Grezia europar herrialde bisitatuenetakoa da baina era berean ezezaguna. Aurtengo Olinpiar Jokoek ia mundu osoa Atenasera begira jarri dute eta handik bidalitako irudiak eta kronikak bazter guztietara iritsi dira. Olinpiar Jokoak ez dira, noski, berdin bizitzen gure planetako mutur batean edo bestean, han bertan edo atzerrian, lagun batek parte hartzen duenean edo kirolariak anonimo direnean... Kontuak kontu Olinpiar espiritua dela eta 4.000 milioi pertsonek kirola izan dute hizpide aurreko asteetan, munduko populazioaren erdia baino gehiago den kopuru horrek telebistaz jarraitu ditu(gu). Egun aktualitatea beste gai batzuetara itzuli da berehala. Antzinako historian izan duen protagonismoa berreskuratu du Greziak eta aro modernoetara egokitzen jakin du. Klase guztietako iritziak jaso ditugu bertan. Orrialdeok ez dute kirol kronika izan nahi baina kirol izerdia badarie.


Mediterraneo Itsasoak beste itsaso batzuk biltzen ditu bere baitan, eta horietakoak diren Joniko eta Egeo izenekoen artean kokatzen da Grezia. Greziako zati kontinentalak hartzen du eremu handiena baina irlak dira turismo irudi erakargarrienak. Hamar milioi lagun pasatxo biztanle ditu eta beste hainbeste turista jasotzen du urtero. Aurten ere antzeko kopurura iritsiko da baina beste modu batean banatuta. Ondorio hori atera dugu, behintzat, Atenaseko zurrunbilotik kanpo lasai-lasai ibili garenok.

Hemendik begiratuta, guretik aztertuta, beti ikusten nuen nik Grezia "Turkiatik gertu dagoen Portugal antzeko herrialde bat" bezala »ezjakintasunetik egindako azterketak izaten dira horiek».

Duela hogei urte lehenbizikoz bisitatutakoan, eta duela hamar urte egon nintzenean ez nuen Grezia berdina ikusi. Ordutik hona beste hamar urte igaro dira eta oso bestelakoa sumatu dut Grezia. Bost mila urteko historia aberatsa duen herrialde hau, hainbait gauzetan gehiago aldatuko zen azken bi hamarkadetan, aurreko 4.980 urtetan baino. Tira, ziurrenik tarte labur horretan neroni ere aldatuko nintzen eta pertzepzio kontua izan liteke.

Norbaiti monumentuak, tenpluak, monasterioak, gazteluak, gotorlekuak, eskulturak eta era guztietako harri klaseak gustatzen bazaizkio badu Grezian non entretenitua. Nahiko komeri izango du Partenon, Delfos, Meteora, Mizenas, Korinto, Kariatideak, Propileo eta abar luze bat kronologikoki kokatzen eta arretaz begiratu beharko dio mapari, Esparta hiritik joandako gerlariak Atenas nondik eraso zuten edo Termopilasko gudan pertsiarrak nola uxatu zituzten ulertzeko.

Greziak, gainera, badu beste ezaugarri bat: hizkuntza. Herri bateko hizkera ulertzen ez dudanean atzerritar sentitzen naiz, baina horretaz gain idazkera (hizkiak) ere arrotza zaidanean "kanpokoago" sentitzen dut neure burua. Urte batzuk lehenago jaio eta apaiz bidetik jo zutenak latina eta grekoa ikasitakoak dira, beste letratako hainbat karrera aukeratutakoak ere zertxobait bai. Zientzien munduan murgiltzea erabaki genuenok, berriz, "Geografia", "Antropomorfo", "Poliedro", "Espeleologia", "Hipopotamo" edo "Mikroskopio" bezalako hitzak aipatutakoan, ez genekien grekoz ari ginenik. Eta greziar izen propioak marka ezagun bihurtu direnean hitzetik hortzera erabili izan ditugu, hala zirela enteratu ere egin gabe. Esate baterako Olympus argazki kamara, Zeus bizikleta, Nike zapatilak, Pegaso autobusa, eta abar.


Eguzkiarekin lotzen ditugu Mediterraneo bazterrean dauden herrialdeak, ur epel eta gardenak eransten dizkiogu irudi horri eta hondartzan etzanda imajinatzen dugu geure burua. Bai, hori (ere) egin liteke Grezian, ehunka irla sakabanaturik dituen lurralde honek milaka kilometroko kostaldea eskaintzen du. Bidaiariok postal bat buruan dugula joaten gara hor zehar eta gero espero ez genuena aurkitzen dugu askotan. Hori da Grezian gerta dakigukeena. Ustearen aurka, Grezia oso menditsua da, ez du hiru mila metrotik gorako tontorrik baina asko dira bi mila metro baino gehiagoko gailurrak eta hori gutxi balitz, elurra ere izaten dute neguan »badaude dozena bat eski estazio».

