Bizikidetzaz filoSOFAtzen

  • Manuel Hidalgoren 'La guerra del sofa' liburuan oinarritu du Maskaradak A ze parea! antzezlan berria. Bikotekideen etxeko liskarrak dira protagonista maiatzaren 8an, Pasaian, estreinatu zuen komedian.

2021eko uztailaren 27an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Hasieran barre egiten zenuen zure bikoteari, bazkaltzeko orduan, makarroiak ahora ailegatu aurretik mahai gainera erortzen zitzaizkionean. Orain, ordea, ez dizu batere graziarik egiten. Lehen elkarrekin ikusten zenituzten telebistako filmak, eta orain borrokan aritzen zarete mandoa nork eskuratuko. Lasai hartu, ohikoa da eta »ez omen gara horretan ere batere originalak». Bizikidetzak txikikeriak arazo bilakatzeko kapritxoa izaten du.

Lau hormen artean gertatzen diren guda txiki horien inguruan mintzatzeko asmoz idatzi zuen, hain zuzen, Manuel Hidalgok La guerra del sofa, 2000. urtean. Ironia eta umore handiz bizikidetzan sortzen diren liskarrak paperean jarri zituen.

Karlos Panerak kasualitatez egin zuen topo eleberri honekin, Euskal Herriko Unibertsitateko antzerki ikasleekin muntatzeko testu baten bila zebilela. Ikasleen lanak ikusleen aldetik harrera bikaina izan zuela-eta, Maskarada taldearekin ekoizpen profesional bat egitea erabaki zuen, antzezlanari A ze parea! izenburua jarrita. Egoera bitxietan oinarritutako komedia honekin konpainia bizkaitarrak orain arte jorratu ez zuen estilo bati heldu dio, aurreko Konbat antzezlan konplexuarekin guztiz apurtuz.

A ze parea! eszenaratzeko Maskaradak lau aktore gazte igo ditu oholtza gainera: Asier Hormaza, Katrin Schlegel, Andoni Agirregomezkorta eta Maria Dondiz. Lauen artean bikote ezberdinak osatzen dituzte, beti ere eszena gainean jarritako laranja koloreko sofaren inguruan. Komenitakoaren arabera, zati ezberdinetan banatzen den sofa mugituz, etxeko gela ezberdinak irudikatzen dira eszenan: komuna, egongela, logela...

Taula gainean esketx bidez azaldutako egoerak nahiko topikoak dira, eta bertan azaltzen diren pertsonaiak nahiko estereotipatutakoak: telebista aurrean eguna etzanda igarotzen duen gizona, kirioak dantzan bizi den emakumea... "Esketxetako batzuk topiko hutsak dira dudarik gabe, baina topiko horiez mintzatzeko oso modu berezia duela uste dut", dio lanaren zuzendariak.

Bideko oztopoak

Panerak aitortzen duenez oholtzara igotzeko zailtasun ugari izan ditu ikuskizunak, hasieratik finantzatzeko zailtasunak izan baititu: "Bi aldiz aurkeztu genuen lana Jaurlaritzaren laguntzetara eta ez digute subentziorik eman. Madrilen modu komertzialagoan saltzeko aukerak ere aztertu genituen baina bide hori ere baztertu egin genuen. Azkenean era honetan muntatzea erabaki nuen, modu sinplean, alegia".

Dena den, uste baino konplexuagoa izan da A ze parea! taula gainean jartzea, komedia egitea ez baita batere erraza. Eszenatoki gainean sofa da aktoreek babesteko duten elementu bakarra eta, hortaz, euren vis komikoaz gain, erritmoa eta intentsitatea ere eurek neurtu beharrean daude lan honetan. Pasaian eginiko emanaldian gabezia nabariak izan ziren alde horretatik.

Euskarazko bertsioa Karlos Panera eta Patxi Ugalderen artean prestatu dute. Horretan ere ez da makala izan egitekoa: "Batzuetan uste duzu Oscar Wilde bat muntatzean euskararekin zailtasun handiagoak izango dituzula. Gero, ordea, uste ez duzun lekuan topatzen dituzu zailtasunak".

Itzulpenak berak sortzen dituen gorabeherez gain, jatorrizko testuak berak ere ez die bidea samurtu Maskaradakoei. Hidalgoren testua paperen irakurria izateko sortua da eta, hortaz, antzerkiaren arauetara egokitzeak buruhauste bat baino gehiago eragin ditu lantaldean »oraindik ere ia arnasarik gabe uzten ditu aktoreak tarte batzuetan». "Eszena bat kendu behar izan genuen estreinaldiaren aurretik", gaineratzen du Panerak, "Teknologia berriei buruzko kapitulua zen, terminologia gogorregia zuela-eta baztertu genuen. Jendeari gehiegi kostatzen zitzaion istorioan sartzea". Testuaren konplexutasunak badu, ordea, zuzendariarentzat balio erantsi bat: "Hizkuntza kultua erabilita ere, sekulako astakeriak esan daitezkeela frogatzen du. Hori da, dudarik gabe, obra honek duen xarma".

