Joan den ekainaren 19an izan zen, Mungian. Euskal Herriko eskola arteko bertsolarien txapelketako finalak jokatu behar ziren eta gai-emaile -ez jartzaile- egiteko baiezkoa aspaldi emana nuen. Bertsotan azkenekoz parte hartu nuenetik halako batera itzuli gabe nengoen, baina gaien papertxo madarikatuak nire dislexia parkinsondarrarekin ganoraz erabiliko nituen kezkarekin, ez nintzen gai izan gaztetxoek kantuan hasi aurretik nik izan ohi nuen kokomarro hori barruan zuten ala ez bereizteko.

Zuberotarrak salbu, gainerako Euskal Herrietako ordezkariak izan ziren gaztetxoetan zein gazteetan. Orain hamabost urte gipuzkoarren eta bizkaitarren arteko afera zen hura. Bost atzerago joz gero, gipuzkoarrena soilik. Eta Mungian ez zegoen lastozko gonbidaturik.

Horrek ez du esan gura bertsolaritzak egoera bera bizi duenik herrialde guztietan, badakit, ez naiz inozoa. Baina oso hunkibera naiz gai horri dagokionez, bertsoez harago ere. Nire zuntz abertzalea, euskaltzalea, existentziala beharbada?, sastatzen duelako izango da, auskalo. Badakit, baita ere, hori dela benetan interesatzen zaidana, balizko mecano politiko batek eskaini diezadakeenaren gainetik. Beno, ez. Gainetik ez, azpitik edo barrutik baizik. Baina Mungian nengoen estratosferan partikulatan desegin aurretik eta, itzuli nadin bertara.

Ez naiz hasiko honen edo haren bertso maila epaitzen neu tarteko izanda. Esango dut gaztetxoek harritu egin nindutela biziki eta gazteek ez hainbeste. Ulertzekoa bestalde -eta ez dauka eman zuten mailarekin zerikusirik-, gazteen mailakoak gertuago ditudalako adinez eta gure, gure aurrekoen, albokoen edo ondorengoek antzak hartuago dituztelako. Eta hori diodanean ez diot inolaz ere zentzu txarrean. Gaztetxoenen inozentziaren ondorio den orijinaltasuna, bizitzako edozein alorretan, adinean gora egin ahala desagertzen den dohaina da. Galera hori pairatzen ez dutenetatik batzuk dira jeniotzat hartzen ditugunak eta, besteek, izen ezberdinak hartzen dituzte herriaren arabera. Gainerako gizabereok copy-pastea ahalik eta gutxien igarri dadin saiatzen gara. Baina berriz ere lebitatzen ari naiz.

Mungian gauza onekin geratu nintzen. Eta ez ziren gutxi izan. Bizitzan, oro har, mantendu beharreko jarrera dela deritzot alderdi onekin geratzearena -ez dut lortzen-, baina are gehiago gaztetxo eta gazteekin. Baita bertsolaritzan ere. Gustatuko litzaidake bertsoa bere luze-laburrak dituen kortse bat bezala baino, plastilina lez kontsideratuko balitz batzutan. Hala zirudien zenbaitzuen ahotan eta, hargatik, irri egin genuen, hunkitu egin ginen eta arnasari eutsi genion beste zenbaitetan.

Sumatu nuen beste gauzetako bat nesken nagusitasun morala, intelektuala... ez dakit nola arraio definitu!- izan zen. Zirin samarra izanda, esango dut gozatu egin nuela zenbaitetan mutilak soken kontra estutzen zituztela ikustean -nik babes diplomatikoa nuela jakinda, noski-. Adinaren gorabeherak omen dira, baina horrek ez du inor gorritu bat edo bestetik libratzen. Ez lehen eta gutxiago orain.

Arestian (ia) Euskal Herri guztietako ordezkaritzaz eta nire zuntz existentzialaz ari nintzela, ez dut aipatu horrek guztiak berarekin badakartzala hizkuntza eta erreferentzia mailako zenbait krikikraka. Hegoaldeko bertso, hizkuntza eta erreferentzia ereduaren nagusitasunak hor dirau inolako zalantzarik barik. Baina, ai! Zorionekoak eta ongietorriak krikikrakok! Ez daudela esatea, itsua eta gorra izatea baita. Daudela onartzea, berriz, elkar igurtzi duten seinale. Eta igurtziak, ez dira beharbada dagoen gauzarik ederrena izango baina bai ederrenetarik.

Berriz ere Mungian, jokatu ziren bi finaletan parte hartzaile guztientzako txaloak izan ziren. Beharbada, euretarik asko herrira itzuli eta euren inguruan jendeak ez zuen han izan zirenik ere jakingo. Agian, ezta bertsotan egiten zutenik ere. Gertatu izan zaigu hori eta, niri neuri, sentimendu bitxi bat sortzen zidan, ekintza klandestino batean parte hartu izan banu bezala. Ikasgelan, ingeleseko akademian, ingurutik igarotzen ziren haiek ez zuten ideia putarik, niri, Euskal Herriko beste punta batean txalo jo zidatela.

Muturrera eramanez gero, egolatria arazo larriak sortu ditzakeen sentimendua izan liteke, baina bere neurrian gozoa da eta badu mendeku punttu bat. Aurpegiera larregi behartzen ez duen poz horietarikoa da.

Bada, horixe: zorionak Mungian izan zineten eta izaterik izan ez zuten guztiei. Baita haiekin eguneroko lanean ari direnei ere. Egiten dutenaren garrantziaz gainera, behingoz, inoren kontra ezer esan gabe eta bertsolaritzaz idaztera ekarri naute.