Heriotzari irribarrea lapurtu ziotenekoa

  • Boccaccioren Decameronea klasikoan oinarritutako antzezlana estreinatu du Adosek. Garbi Losadak zuzendu duen komedia osatzeko, idazle italiarraren ipuin erotikoenak hautatu dituzte. Ekainaren 3an estreinatu zuten Donostiako Antzoki Zaharrean

2021eko uztailaren 27an
Muturreko egoeretan sormena loratu egiten omen da. Heriotza ate joka ari dela sumatutakoan, esaterako, bizirauteko senak edozein trikimailu asmatzera bultzatzen omen du gizakia. Animalia-senatik gelditzen zaigun apurra orduan agertzen da, antza.

Egoera larri horietako batean kokatu zituen Giovanni Boccacciok Decameronea idazlaneko protagonistak. 1348. urtean Florentziako hiritar gehienak akabatu zituen izurritea testuinguru gisa hartuta, gaitz hilgarri hartatik ihesi dabilen gazte taldea da kontakizunaren ardatz. Hamar egunez »hortik ipuin bildumaren izenburua» hiri kanpoko landetxe batean ezkutatzea erabakitzen dute zazpi emakume eta hiru gizonek. Egun horietan, denbora ahalik eta azkarren pasatze aldera, ipuinak kontatuko dizkiete elkarri.

Orain, Ados konpainia donostiarrak oholtzara eraman du Errenazimentuko testu aski ezaguna. Konpainiak hamar urte bete berri dituenean, lehen aldiz heldu dio, gainera, testu klasiko bat muntatzeari. "Erronka polita iruditu zitzaigun Decameronea egitea. Gainera harekin jolas eszeniko berezia egiteko aukera genuela ikusi genuen", dio antzezlanaren zuzendari Garbi Losadak.

Traje bila dabiltzan gorputz biluziak jarri ditu zuzendariak eszenan, pertsonaia bila dabiltzan aktoreak balira bezala. Bost aktoreek »Alvaro Garaialde, Javier Barandiaran, Aitor Fernandino, Xabi San Sebastian eta Josean Bengoetxea» arropa ezberdinak janzten dituzte eszenan bertan, azalduko dituzten ipuinen arabera.
Garbi Losadak Jose Antonio Vitoriarekin batera eginiko egokitzapenean, ezinbestean, jatorrizko testuari zenbait aldaketa egin dizkiote. Jatorrizkoak dituen ehun ipuinetatik hamar hautatu ditu konpainiak, guztiak ere ukitu erotiko nabarmena dutenak. Bestalde, kontalari guztiak gizonezko bilakatu ditu Adosek. Umorea da, ordea, testuei darien ezaugarri nagusia: "Gure konpainiarekin bat doan lana da alde horretatik. Barrea heriotzaren antidoto lez ulertzearekin erabat identifikatzen gara", dio Losadak.

Irudimena bizirauteko

Ihesean eta izuturik dabiltzan bost mutil ageri dira oholtzan ikuskizunaren lehen minutuetan. Jose Ibarrolak diseinatutako aluminiozko estruktura mugikorretan zintzilikatutako jantzien artean azaltzen dira biluzik, eszena gainean babesik topatu ote duten jakin nahian. Heriotza entretenitzeko, ia arnasestuka, ipuinak kontatzeari ekiten diote. Sherezaderen 1001 gau haietan bezalaxe, kontakizun honetako protagonistak irudimen gaitasunak libratuko ditu heriotzatik.

Aktoreek denetariko pertsonaiak gorpuzten dituzte: fraideak, emazteak, mojak, nekazariak... Garai isabeldarrean aktoreek egiten zuten moduan, gizonezkoek jokatzen dituzte emakume paperak. Bost aktoreek erregistro zabala erakusten dute eta jostari ageri dira oholtza gainean.

"Proposamena puzzle bat bezalakoa da. Aktoreentzat lan zaila da, askotan narratzaile eta pertsonaia rolak jokatu behar baitituzte aldi berean, eta guztia ia trantsiziorik gabe", gaineratzen du Losadak. Antzezlana denbora-errealean azaltzen zaio ikusleari, denbora jauzirik gabe.

