Duela urtebete, uda partean, Munichetik pasatu nintzen. Tirol eta Esloveniarako bidean, egun pare bat egin nituen Bavariako hiriburuan. Aldez aurretik prestatutako biajea zenez, noiz iritsi, non akanpatu eta nortzuk gindoazen bagenekien lau aste lehenagotik. Abuztu hartan ez nuen pentsatu ere egiten sei hilabete beranduago, negu sasoian, han izango nintzenik eta neguan ez nuen imajinatzen berriro hara joateko aukera sortuko zitzaidanik. Orain hemen egonda, bihar non egongo naizen ez jakiteak badu xarma berezi bat, eta horren ondorioa da, dudarik gabe, Alemaniako hiri ezagun honetara bueltatu izana. Garagardoa gustukoa banu, Munichera behin eta berriro etortzeko arrazoia hori litzateke, baina zerbeza gustatzen ez zaidanez susmo horiek baztertuak geratzen dira.


(Ongi Etorri. Eskerrik asko)

Lagun batek deitu eta asmoaren berri eman zidan: "Hi Josu, Munichera joateko gonbidapen bat jaso diagu eta gauza batzuk eraman beharra zeuzkeagu. Gu hegazkinez goaztik, baina gure hango egonak ez dik zentzurik hemendik hara gauza batzuk eramaten ez badizkiagu...!".

Pasai Donibaneko Albaola Elkartetik telefonoz dei egin zidana Xabier laguna zen, euren ontziola tradizionalean konpontzeko daukaten Maribeltz txalupa zaharra itsasotik 1.500 kilometrora eraman beharra zegoen, harekin batera arrantzarako sare zahar batzuk ere bai. Harri-jasotzailearen harriak astunegiak dira abioiz bidaltzeko, aizkolariak moztu beharreko enborrak hobe etxetik eramatea..., kontua da, tratua egin ondoren, itsas ondarearen zati bat, harrobi puska izandako lau harritzar eta Irati basoko hiru pago egurrek osatutako kargamenduarekin abiatu nintzela Europa erdialdera.

Berrogei urte dituztenen bueltan dago batxilerrean "frantsesa" ikasitako eta "ingelesa" emandakoen arteko muga. Frantsesez moldatzeko beste ikasi genuenok gerora ingelesez defendatzeko ahaleginen bat edo beste egin izan dugu. Alderantzizkoa ez dirudi hainbeste gertatzen ari denik. Adin batetik gorakoen artean, ama hizkuntza euskara, eskolakoa gaztelania »edo frantsesa Iparraldean» eta beste bi atzerritar hizkuntzatan erdipurdi komunikatzeko jende dezente izango da Euskal Herrian. Alemana zekitenak berriz, berrogei urtetik gorakoen artean, jesuita izandakoak dira gehienak eta industriara hurbildutakoak gutxi batzuk »izango ziren, noski, arrazoi gehiago alemaniar hizkuntza ikasteko». Egun, berriz, mordoxka izango da alemana ikasten ari dena. Azken urtetan zientoka ikasle mugitzen da batetik bestera, ikasketak burutzeko bidean atzerritar herrialderen bat aukeratzen dute. Nork ez du ezagutzen ERASMUS beka batekin joandako norbait? eta beka horietako batekin joan eta bertan geratutako norbait?

Bakarren batek ORGASMUS izenez ere bataiatu ditu beka hauek... seme-alabak atzerrira zihoaztela eta pozik agertzen ziren hainbat guraso orain triste antzera sumatzen ditut. Ustez ondo hazi eta hezitako familia gertu sentitu nahi izatea normala baita!... Enfin, batetik bestera askotxo ibili arren, alemanez ez dut tutik ikasi eta belarrira ulertezina egiten zait gainera. Alemania eta Austria osoan ez ezik, Suitzako parte batean ere mintzatzen dira alemanez, baina inguru horietan beharrean aurkitu naizenen aldiro, beste hizkuntza batez baliatu izan naiz elkar ulertzeko: ingelesez, frantsesez, gaztelaniaz eta oraingoan euskaraz ere bai.

