Helsinki. Mila aurpegiko hiria
Abioiak lurra hartu zuenean, ez nekien nolakoa zen hartzen ninduen herria: Finlandia. Goitik ikusita pinuek eta izeiek ematen zioten berde kontrapuntua lakuen eta itsasoaren urdinari. Baina aireportuaren hoztasunak bat egiten zuen, eguzkiak diz-diz egin arren, kanpoan zegoen hotzarekin.
Helsinki! Ez nekien nik Hamelin (Hämeenlinna), txirulariak haurrak eraman zituen herria, Finlandian zegoenik. Hamelin bezain arrotza zitzaidan Helsinki. Ez dut ondo gogoratzen aireportutik tren geltokirainoko bidea. Ordenagailuko disketean grabatzen duen artxiboak beste artxibo bat estaltzen duen moduan, hiri moderno guztiek erakusten duten anonimotasunak estali zuen lehen irudi hori. Helsinkiko tren geltokiak nagusitasun berezi bat du: operako dekoratu baten parte balitz bezala, bere fatxada borobilarekin, bere dorre bereziarekin, eta art nouveau-ren barnean koka ditzakegun bere eskultura erraldoiekin. Dorrearena misterio bat zen niretzat, ez zuen hark inguruarekin lotura askorik, gero jakin nuen Finlandiako Turku herrian bat dagoela eta finlandiarrek izaeraren sinbolo gisa hartu dutela.
Eta ikasleok eta irakasleok, ene lagunok, lanera zetozen Helsinkira. Lehen egunean -halaxe dira alemanak- ez genuen bazkaldu, eta zuzen-zuzen joan ginen Finlandiako Museo Nazionalera (Kansallismuseora). Egia esateko Museo Nazionala bat-batean bihurtzen da Museo Etnografikoa. Herri gaztea da Finlandia, eta Erdi Aroko elementu asko eta asko zurezkoak ziren eta galduak daude. Erdi Aroko artean bikingoen eta lehen aro baten aztarnak ikustean, zirrara berezia izan nuen, denborarik denbora hatz batek marra bera egin izan balu bezala. Eta handik, arnasa hartu gabe, bizitzaren indarrak bultzatuko balitu bezala, ikasle-talde alemaniarra Alvar Aaltok egin zuen Finlandia-talo-ra (Finlandia Jauregia), Orkestra Filarmonikoak jotzen duen egoitzara. Han, sarrerako zutabeak eta estalkia denborak janda agertzen badira ere, areto nagusiak ikaragarrizko soinu argia uzten du, sentiberatasunak agertzeko arkitekturaren teknikaren beharra balu bezala. Aalto hitzak olatu esan nahi omen du, eta halakoxeak dira bere eraikinak, malgutasunari, uhinari omenaldi egiten diotenak...
Gerora beste hiru museo ikusi nituen Helsinkin, dena jakin nahi zuten ikasle eta irakasle haien erdian, Iraken kazetariak joan ziren bezala, talde hartan "enpotratua". Ateneumin taidemuseo-a, Arte Ederretakoa, zen bata. Finlandiako mitoak azaltzen zituzten margoak zituen, baina baita Van Gogh arraro bat. Oso gomendagarria den Kiasma, Arte Garaikidearen Museoa (Nykytaiteen Museo) bestea. Benetan estimagarria da, bertan bisitariak arte garaikidean parte hartzeko beta baitu, eta tokiaren eta artearen subjektu sentitzen da maiz, Alizia berri bat balitz bezala, lurralde miresgarrian. Eta hirugarrena Designmuseoa (Diseinuaren museoa) izan zen, bere egunerokotasuna edertzeko ahaleginean gogoangarria egin zitzaidana; beti miretsi ditut gure bizitza errazteko tresna egokiak egin dituztenak. Badute begia, nik ez dudana, baina idatzi behar honek moteldu dizkit praktikarako aukerak. Horregatik, agian, beti geratzen naiz eguneroko tresnei begira, nork asmatu zituen pentsatuz, nola ikusi zuen lehenago ez zegoena...
Diseinua kirol gorena da Finlandian. Marimekko edo iittala marka ezagunak dira eta nonahi aurkitzen dira, baina Pohioiesplanadi kaletik abiatuz gero, denda bereziak ikusteko beta du bisitariak. Ikea etxeak Finlandian eginiko diseinua hartzen omen du maiz, gero merkeago eta zabalago guri eskaintzeko asmoz. Artek dendak (Eteläespalanadi-n) adibidez, sukaldeko altzariak eskaintzen ditu eta ehunak, eta poltsak, Alvar Aaltoren alabak diseinaturik egoitza harrigarri batean.
Alokairuan hartu nuen gelak horman zuen posterrean "Helsinki, mila aurpegiko hiria" jartzen zuen -ingelesez, noski-, eta etxeen atarietan agertzen diren eskulturazko aurpegien berri ematen zuen. Mendearen hasieran arkitektura zibil berezia asmatu zuten finlandiarrek, eta Erdi Aroko legendak kontuan hartuz hango pertsonaiak zizelkatu zituzten etxeetan: mamuak, ogroak, pertsonaia bereziak... eta mila lekutan (Aleksanterikatuko -katu, kale da finlandieraz- etxe dotoreetan) agertzen da Erdi Aroko lilura hori, fantasia hori... legendak harri bihurtu izan bailiran.