Ipuinak erritmo biziz muntatuta daude »kasu batzuetan bi ipuin batera ere kontatzen dira» eta gizakiok gure helburuak lortzeko erabiltzen ditugun tresnak ageri dituzte: "Nahiz eta mendeak igaro, pikareska antzekoa erabiltzen dugu gizakiok".
Hogeita hamar pertsonaia baino gehiagok osatzen dute kontakizuna, hamaika lekutan jazotzen diren eszenetan zehar: "Hori izan da lanik gogorrena. Espazio huts batean, estruktura mugikor batzuen bidez eta jantzien bidez, lokalizazio ezberdinak egitea", gaineratzen du Losadak. Olga Rego portugaldar diseinatzailearen jantzi landuek protagonismo berezia eskuratzen dute oholtza gainean.

Hamar urte gustukoa egiten

Ekainaren 3an Donostian eginiko estreinaldian Adosen lan berriena ezagutzeko irrikitan zegoen jendartea. Antzoki Zaharra lepo bete zen emanaldi guztietan. "Guretzat nahiko proposamen arriskatua izan da Decameronea muntatzea, ez baita berez testu komertziala. Uste baino harrera hobea izan du azkenean".

Bego Losadak eginiko euskarazko bertsioak testuaren komedia puntua mantentzea lortu du, jatorrizko testua errespetatuta ere, euskara argia baitarabilte aktoreek. Zuzendariak dioenez, euskarazko bertsioa sortzea kapritxo bat izan da: "Harrokeria puntu bat ere bai. Izan ere, ez dut uste euskaraz sei emanaldi baino gehiago egingo ditugunik. Decameronea, baina, gizateriarentzat altxor bat dela uste dugu eta, hortaz, iruditu zitzaigun euskaraz ere egin behar zela". Aragoiko antzerki jaialdian aurkeztuko dute ikuskizuna uda aurretik eta ondoren, irailetik abendura arte Eusko Jaurlaritzaren Sarearen barruan 18 emanaldi emango dituzte hemengo antzokietan.

1994an sortu zenetik, Ados konpainiak kaleko, aretoko eta haurrei zuzendutako lanak sortu ditu. Las mujeres de verdad tienen curvas (2003), Antzar Zopa (2003), John Wayneren laguna (2002) eta Manolito Laubegi (1999) dira azkenak. Guztiak ere komediaren bidetik doazen ikuskizunak dira. "Ez dut uste estilo bat markatu dugunik. Azken batean estiloa auto-plajio antzeko bat da. Egiten dakiguna egin egin dugu. Baina egia da ez garela inoiz saiatu merkatuaren beharrei erantzuten. Merkatua ezin da ezagutu gainera. Askoz ere hobe da libre ibiltzea, zure buruarekin hobe sintonizatzen duzu horrela".

Decameronea estreinatuta jada hurrengo egitasmoa pentsatzen ari dira konpainiako kideak. Laura Esquivelen Como agua para chocolate eleberrian oinarritutako antzezlana estreinatuko dute datorren udazkenean: "Aspalditik egin nahi dugun antzezlana da. Kontua da Laura Esquivelek bere lanaren autore-eskubideak berreskuratu arte ezin genuela ezer egin. Orain dena prest dago eta irailean hasiko gara entseatzen".

Erakusleihorik gabe

Sindikatuek deitutako greba dela medio bertan behera gelditutako Donostiako Antzerki Azokan Decameronea aurkeztekoa zen Ados konpainia. Euskal Herriko taldeentzat erakusleiho garrantzitsua da Azoka eta kanpoan emanaldiak lortzeko aukera bikaina. Suspenditu izanak sorpresaz harrapatu zuen Losada: "Albistea oso bat-batean jaso genuen, eta berandu gainera. Estatuan badaude beste azoka batzuk baina jada ez genuen izena emateko denborarik ere". Donostiako Azoka ez egiteak oraindik ere traba k jartzen dizkie konpainiei Losadaren hitzetan: "Askotan nekazariak bezala garela pentsatzen dut. Oso hauskorra da gure lanbidea. Edozein aldaketa txikik urteko uztan eragina izan dezake, gure edo gure produktuaren biziraupena kolokan jartzeraino".