Olimpo mendikatera joateko Atenasetik Tesalonikara doan errepide nagusia hartu behar da eta Litohoro herrian atera. Berez Parke Nazionala da paraje hau eta itsasotik 20 kilometrora altxatzen da Greziako mendi altuena den Mytikas (2.917m). Badira igotzeko beste bide batzuk baina ezagunena Spilios Agapitos aterpetxetik igarotzen da, hantxe pasatzen da gaua (2.100m) eta hurrengo goizean ekiten zaio gorako bideari. Leku zoragarria da, haraino iristeko bideak merezi du, nahiz eta tontor asmorik izan ez. Guretzat Agapitos ez zen hain zorioneko suertatu, gaueko batzuen zurrungak, goizaldeko beste batzuen kakeriak eta geroxeagoko norbaiten botagurak bederatzi laguneko "espedizioa" hirukoan utzi baitzuen.

Greziar mitologian Olimpo mendiak garrantzi handia izan du. Zeus jainkoen aita zen eta hemen zuen bere bizilekua. Taldeko osasun egoerari begiratuta zerbait gaizki egiteagatik zigortu nahi gintuela pentsatzera iritsi ginen baina Helio, Afrodita, Apolo, Hera, Artemisa eta gainontzekoak ez ziren bidean inondik inora ageri.

Skala (2866m) tontorra zapaldu genuenean ohartu ginen falta zitzaizkigun 50 metroak igotzeko beste hainbeste jaitsi eta gero 100 metro gora egin beharko genuenaz. Zati horretan bidea tente jartzen da, bi hankaz gain bi eskuak eta burua tentuz ibiltzea komeni da: ezkerrera 400 metroko zuloa eta eskuinera beste hainbesteko amildegia dago. Aterpetik urtero 6.500 lagun inguru pasatzen zela kontatu ziguten, honaino iristean, ordea, erdiak atzera egiten omen du. Goizeko hamarrak ziren eta ez zebilen jende askorik, isiltasunean bihotz taupadak barrutik eta haize txistua kanpotik besterik ez genuen entzuten. Zeus eta gainontzeko jainko-jainkosak ez ziren aztoratu gu tarteka "mekauendioska" aritu ginelako.


Gustu gehienak asetzeko adina ikusmira izan da XXXVIII. Olinpiar Joko hauetan. Horien artean Maratoiak sortu zuen, beharbada, ikusmin handiena, Maratongo zelaietan hasi eta Panathinaikos estadioan bukatuko zelako, K.a 490 urtean Filipides soldadu greziarrak egin zuen bezala. Historia-legenda hori oinarri hartuta antolatu zen lehen maratoia, 1986an. Aro Modernoko lehen Olinpiar Jokoetarako Panathinaikos estadioa eraiki zuten eta han zuen amaiera 40 kilometroko lasterketa ibilbideak. Spiridon Louis, Marussiko artzaina bezala ezaguna zen korrikalaria suertatu zen irabazle 2:55:19 denborarekin. 1908an Londresko Olinpiar Jokoetan distantzia britainiarren kapritxora egokitu zuten, 42,192 kilometrora eta geroztik neurri hori da ofiziala.

1985eko udazkena zen. Etxetik irten eta garai bateko Jugoslavian hamar egun pasatuta sartu ginen Greziara. Atenaseko kaleetan paseatzen genbiltzala, adineko atzerritar jendea txandalez jantzita ikusten hasi ginen, eta kuriositateak bultzatuta haietako bati galdetzera ausartu ginen: «Ohhh yessssss Tomorrow is the autentical annual marathon!» Edo antzeko zerbait erantzun zigun... Angelek eta biok ez genuen dudarik egin: huraxe zen Maratongo maratoi historikoa korritzeko aukera!
Entrenamendurik gabe eta geneuzkan zapatilak jantzita azaldu ginen estadiora goizean goiz. Handik irteerara autobusez eraman gintuzten. Izena eman eta kakeria sartu dena bat izan zen, korrika hasi aurretik izerditan geunden, 10. kilometroan gustura, 20.ean nekatuta, 30.ean gosetuta eta 40.ean lehertuta... Panathinaikos estadiora iristeko sei eskailerak ahal bezala igo eta helmuga bistan genuen. Pozik geunden... eta bizirik. Filipides soldadua Atenasera iritsi bezain laster, Maratongo borroka irabazi zutela esanda hil zen bertan. Geu ere akaso akabatuta geunden 25. kilometroan bidetik atera eta gozotegi batean sartuta hiruna pastel jan izan ez bagenitu. Biharamunean Egiptora joateko ferria hartu behar genuen eta autobusa Pireoko kaian ontziratu genuen. 30 ordu behar zituen ferriak Alexandriara iristeko eta horiexek behar izan genituen guk gorputza errekuperatzeko!