Urte politiko hau Ibarretxeren egitasmoak markatuko du. Zapateroren gobernu berriak, PPren Espainiako aberrigintza konstituzionalak areagotutako krisiari irtenbidea eman asmoz, kataluniarren eta andaluziarren mugetan egingo dio aurre estatu ereduaren eztabaidari. Presarik gabe. Lehenengo EAEn zer gertatzen den ikusiko dute sozialistek. Espainiako subjektu konstituzionala kasik ezertan aldatu gabe, Espainiaren eredu berri bat posible dela aldarrikatuz, "Euskadi posiblea" eskaintzen ari zaio PSOE EAJri. Ibarretxek bere horretan jarraitzen du ordea, eta EAJko lidergoa duenez, ikusi egin beharko da noraino iristen den. Gauzak ondo ez doazen heinean, EAJn, estatutu berriaren planteamendua abertzale eta ez abertzaleen arteko ulermen moduren batean kokatu behar denaren ahotsak indarra hartuko du. Batek baino gehiagok Ibarretxe Planaren errebisioa eskatuko du. "Euskadi posiblea" ez onartzearen prezioa isolamentua dela argudiatuko du alderdi sozialistak. Nik uste, urruti dago oraindik estatutu berriaren izenean alderdi sozialistak lidergoa hartu dezakeen unea; EAEn benetako lidergoa hartzea eta Espainiako soberaniaren aitortza kasik uztartu ezinak direlako. Baina, ahal duten neurrian, Ibarretxek ekiniko bideari oztopoak jarriko dizkiote; ez bakarrik Madriletik baita tradizionalki euskaldunen alde egin duten kataluniarren konplizitatea bilatuz ere. Min handia egin dezake alderdi sozialistaren paretak. Pareta hori euskal abertzaleen arteko eltzea egosten duen faktoreetako bat da.

Ezker Abertzaleak legez aitortzarik ez du, baina soziologikoki duen indarra aprobetxatzen ari da bere ariketa politikoan. ETAk Espainiako estatua baldintzatzeko gaitasunik ez du. Baina EAJ baldintzatzeko aukera guztiak aprobetxatuko ditu; Nazio Eztabaidagunetik normalizazio politikoaren eskaintza garatuko da autodeterminazioaren aldeko indarrak batuz. Batasunak, Eusko Legebiltzarrean Ibarretxe plana bozkatzerako garaian, isolamendu politikoa salbatu eta autodeterminazioaren aldeko prozesu hori lideratzeko duen helburuaren interesen baitan jokatuko du. ETAren garaia agortzear dago, ezeren garantia baino gehiago guztiaren oztopo bilakatu delako. Ezker Abertzaleak Ibarretxe Planaren aurka egiteko argudioen artean Euskal Herriaren soberaniaren zatiketa aipatzen du. Baina oinarrian, beste arazo bat ere bada; Ezker Abertzaleak ez du ikusten egungo arau-bidearen baldintzetan nola lortu daitekeen Euskal Herriaren nazio eraikuntza »hori da Aralarri egozten zaion kritika nagusia». ETAren borroka ordezkatu behar bada Espainiarekiko haustura estrategia jarraituko duen herri dinamika eraginkorrago bat sortzeko izan dadila. Beraz, Ezker Abertzalearen apustuak abertzaleen arteko batasunean oinarritutako gizarte mugimendu zabal batetara apuntatzen du; ezinbestean estatuarekin haustura planteatzen duen estrategiaren bidez. Oraingoz, hortik Ibarretxeren egitasmora alde handia dago. Ibarretxek, ETA hor dagoen bitartean, Ezker Abertzalearekin inolako adostasunik ez dela izango adierazi du. Baina Ezker Abertzaleari, Ibarretxeren egitasmoa estatuari desafio egiten dion neurrian zaio baliagarri; eta egiten ez dion neurrian ez. Ezker Abertzaleari ere, egungo baldintzetan, denbora politikoa agortzen ari zaio; EAJ bere lurretara eramateko dauzkan aukerak ez dira handiak. Eta erakundeetatik kanpo hotz handia egiten du.

EAJ eta Ezker Abertzalearen arteko lankidetza oztopatzen duena ez da soilik ETA, soberaniaren ikuspegi ezberdina edota euskal aberrigintza lideratzeko lehia ere bai. EAJren aberrigintza ereduaren eta Ezker Abertzalearen aberrigintza ereduaren arteko distantzia handia da oraindik. Azterketa ezberdina da EAJren baitako ikuspegi ezberdinak kontutan hartzen baditugu. EAJko sektorerik soberanistenak ere nazio eraikuntzaren prozesua, erritmo eta neurriak Ezker Abertzalearekiko ezberdin ikusten ditu. EAJko ikuspegi hau dutenek, hala ere, Ibarretxe Planaren garapena abertzaleen erdigune moduan hartuta, Ezker Abertzalearekiko lankidetzaren emaitzetan konfidantza gehiago dute indar konstituzionalistekiko lankidetzaren emaitzetan baino. Baina EAJko zuzendaritzaren gehiengoaren ikuspegia beste bat da: ez dute ikusten lan komun horren bidez egitura politiko berri bat nola osatu daitekeen indar konstituzionalistekin adostasunetara iritsi gabe; eta Ibarretxeren egitasmoa, orain planteatuta dagoen moduan, oztopo bilakatu daiteke, adostasun horretarako.

Ibarretxek, egoera polarizatu batean gizartearen babesa eskuratu zuen; erabakimena euskal hiritarren eskuetan egotearen eta jokabide demokratikoaren aldeko apustuarekin. Baina orain »hauteskundeetara iritsi bitartean, behintzat» gizarte politikoa du aurrean. Gizarte politiko horrek bi pintza moeta egiten dizkio. Alde batetik alderdi sozialistaren eta Ezker Abertzalearen pintza; pintza horrek EAJn ere tentsioa sortu lezake ordea; batzuk Ibarretxeren oraingo egitasmoan sinesmena duten bitartean, besteek, oraingo baldintzetan, sinesmen gutxiago dute. Ibarretxek alderdian egoera konplexua badu, hirukoa osatzen duten alderdien arteko harremanek bidea ez diote erraztuko; etorkizunean lankidetza iragartzea ez da zaila; batzuei beste erremediorik geratzen ez zaielako; baina horrenbeste jokabide desleial ez da ikusi hain metro gutxitan azken urteetan.

Eszenatoki honetan, zentralitate politikoari bukaeraraino eustea ez da erraza izango. Momentuz, Ibarretxek Eusko Legebiltzarra bilakatu du eztabaida politikoaren erdigune; ez da gutxi. Agian, denok espero dugun konponbide politikoa ez dator guk nahi bezain azkar, baina etorkizunak erakutsiko du Euskal Herrian konponbide politikorik ez dagoela hiritarren erabakitzeko gaitasun eskubide demokratikoaren oinarritik kanpo. Hori demokratikoki lortzen den bitartean, auzi politikoaren eztabaida, oraindik erabat ez, baina geroz eta parametro demokratikoagoetan burutzen ari da. Horretan Ibarretxek zerikusi handia izan du.