Pegenaute-eta, Nafarroako hizkuntz politikaren arduradun horiek, Sapir, Whorf edo Wittgensteinen orrialdeetan murgilduz? Ezin imajinatu. Baina nonbaitetik iritsi zaizkie idazle horien ideiak, bulgarizazio galbahe batetik trakeski pasatu ostean. Demagun ideia bat, Sapir-Whorf hipotesi deituriko haren ildokoa: "Hizkuntzaz aldatuz gero, kosmosaren gure pertzepzioa ere alda daiteke". Mekanikoki galbahetuz eta hipotesi zientifikoa bertzerik ez zena dogma politiko bihurtuz, ideologia politiko eta hizkuntzaren arteko lotura askaezina ondoriozta dezake Pegenaute bezalako baten burmuin obsesiboak. Edo bertze ideia bat, Wittgensteinena orain: "Nire lengoaiaren mugek ene munduarena adierazten dute". Galbahe beretik pasaraziz, nire txoko ideologiko bakarrean itxi nahi baditut herritar guztiak, ene bazter horri egokitzen ez zaion bertze edozein hizkuntza desagerraraziko dut, di-da, eta akabo arazoa!

Gure mundua espainiar mugetan hertsi nahi digun Pegenautek urte batzuk daramatza euskararen desagerpen publikoa eta itxiera folklorikoa diseinatuz eta bultzatuz. Urte batzuk daramatza euskara paisaia sinbolikotik kendu eta lan mundurako alferrikako kontu bihurtu nahian, nostalgiko zenbaiten luxuzko horniduratzat edo apetazko bitxikeria kulturaltzat gehienez ere jo dezan nafar jendarteak. Bazirudien uzta biltzeko sasoian egonen zela. Horrela uste izanen ote zuen berak, behintzat. Dena dela, bere lanaren emaitzak neurtzeko orduan, ez zen gehiegi fidatzen ordura arteko inkestez, Euskal Herri osoan egindako haietaz, eta bidea jorratu zuen nafar gobernuak bere kontura eta foru-baratze honetan bakarrik egiteko 2001.etik aurrera. Horrela, ezagutzera eman berri duten Euskararen inguruko ikerketa soziolinguistikoa 2003.eko Nafarroan izenburukoa da, nafar gobernu honen konfiantzazko lehena. Eta, izan ere, ikerketaren seriotasuna goraipatu dute Pegenautek eta Campoy hezkuntza kontseilariak. Ezusteko galanta, alabaina, jaso dutena! Hainbertze neke euskararen ezagumendua lan munduan baliogabetzeko, eta nafar gehienek oraindik ere jarraitzen omen dute pentsatzen baliagarria dela lana lortzeko (%70,5), administrazioan sartzeko (%81,9), lagun artean ibiltzeko (%50,3) eta lan inguruan harremanak hobetzeko (%58,5)! Areago, ofizialki euskalduntzat jotzen ez den zonaldean ere bi nafarretatik ia batek (%46,1) baliagarri ikusten du euskara, lana lortzeko orduan!

Ez naiz, arruntean, inkesta soziologikoez gehiegi fidatzen. Nireak eta bortz bota ohi ditut horien kontra, erdi serio erdi txantxan, batik bat lanaren bultzatzaileen atzetik interes politikoak daudenean, agerian edo ezkutuan. Baina kasu honetan, nire ohiko mesfidantza aparte utzirik, badaude hiru gauza kontuan hartzeko: hasteko, ageriko interes politikoak, zeinek ikerketaren bultzatzaileak eraman dituzten azkeneko urteetan euskararen kontrako gurutzadan buru-belarri sartzera, goiko pentsalarien gogoeta antropologikoak euren neurriko ahi mehe eta ideologia merke bihurtu izan balituzte bezala; bigarrenik, bultzatzaileek beraiek nabarmendu dutela inkestaren fidagarritasuna; eta, hirugarrenik, ikerketaren emaitzek gurutzada horren porrota erakusten dutela, areago konparatzen baditugu aurreko urteetan egindako bertze ikerketekin. Argi eta garbi, "ez gainditua" jaso behar du Pegenautek ebaluazio-buletinean.

Baina pertsonaia horren egoskorkeria ezagutuz eta datuak errealitatearen ispilu leialtzat hartu dituenez, ai ene!, presta gaitezen gorriagoak ikusteko. Ekainaren 6ko manifestazioan Euskara Kontseiluari Iruñeko alkatesak emandako tratuak ez du damurik adierazten euskaltzaleon kontrako politikaz. "Ez gainditu" hori beren ezgaitasuntzat ez, abiapuntutzat hartuko dute Pegenautek-eta, errealitateari aurre eginez "bikain" lortzeko hurrengo ebaluaketan.