Hiru gune nagusi daude Orgin, Arigartzetako harrera gunea, Tomaszelaietako ibilbideen gunea eta Muñagorriko Kontserbazio gunea. Azken gunerako sarrera debekatua dugu, basoaren kontserbazio eta birsorkuntza ziurtatzeko.

Ibilbidea bigarren gunean hasiko dugu. Hiru ibilbide desberdin ditugu aukeran: labirintoa, bidea eta bidexka. Baina oso laburrak direnez, hirurak egingo ditugu. Hiru bide hauekin, Tomaszelaietako gunea inguratuko dugu. Guztira 2,2 kilometroko ibilbidea da, galbiderik ez duena. Ekin diezaiogun, beraz.


Hasi eta berehala, labirintoa edo basoaren barrua erakusten digun 300 metroko bide zidorra topatuko dugu. Hariztietako dibertsitatea ikusteko parada ederra dugu. Gorostia, erratza, arkakaratsa, txilarrak, elorri zuri eta beltza... zuhaixken arteko bidea da. Aurrera joz, gizakiaren ustiapenaren lekuko, inausitako haritza dugu aurrez aurre.


Garai batean, haritzak kimatu egiten ziren ezkur gehiago emateko, eta neguko egurra lortzeko. Modu honetara, haritzak adar asko ateratzen zituen, itxura eraldatuz. Baina hau ez da gizakiak Orgiri eman dion erabilera bakarra. Ehizarako, abereen bazka leku, ofita ateratzeko, sendabelarrak biltzeko, perretxikotarako, zura lortzeko... gizaldiz gizaldi erabili izan da. 1996an Nafarroako Gobernuak "Aisiarako Natur Eremua" izendatu zuenetik, atseden hartzen uzten zaio hariztiari. Bertan jaio eta hiltzen dira zuhaitzak. Nonahi ikusiko ditugu harizkando eta enbor eroriak, adin desberdinetako aleak, baso naturaletan gertatzen den moduan. Haritz gazteen arteko lehia ere ikus daiteke, gune txiki batean ale asko badaude, bata bestearekin lehiatzen dira eguzki argia bereganatzeko.


Aberastasun hau ere, ez da ahaztekoa. Miru gorria, okil txikia, mokolodia... hegaztietan soilik, 90 espezie bizi dira Orgin. Ugaztunetan, aldiz, 29 espezie daude zerrendatuak. Aurreraxeago, Aguasalada bezala ezagutzen den puntuan, euri urak lurzoruan filtratzean disolbatutako gatz fosilak kanpora ateratzen dira uretan. Ura lurruntzean, gatza bertan geratzen da. Geologian diapiro deitzen zaion prozesu honek, milioika urte ditu eta bere jatorria, Ebro ibarrean zegoen itsaso batean omen dago.

Berriz ere bideari eutsiz, behatoki batera iritsiko gara. Igel jauzkarien paradisura. Behatokitik putzua ikusten da eta isil isilik egonez gero igelen korrokak entzuten dira.

Aurrerago, geologia balio handiko ofita harriak topatuko ditugu. Bertako harrobi zaharra ez dago guztiz itxia, ibilbideetako bide zidorrak egiteko bertako ofita erabili baitute.


Berriz ere, konturatzerako harrera gunera iritsi gara. Aisiarako gune aproposa da hau. Komunak, mahaiak, iturriak, erretokiak... denetarik du. Hainbat ekintza ere antolatzen dira urtean zehar. Udan, uztaileko azken igandean eta abuztuko igande guztietan musika klasiko kontzertuak izaten dira. Espainiako Ornitologia Elkarteak hegaztien inguruko ekintzak antolatzen ditu eta haurrentzako nahiz helduentzako bisita gidatuak noiznahi izaten dira, aurrez abisatuz gero. Horretarako telefono zenbaki hauetara zuzendu gaitezke edota Lizason dagoen Kuarteleneako turismo bulegora: 948 305300 eta 948 507204.

Animaliak ikusteko intentzioarekin hurbiltzen bagara Orgira, egunsentia da ordurik onena. Diapiroetako gatza jatera inguratzen diren orkatz eta basurdeak ikusteko, berriz, ilunabarra. Dena dela, ikusten ez baditugu ere, entzuteko soilik ere merezi du Ultzama bailarako paraje hau ezagutzea.