Uztailaren lehen egunetan, interesa pizten duen zerbait baldin badago, horiek Sanferminak dira. Nafarroako hiriburuko entzierroak mundu zabalean dira ezagunak, irudi esportagarria da zezenen aurretik korrika ibiltzea. Goizeko zortziak ondorengo bizpahiru minututan, protagonista bihurtzen dira ordura arteko animalia anonimoak »beraiek ez dute jakiten». Atzerritar korrikalariak eta etxekoak egunkarietan agertzea ere normala da »ustekabeko protagonismoa izan dezaketela badakiten arren». Betiko nafar kastakoa eta turista despistatuaren artean zezen adar zorrotzak ez du bereizketarik egiten. Neu ere ez naiz hemen hasiko zer den Euskal Herrikoa eta zer Euskadikoa bereizten, baina garbi gera dadila Alemaniara zezenik ez dugula eraman!

Municheko Vökerkundemuseum-eko Künstler Galeria zen zitaleku nagusia eta hara iritsi ginen gure furgoneta eta erremolkearekin. Egun batzuk lehenago Kepa Junkera eta bere taldea beste areto batean egona zen, gastronomia ikastaro-erakustaldia eman zuen Gorka Txapartegik Hotel Hiltonen, Daniel Kalparsoro zinemagileak berriz, bere pelikuletako bat aurkeztu zuen publiko aurrean.

Zer iritzi ote dute alemaniarrek Euskal Herriarekiko? Jakingo ote dute zer garen? Ba ote dakite zehatz-mehatz non dugun bizilekua? Eta zenbat garen? Eta zer egiten dugun? Eta nola dibertitzen garen? Abestiak zioen bezala zaila da zer garen, nor garen aitortzea. Errazagoa dirudi gure estereotipoak erakustea eta horien bidez gauzak azaltzea. Hori maila kolektiboan nahiz pertsonalean gertatu ohi zaigu.

Municheko erakusleihoan, Mieltxo Saralegiren indarrak harridura sortu du, Dani Vicenteren aizkoraren prezisioak aldiz, beldurra. Arriaga markinarra, Blanka gasteiztarra eta Rosita »82 urte» sanjuandarraren esku zailduek xamurtasuna erakutsi dute, pilotarako xisterak egiten lehenak, buztinezko ontziei forma ematen bigarrenak eta sareak konpontzen azkenak. Beste txoko batean, arrantzalez jantzita, Albaolako Xabier Agote eta Oliver, egurrezko ontzi zaharrari buruzko azalpenak ematen ari dira; atzeraxeago Pukas markako hiru surf ohol. Metro gutxitan, itsas lanbide tradizionala eta olatu jolasen arteko kontrastea eskutik doaz.

Mikel Urdangarinen melodiek alemaniarren belarriak goxatu dituzte eta Kirmen Uriberen poesiak bihotzak samurtu. Markinako dantzariek ezpata dantza eskaini dutenean eta ondoren kaixarranka dantzatu, begi guztiak beraiei begira jarri dira, handik gutxira zanpantzar jantziekin jendaurrean azaldu diren arte, aluzinatu aurpegiak joaredunei arretaz so... txalaparta soinua sumatu bezain laster lepoa biratu dute gehienek. Egurrezko "xilofono" erraldoiari batek baino gehiagok afrikar kutsua hartuko zion ziurrenik, normala da, ondo pentsatzen jarrita Euskal Herritik gertuago daukagu fisikoki Afrika Alemaniako Munich baino.

Atzo iragana da eta bihar etorkizuna. Egun Etnografia museoan bezain ongi moldatu beharko dugu puntako teknologia erakusten duten makina-erreminta azoketan. Edozein lekutan zaudetela ere, aprobetxa itzazue opor hauek, geuk besteak nola ikusten (sentitzen) ditugun eta besteek gu nola ikusten (sentitzen) gaituzten jakiteko. Bakoitzak bere Euskobarometro partikularra martxan jartzeko garai aproposa da! Ongi eta onak izan!

Josu Iztueta Azkue, Munich