juridikoa. Bertan 537 ikasle eta 102 langile daude. Heziketa arautuan Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza, Batxilergoa edo Erdi Mailako Heziketa Zikloak eta Goi Mailako Heziketa Zikloak eskaintzen dituzte. Heziketa arautugabean, berriz, Hobetuz programaren barnean, hiru arlok osaturiko eskaintza oparoa dute: fabrikazio mekanikoa; elektrizitatea, elektronika eta telekomunikazioak eta katalogo modularraz kanpoko gaiak jasotzen dituztenak.

Salbatore Mitxelena Ikastolak 2 urtetik 16 urte bitarteko heziketa osoa eta euskalduna eskaintzen du. Ikasleek HH2 tik DBH4ra arteko bidea egiten dute ikasketa, kantu, jolas eta armonia giroan. 1965. urtean sortu zenetik gaur arte bultzatu dituzte elkarbizitzarako beharrezko diren baloreak eta euskal izatean oinarritu dute hezkuntza. Gaur 986 ikasle eta 90 langile aritzen dira. Haur Hezkuntza ematen dute, baita Lehen Hezkuntza, LHko Hezkuntza Berezia, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza eta DBHko Hezkuntza Berezia ere. Baina 2tik 16ra bitarteko eskaintza hori 20ra luzatu dute hauek ere, Oteitza Lizeo Politeknikoarekin elkarlanean. Hezkuntza zabaltzeko beharra asetu badute ere, behar materialak ere badituzte Salbatore Mitxelenan. Kilometroetan lortutako diruarekin Haur Hezkuntzako eraikin zaharra berritu nahi dute, etorkizunean ikasleentzat lekua egon dadin.


Orio herri euskalduna da eta euskarak ez duela ia arazorik esaten da, biztanleen ehuneko asko euskalduna delako eta kalean euskaraz asko hitz egiten delako. Oso gaztelania gutxi entzuten da. Baina Orioko Herri Ikastolakoen helburua ahozko hizkuntza horren kalitatea hobetzea da. Gazteek ohitura handia dute hitanoz hitz egiteko, baina kalitatea galdu du eta hori hobetu nahi dute. Galera hori euskara etorkizunean larri ibiliko den adierazgarri dela uste dute eta lehenbailehen heldu nahi diote behar horri. Horretarako, Euskaraz Bizi programaren barnean, ikasleekin lan egin nahi dute gure hizkuntza berpiztu eta ondoren gizarte esparru guztietara zabaltzeko. Lanbide Heziketa euskalduntzea da beste asmoetako bat, Batxilergoan ere materiala erdalduna baita.


Ikastolak, kultura erakundeak eta gizarteko makina bat elkartek lagunduta antolatuko dute Kilometroak 2004. Eta horiek guztiak uztartzen eta lotzen aritu da, besteen artean, Martin Etxeberria. Berak azaldu duenez, aurtengo jaiaren helburu filosofiko nagusia elkartasuna bultzatzea da. Horretarako, bi herri elkartu dira, Zarautz eta Orio. Hiru ikastetxe ere bai, Orioko Herri Ikastola, Zarauzko Oteiza Lizeo Politeknikoa eta Salbatore Mitxelena Ikastola. Horixe izan da proiektu giltzarria, alegia, Ikastolen Elkartean Oteitza Lizeo Politeknikoa sartzea. Industriako Lanbide Heziketa indartsua zuen Oteiza zentroak eta euskara DBHn eta Batxilergoan aski finkaturik eta erroturik dagoela kontuan hartuta, industriaren eta oro har lan munduaren bide zuzen horri heldu nahi izan diote. LH osora zabaldu nahi dute euskararen erabilera eta horretarako Oteitza Lizeo Politeknikoaren hezkuntza eskaintza hartu dute oinarri. Industria arloko eskaintza Ikastolen Elkartearen ereduaren barruan euskaraz eskaintzea lehen urratsa baina oso garrantzitsua da, ondoren euskara gizarteko beste arlo batzuetara zabaltzeko.

Aurtengo Kilometroak, beraz, berrituta etorriko da. Zirkuitua bera ere aurreko urteetan baino luzeagoa izango da, 15 kilometrokoa, bi herri eta hiru ikastetxe lotuko baititu. Itsasoa eta mendia biak uztartuko dituen ibilbide atsegina antolatu dute.

Itsasoak garrantzia handia du bi herriotan eta horren haritik sortu dute aurtengo lema: Itsaso zahar, olatu berri.

Logotipoa eta ikurra aukeratzeko Orio eta Zarauzko artistei euren ekarpenak egiteko eskatu zieten eta horietako bat aukeratu zen oinarri. Euskararen itsaso zaharra olatu berri batek inguru zabalago batera hedatuko du. Hiru ikastetxe biltzeko proiektu berria ere jasoko du olatu horrek. Euskara eta euskal hezkuntza, itsaso zaharraren adierazle, olatu batek berrituko ditu. Itsaso bezain zaharra da euskar, gorde beharrekoa, baina horrek ez du esan nahi aurrera egin behar ez denik. Horregatik, euskararen eta ikastolen mundua olatu berri batek aberastuko du. Proiektu berriak sortuko dira horiek biak suspertzeko: Oteitza Lizeo Politeknikoarekin elkarlanean osaturikoa, horren adibide.

Orain, egun handiaren bezperetan, antolatzaileek dei egin dute Orion eta Zarautzen laguntzeko. Txosnetan, garbitasun lanetan eta trafikoan lanean aritzeko jende asko beharko dute. Herrietan ez dago nahikoa aparkaleku. Horregatik, euskal herritar orori deia egin diote Kilometroak 2004 jaira joateko garraio publikoa erabil dezaten. Usurbilgo eta inguruetako hainbat aparkaleku egokituko dute urriaren 3rako.

Urte osoan zehar egin diren ekitaldietan jendearen erantzuna oso ona izan da eta orain, egunari ere erantzun berbera ematea baino ez da falta. Aberastu dezala olatu berriak euskararen eta ikastolen itsaso zaharra!