Aktoreen apartekoak

"Erretzeak kalte egiten dio bikoteari. Nahiz eta zigarroaren kea beste alde batera botatzen saiatu, beti zure bikotearen aurpegira helduko da zuzen-zuzenean", halaxe dio Asier Hormazaren pertsonaiak, Maria Dondizenak sofan aldizkari bat irakurtzen duen bitartean. Izan ere, antzezlan honetan bi plano bereizten dira: batetik pertsonaiek euren artean dituzten elkarrizketen planoa, eta bestetik publikoarekin dituzten aitortzena. Horregatik, tarteka antzezlanak Stand up comedy estiloa hartzen du, azken boladan modan dauden umorezko bakarrizketena, alegia. Aktorea, gertuko tonuan, hizketan hasten da, bere bertsio partikularra eskaintzeko. Panerak Hidalgoren liburuko kapituluen sarreratxoak erabili ditu bakarrizketa horiek osatzeko: "Nire asmoa aspaldian oso gutxi erabiltzen diren aparte izenekoak erabiltzea zen. Kontua da, norbanakoak bere barruan dituen hainbat pentsamendu linea taula gainean jartzea. Hots, pertsonaia bere kontraesan guztiekin azaltzea. Ikusleak in situ bizitzen du pertsonaia horrek momentuan pentsatzen duena".

Estreinatu berritan herriz herri emanaldi mordoa eskaintzea espero dute, nahiz eta oraindik agenda zehaztu gabe egon. Udan gaztelerazko bertsioa prestatzeari ekingo diote, irailean Bilboko Arriaga Antzokian aurkezteko. Estreinaldiaren zurrunbiloa igarota, Karlos Panerak beste bi proiekturi helduko die: "Batetik Gonzalez de Duranaren testu bat muntatu nahi dut, eta datorren urterako Ingalaterran arrakasta handiz ematen ari diren Stones obra ere egin nahiko nuke".

Manuel Hidalgo, idazlea: «Umorezko antzerkian, hutsune handia dago»
Kazetari lanagatik ezagunagoa bada ere, Manuel Hidalgo iruindarrak liburu mordoxka idatzia du. Zineari buruzko liburuen artean dira El último austrohúngaro. Conversaciones con Berlanga eta Francisco Rabal. El pecador impecable izan zen bere lehen eleberria eta ondotik Azuzena, que juega al tenis, Ole eta La infanta baila idatzi zituen. La guerra del sofa 2000. urtean argitaratu zuen arrakasta handiarekin. Filmetako gidoigile aritu bada ere, bere testu bat oholtza gainean ikusten duen lehen aldia da.

Zure testua eszenan ikusi zenuenean zer sentitu zenuen?
Oso sentsazio ona eman zidan. Lehenagotik antzeko sentsazioa bizi izan dut, zinerako gidoiren bat areto batean eta ikuslez inguraturik ikusi dudanean. Nik gehienetan umorea erabiltzen dut nire testuetan eta, beraz, garrantzitsua da filma ikustean jendeak dituen erreakzioak ezagutzea. Antzerkia, hala ere, askoz beroagoa da, zuzen-zuzeneko zera hori dauka. Efikazia handiko artea iruditzen zait antzerkia.

Zutabe egile zara. Antzerkiak zirikatzeko ahalmenik ba al du gaur egun?
Badira errealitatea modu kritiko, satiriko eta dibertigarrian islatzen duten talde independenteak. Baina talde horiez gain Espainian ez dago umorea modu horretan lantzen duenik. Azken aldian ez da "komediograforik" sortzen. Itzal handiko autore horiez ari naiz, gizartearekin guztiz konektatuz errealitatea ikuspegi dibertigarri batekin itzultzen zuten horietaz. Gaur egun badira idazle gazteak baina ez dute behar adinako zabalkunderik, Jose Luis Alonso de Santosen belaunalditik ez da halako idazlerik sortu. Arlo honetan hutsune bat dagoela uste dut.

Azken esperientzia honekin, antzerkiaren arra nabaritu al duzu dagoeneko?
Behin baino gehiagotan esan didate nire idazle balioa dialogoetan dagoela. Egia esan, elkarrizketetan iaioa izatea baldintza ona da antzerkia idazten saiatzeko; ez hori bakarrik, noski. Hala ere, ez dut inoiz antzerkia idazteko beharrik sentitu. Lan mordoarekin nabil azken boladan atzera eta aurrera, badut nahiko buruhauste. Dena den, etorkizunean, nork daki.