Ahozkotasunaren nagusitasuna agertzen da, neurri berean, poesiari eta musikari zor dioten ezagutzan. Nire jakinzale taldeak beste bidaia bi egin zituen. Bata Porvoo herrira, han datza Runeberg poeta -bere jaiotzaren berrehungarren urtemuga ospatzen dute aurten-, suedieraz Finlandiako identitatea babestu zuena. Bestea Heinolara, hemen Joan Sibelius musikariaren etxea dago, eta baratzean bere hilobia, izeiez inguraturik, basoaren erdian...
"Bidaia guztietan dago ikusten ez den bidaiaria", esan zuen poetak, "eta bere ekipajean daude ametsak, gertatu ez zena, baina inoiz posible izan zena, albora utzi genuena, beste bizitzak; berak gordetzen du bidaiako sekretua". Agian, bidaia honetan niri tokatu zitzaidan papera hori betetzea, eta paperean sekretuaren bila abiatzea.
1.075 pertsona artatu ditu Barakaldoko ospitaleko genero-identitateko unitateak, 2016ean unitate hori martxan jarri zenetik. Erdiak baino gehiagok adin-nagusitasuna bete aurretik jaso zuen lehen arreta. Eta, kopuru osoaren herenak hamasei urte baino gutxiago zituen.
OCU kontsumitzaileen Elkarteak hiru arrazoi zehaztu ditu, horien artean kanpoko janaria eta edaria Kobetamendiko esparruan sartzeko debekua, eta eskudirutan edo banku-txartelaren bitartez ordaintzeko ezintasuna. Facuak aurreko urtean egindako salaketan zehazturiko arazoak... [+]
Diskriminazioaren ahotsak txostenak zenbakitan jasotzen ditu 2023an Bizkaiko SOS Arrazakeriaren Informazio eta Salaketa Bulegoan pertsona ugarik agertarazitako esperientziak, eta haietan "arrazoi arrazista eta xenofoboen aurkako indarkeria, eraso eta diskriminazioak”... [+]
Enpresa batek Irimo mendian zentral eolikoa eraikitzeko asmoa zuela iragarri zigun aspaldi batean haize kolpe batek. Gehienek ezin zuten sinistu, inondik ere. Are gutxiago Irimo mendiaren orografia eta izaera harritsua ezagutzen dituztenek. "Baina ba al dakizu ze nolako... [+]
Zestoako Iraeta auzoan, Urola ibaiaren meandroan daude Amilibia baserria eta bere lurrak. Horiek modu kolektiboan erosteko dirua biltzen ari da Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkartea. 2025 bukaerarako dute hitzartua azken ordainketa, baina erosketa fasean egon arren,... [+]
Larunbatean egingo dute San Martin Harriaren inguruan 600 urte baino gehiago dituen ohitura eta aurten emakume alkateentzako jantzi erronkariarrak prestatu dituzte, orain arte gizonezkoentzako baino ez baitzeuden.
Orgullo Cazurro talde faxistako kide bati kontra egin zion atxilotuak, eta bideo batean jaso zuen hori. Guardia Zibilak atxiki du berriki, eta badirudi "gorroto-delitu bat" egotzi diola.
Donostian, 300 pertsona baino gehiago “pobrezia eta muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute Kaleko Afari Solidarioak (KAS) eta Hiritarron Harrera Sarea taldeek. “Michelin izarrak dituzten zortzi jatetxe dituen hirian eta Basque Culinary Center... [+]
Angeluko Cyclopotes elkarteak ikusmen-gabeko jendeer parada ematen die bizikletaz ibiltzeko. Tandem club des déficients visuels du zinezko izena elkarteak eta 2004ean sortu zen. Joan den astean Amikuze eta Oztibarren gaindi pasa dute aste osoa, egun guziez ibilbide... [+]
Ostiral goizean ekitaldi politiko bateratua egingo dute Gironan, Herrialde Katalanetan. Puigdemont faltako da, ezin baitu itzuli.
Bere sorterri Ataunen hil da Maximo Aierbe Muxika, 74 urterekin. Euskaldunon Egunkariaren sortu aurreko eta ondoreneko urte malkartsuetako eginahaletan parte hartu zutenek gogoratuko dute proiektu berriaren akziodun bila hainbeste lan egindako gizon hura. Disziplina eta... [+]
Bilboko AZET plataformak pisu turistiko bat okupatu zuen atzo, auzoaren turistifikazioa salatzeko.
20:00etan atera dira lehen datuak, harridura orokorra eraginez: zundaketa guziek lehen kokatzen zuten eskuin muturreko RN hirugarren atera da eta ezkerreko FHB Fronte Herritar Berria garaile. Gehiengoan edota gehiengo osoan ikusten zen RN Batasun Nazionalarentzat zaplaztekoa... [+]