Kiel hirira, hitzaldi bat eskaintzeko asmoz lehen aldiz heldu nintzenean, eskola hartara etorri zen ikasle bati ama hil zitzaion gau hartan, bat-batean. Berria hitzaldia hasteko unean eman zioten, eta negar baten irten zen ikasle hura aretotik. Une lazgarria ez dut inoiz ahaztuko.

Gainerako ikasleek eta irakasleek zer egin jakin gabe geratu ginen, isiltasun pisutsu bezain lanbrotsua zabaltzen zen artean ikasgelan.

XX. mendearen hasieran existentzialismoaren irudia ipar aldeko egoera eta paisaia lanbrotsuekin lotzen zuten idazleek, malenkoniarekin, eta hala zela iruditu zitzaidan ordu hartan, ezustea gertatzen zen artean.

Urtebete igaro da eta berriro nago maiatzaren lehen egunetan Kieleko Unibertsitatean, aste bitan euskal literaturari buruz hitz egiteko asmotan.

Kiel hiri txikia da, batez ere Alemanian. Gasteiz bestekoa, nolabait adierazteko. Fiordo baten hegal bien inguruan eraikirik, Baltiko itsasoaren ondoan eta Danimarkatik ez urruti. Portua estua eta luzea da, eta artikulu hau idazten dudan artean, gelako leihoaren aurretik igarotzen dira Oslora zein Gotenburgera doazen bidaiari-ontzi erraldoiak, eta hala ere, dotoreak, mugimendu galant batekin mugitzen direnak, sotil eta garbi, HDW ontziolen garabiek begirada luzez jarraitzen dituzten artean.

Hiria ez da, orain urtebeteko ezusteak adierazten duen moduan, existentzialismoarentzat kokagune egokia; diote, adibidez, eguzki orduen kopurua kontuan hartuz, bera dela gehien hartzen duenetarikoa Alemaniako hirien artean, eta berezkoa du hori, hain ipar aldean egonda, goiz hasten baita argia eta oso berandu sartzen eguzkia. Orain ere eguzkiak jotzen du, Donostian egunak lanbrotsu diren artean, hori idazten didate adiskideek behintzat. Lanbroa maiz dago, eta giro horrek nostalgia eta lasaitasun puntu bat eman die jendearen piurari. Aldartea umoretsua du hemengo jendeak, nahiz eta gidek sentiberak direla dioten, baina isiltasuna da nagusia hiri honetan parke luze zabalak baititu, eta lakuak hiriaren erdian dira.

Javier Gomez-Montero irakasle galiziarra aspalditik dago hemen euskal literatura »poesia, batez ere» ezagutarazten eta itzultzen. Hiru poesia antologia argitaratu ditu, itzulpengintza mintegi bateko zuzendaria ere baita, eta lehendabizikoan, Bernardo Atxagaren poemak besterik ez bazituen sartu, bigarrenean Gabriel Aresti, Joseba Sarrionandia, Koldo Izagirre eta Rikardo Arregi Diaz de Herediaren poemak erakutsi zituen euskaraz, gazteleraz eta alemanez. Hirugarrena eginda dago eta laster izango da kalean. Oraingoan Kirmen Uriberen eta Rikardo Arregi Diaz de Herediaren lanak izan ditu aukeragai.

Ez da hori egiten duen lan bakarra. Poesia horretaz hitz eta lan egin behar badut ere, hilaren bukaeran Nazioarteko Mintegia eratu du Kieleko Unibertsitate honetan. Gaia gaur egun oso sonatua da: "Hiria literatura modernoan eta modernitate ondorengoan". Eta lurralde desberdinetako irakasleak etortzekoak dira. Tartuko Unibertsitatekoak, Parisekoak, Bartzelonakoak...

Eta Euskal Herritik ere etorkizuna handi sumatzen zaien hiru irakasle eta kritiko etorriko dira. Lourdes Otaegi, Iratxe Gutierrez eta Ibon Egaña.

Gaurko euskal nobela hiritarra dela diogunean zer esaten ari gara benetan? Agian baserria ahaztu egin duela, ala beste zerbait: modernitatearen estetikan erroturik lan egiten duela, bere mundu hiritar hori komunikazio bide berri baten barnean dagoela. Espazioaren sinbolikoa badago, nobelak kokatzen diren espazioak ez dira hutsalak, eta espazioen eta hirien azpian diren sinboloak agertzea izango da gure lana Kieleko mintegi horretan.

Mintegietan, gainera, irakasleek eta hemengo ikasleek hartzen dute parte; irakasleen antzera ikasleek ere beren lanak aurkezten dituzte, eta elkarrizketa egiteko beta handiago da.

Uste dut iaz ama hil zitzaion mutil hark ere ponentzia bat irakurri behar duela. Urtebete igaro da, baina agian tristura puntu bat izango du bere irakurketak.