Euskal Herrian gertatutako errekonbertsio industrialek, batik bat ontzigintzako eta siderurgiako sektoreetakoek, bi gauza erakusten dituzte bereziki. Lehenik eta behin, euskaldunok ez dugula subiranotasun politikorik »ondorioz, subiranotasun ekonomikorik ere ez», eta gure sektore estrategikoei buruzko erabakiak Bruselatik ezartzen dizkigutela, Madrildik edo Paristik barrena. Bigarrenik, aipatu errekonbertsioek hamar milaka lanpostu zuzenen eta zeharkakoen galera ekarri dutela azkeneko hamarkadetan. Oraingoan, alde batera utziko dugu lehenbiziko alderdi hori, beste analisi batzuetan komentatu izan dugunez gero, eta bigarrenean zentratuko gara. Egungo egunean, berriro ere, eta Zapateroren Bilboko promesak promes, ontzigintzako sektoreko beste errekonbertsio baten atarian gaude, eta gerta dakiguke beste milaka lanpostu zuzen galtzea. Zuzenean erasandako pertsonen egoera, dena dela, pribilegiozkoa izan da eta izango, baldin errekonbertsioak edo itxierak zeharka hartzen dituen pertsonen egoerarekin konparatzen badugu, hau da, plantillako pertsonak enpresa lagungarrietako langileekin edo beren enpresa edo negozio txikiak ixtera behartuekin alderatzen baditugu.

Ildo horretan, ontzigintzako eta siderurgiako errekonbertsioak edo enpresa publikoetakoak »hala nola, BWkoa» nozitu dituzten pertsonak ez dira gelditu bi urteko langabezian eta gero gerokoak itxaroten. Ez. Alde batetik, indemnizazioa jaso dute, eta, bestetik, harik eta behin betiko erretiratu bitartean, bermatu egin zaie ohiko diru-sarrera gehiena kobratzea. Adibide bat jartze arren, hel diezaiogun BW kasuari, orain artekoetan azkenekoari. Aldez aurretik erretiratzen direnek »250 baino gehiago» oinarri arautzailearen %76ko errenta garantizatua jasoko dute, zeinetan soldata finkoa, soldata bariablea eta soldataren osagarriak sartzen baitira, urteko maximoa 32.137 eurotan ezarria dela. Aipatu errenta urtero berrituko zaie urte bakoitzeko KPI benetakoarekin, 2004. urtean hasita behin betiko erretiroko adinera heldu bitartean. Errekonbertsioaren barruko langileek, bestalde, 74.000 eta 92.000 euro bitarteko zenbatekoak kobratuko dituzte indemnizazio gisa. Kontuak horrela, Sestaoko Naval ontziolaren errekonbertsioak edo itxierak ere antzeko egoera ekar dezake zuzenean hartzen dituen pertsonentzat. Ondorioz, nahiz eta tartean mobilizazio asko eta erradikalak egin, oso zaila da era horretako errekonbertsioen barruko langileek amu tentagarri horri ez men egitea. Eta, jakina, horren jakitun dira administrazioko, enpresetako eta sindikatuetako arduradunak, zeinen kezka nagusia, jeneralean, ez baita ontziolaren edo enpresaren itxiera edo neurriratzea »hori jana izaten dute», baizik eta trukean prestazio ekonomiko eta sozial onenak lortzea.

Beraz, nor kaltetzen dute benetan era horretako errekonbertsioek? BW edo Navala errekonbertitzearen edo ixtearen ondorioz, bistan da, badira plantillako 2.000 eta piku pertsonak baino kalte handiagoa jasaten dutenak, nahiz eta multzo horrek ere berea nozitu. Kaltetuenak, ezbairik gabe, beste bost mila lagun dira, zeharka Sestaoko Naval ontziolatik bizi direnak, ontziolarentzat lan egiten dutelako. Enpresa lagungarrien arloko pertsonak dira. Lagun-multzo horrek ez dauka Navaleko edo BWko plantillakoek jasotzen dituzten aldez aurreko erretiroak eta indemnizazioak izateko eskubiderik. Kasurik onenean, eta betiere nahikoa kotizatu badute, langabeziko bi urte egokituko zaizkie eskubidez. Eta kito. Ez indemnizaziorik, ez aldez aurreko erretirorik. Bidegabea bezain erreala.

Administrazioek, hortaz, kontuan hartu beharko lituzkete horrelako egoerak, hain injustizia eta ezberdintasun erradikala, neurri batean bederen, arintzen saiatzeko. Pertsona batzuek eta besteek »enpresa publikoetakoek eta pribatuetakoek, handietakoek nahiz txikietakoek» berdin kotizatu dute. Jakin, badakigu, enpresa handietako plantillek mobilizatzeko ahalmen itzela dutela... Besteak beste, arrazoi horregatik izaten da nahiago haiek dirutan pribilegiatzea egunero kalean ikustea baino. Zer gertatuko litzateke enpresa txikietako langileek, mobilizatzeko ahalmen gutxiago duten horiek, sozialki lehergarriak diren jokamoldeak hartuko balituzte? Administrazioek ondo hausnartu beharko lukete puntu hori. Erakunde horiek diote ez dutela onartzen biolentziarik eta presiorik, baina presio baten agindura jokatzen dute. Hain zuzen ere, herrialde... bateko bizimodu soziala eta politikoa geldiarazteko gai diren plantilla handien presioari egiten diote men, eta konparaziozko bidegabekeria egiten dute errekonbertsioen barruko gainerako langile horiekin. Modu horretan, ez ote dira ari enpresa txikietako plantillak biolentzia eta presio handiagoa baliatzera bultzatzen?

Gogoeta horren bidez, ez gara ari planteatzen lanpostu zuzenen galera behar bezala eta dirutan ez konpentsatzea. Bakar-bakarrik, beste era bateko formulak defendatzen ditugu, bide eman dezaketenak pertsona kaltetuenek ere, nola baitira enpresa lagungarri txikietakoak, orain baino tratamendu egokiago eta duinago bat izateko. Berdin kotizatuta, ez da bidezkoa pertsona batzuek aldez aurretik erretiratuta edo langabezian bost urtez edo are hamabost urtez egoteko modua izatea eta horrez gainera indemnizazio on bat eskuratzea eta beste batzuk, gehien jota, bi urteko langabeziarekin bakarrik geratzea.