25 urte betetzear
1980an sortu zen Maskarada helburu argi batekin: euskaraz egindako antzerkia duindu eta profesionalizatzea. Zaila da talde bilbotarraren antzerki ildoa zehaztea, denetariko ikuskizunak muntatu baititu urte hauetan. Bernardo Atxagaren Jimmy pottolo eta zapataria (1980) haurrentzako antzezlana kaleratu zutenetik 24 antzezlan sortu dituzte, guztiak euskaraz. 90eko hamarkadan gaztelerazko bertsioa ere egiten hasi ziren. Dario Foren Pistolaren begi zuri-beltzak (1984), Oscar Wildeen Ernesto izatearen garrantzia (1994) eta Arestiri buruzko Kaio luma zikina (2000) igo dituzte, besteen artean, taulara. Azken lanen artean dira Patxo Telleriaren Kontenedore baten istorioak eta Bernard Marie Koltesen Konbat. Euskal antzerkiaren azken urteetako historia erraietan daraman konpainia da, zailtasunak zailtasun, ibilbide sendo eta arrakastatsua egitea lortu duena.


ASTEKARIA
2004ko ekainaren 13a
Azoka
Azkenak
2025-03-08 | ARGIA
ARGAZKI GALERIA
Mugimendu Feminista: “Faxismoaren kontra, ausardia eta aliantza feministez armaturik gaude”

Mugimendu feministak manifestazioak egin ditu goizean Donostian, Gasteizen eta Iruñean eta arratsaldean Baionan eta Bilbon. Oinarrizko irakurketa partekatu dute, eta horri gehitu diote hiri bakoitzean bertako problematika, eragile eta ekimenen erreferentzia.


2025-03-08 | ARGIA
Bilgune Feminista
“Feminismoa da heldulekurik argiena desio dugun Euskal Herrirako”

Bilgune Feministak Heldulekuak argi, Euskal Herria feminista leloa baliatu du M8an, azpimarratzeko feminismoak ematen dituela “datorrenari aurre egiteko tresnak”, eta gogorarazteko faxismoaren gorakadaren testuinguru hau helduleku horretatik irakurri eta borrokatu... [+]


Iruña-Veleia: epaiketatik bost urtera

Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.

11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]


Superwoman

MAITE: (biharko eguna antolatzen bere buruaren baitan) Jaiki, gosaldu, bazkaria prestatu, arropa garbitu, etxea garbitu, gizon hori jaiki, seme-alabak jaiki, hiru horien gosaria prestatu, haiek agurtu, erosketak egin, lanera joan, seme-alabak eskolatik jaso, merienda eman,... [+]


Espainiako Sustapen Ministerioa: “Ez dakigu Ezkioko lotunea oso bideragarria den”

Josu Estarrona EH Bilduko Arabako senatariak egindako galderari erantzun dio Espainiako Sustapen Ministerioak, eta hor berretsi du Ezkioko aukera zailtasunez beteta dagoela.


2025-03-07 | Laia Alduntzin
Hezkuntza gotorleku

Matxismoa normalizatzen ari da, eskuin muturreko alderdien nahiz sare sozialetako pertsonaien eskutik, ideia matxistak zabaltzen eta egonkortzen ari baitira gizarte osoan. Egoera larria da, eta are larriagoa izan daiteke, ideia zein jarrera matxistei eta erreakzionarioei ateak... [+]


Mazónek ez du lortu bere misioa: Valentziako gurasoek katalanaren alde egin dute

“Askatasunaren” izenean, ikastetxean zein oinarrizko hizkuntza nahi duten galdetu diete guraso valentziarrei. Helburua katalana zokoratzea zen. PPren eta Voxen gobernuak ez du lortu. 33 eskualdeetatik 22tan katalana gailendu da. Emaitzarekin oso pozik agertu dira... [+]


800.000 euro gastatuko ditu EBk errusiar inbasioaren mamuari aurre egiteko

Europar Kontseiluak onartu du Ursula Von der Leyenek gastu militarrean proposatu duen 800.000 milioi euroko gastuarekin aurrera egitea. Horretarako bi arrazoi nagusi argudiatu ditu: Errusiari aurrea egitea eta Europar Batasunak aurrerantzean bere burua AEBen babes militarrik... [+]


Gizakunde
Badator, esnatu da

Gizakunde (Inauteriak)
Noiz: otsailaren 15ean.
Non: Arizkun eta Erratzun. plazan.

------------------------------------------------

Amaitu dira inauteriak, sutan erre ditugu gaiztoak, gaizkiak, sardinak eta panpinak. Baina xomorroak esnatu dira eta badator... [+]


Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


Bizi testamentua: aurretiazko borondateen agiriaren gakoak

Soco Lizarraga mediku eta Nafarroako Duintasunez Hiltzeko Eskubidea elkarteko kidearen ustez bizi testamentuak heriotza duin bat eskaini eta familiari gauzak errazten dizkio.


“Topaketa antiinperialistak” egingo ditu Askapenak martxoaren 15 eta 16an Bilbon

Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]


Eguneraketa berriak daude