Dekamerone Arestiren eskutik

Boccaccioren ipuin bildumak sortzaile askoren ikusmina sortu du historian zehar. Passolinik, esaterako, zinemara eraman zituen horietako batzuk. Gabriel Arestik ere, ipuin sorta bat euskaratu zuen Dekamerone tipi bat titulupean. Hala zioen hitzaurrean: "Boccaccio irakurtzea ez da Aquino eta Hipona irakurtzea bezain onuragarria izango agian, baina bai askoz ere dibertigarriagoa".
Euskal Antzokietan ere izan dugu lehenagotik Decameronearen berri, Maskarada taldeak Zaldia behorrarekin ipuina txertatu baitzuen 2000an aurkeztutako Kaio luma zikina antzezlanean.


Azkenak
Kongok espero du tximino baztangari aurre egiteko adina txerto emango dizkiola Mendebaldeak

Kongoko Errepublika Demokratikoa ari da gehien jasaten tximino baztanga edo mpox-en epidemia. Urtea hasi zenetik 16.700 kasu atzeman dituzte, eta ia 600 pertsona zendu dira herrialdean; gehien-gehienak, haurrak.


Hainbat gizon atxilotu dituzte asteburuan indarkeria matxistagatik

Tuteran 30 urteko gizon bati 23 urteko bikotekideari erasotzea leporatu diote, eta Ondarroan 31 urteko gizon bati lankide bati ukituak egitea, herriko osasun etxean. Bilboko jaietan bi sexu eraso salatu dituzte, eta Donostian 20 urteko gizon bat atxilotu dute, hiriaren... [+]


2024-08-20 | ARGIA
Osakidetzan tratamenduari ekin nahi dioten transek psikiatriatik pasa behar dutela salatu dute

Hainbat kolektibok salatu du Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean arreta jasotzen duten transei lehen harrera psikiatrikoko profesionalek egiten dietela, horrek transak patologizatzen dituela eta harrera endokrinoak egin beharko lukeela. Harrera endokrinoak... [+]


2024-08-20 | Euskal Irratiak
Bigarren etxebizitzen kontrako aldarria entzun da Miarritzen

Etxebizitzen %20 baino gehiago jadanik bigarren etxebizitzak dira Ipar Euskal Herrian. Larrialdi klimatikoaz sentsibilizatzeko lau hilabetez, Nantesetik abiatu Alternatiba txirrindula itzulia, kostaldean zen aste buruan.


2024-08-20 | Mikel Aramendi
‘Txina komunismoaren aurretik’ ikuskizuneko sektaren atzean dagoen kuxidadea

Iazko urtarril-otsailean izan genuen Hego Euskal Herrian bisitari, egundoko propagandaz girotuta baina aparteko arrakastarik gabe, Shen Yun izeneko antolakundearen “Txina komunismoaren aurretik” ikuskizuna. Agian neuk ere esan behar nuen zerbait orduan, haren... [+]


2024-08-20 | ARGIA
Langile bat hil da Iurretan, baso-lanetan ari zela

LAB sindikatuaren kontaketaren arabera, dagoeneko 36 dira aurten Euskal Herrian lan-istripuz hildako langileak.


Epaileak ez du “hilketa saiakeratzat” ikusi emazteari labanaz eraso dion ertzainaren kasua

Mehatxu larriak egitea egotzi diote, eta behin-behinean aske utzi dute urruntze agindua ezarrita.


Taser pistola Foruzaingoaren armen araudian sartu nahi du Nafarroako Gobernuak

Nahiz eta Nafarroako hainbat udalerrietako udaltzaingoek taserrak dituzten, ez dago armen araudian jasota. Azkoienen lau aldiz erabili dute, eta Iruñean aurtengo ekainean erabili zuten lehen aldiz.


2024-08-19 | ARGIA
Palestinaren alde mobilizatu dira Bilboko eta Donostiako Aste Nagusian

Palestinarekin Elkartasuna plataformak deituta, bi hiriburuetako jaietan "Palestina presente" egoteko aldarria luzatu dute. Ostiralez Bilbon, eta larunbatez Donostian.


2024-08-19 | Behe Banda
Barra Warroak |
Soro bat, zoro bat

Testu hau goizeko ordu txikitan izaten diren hausnarketa batekin hasi da, Araba galduko herri batean zoruan jarrita, ortzimugan eguzkia ateratzen dela ikusirik. Zelai hori eta nabarren artean hegan egiten duten txoriei so eginez, mendietan dauden basoetan pentsamenduak galduta... [+]


2024-08-19 | ARGIA
Ikus-entzutea merezi duten sei lan

ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei ikus-entzunezko proposamen.


Eguneraketa berriak daude