Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2024ko azaroaren 08an
Familia ereduak: bikotean, bakarka, umeekin edo gabe
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Dagoeneko, bikoteak seme-alabekin osatzen duen familia ereduak Euskal Herrian zuen nagusitasuna galdu du. Eredurik jarraituena izan arren, ez du familia guneen erdia biltzen. Hortaz, bestelako ereduak zabaltzen hasi dira: guraso bakarrekoak, familia harremanik gabekoak, seme-alabarik ez duten bikoteak eta, batez ere, bakarrik bizitzea erabakitzen duten norbanakoak.
Eustatek kaleratutako datuen arabera, Euskal Autonomia Erkidegoan bizi diren familien %20,3 lagun bakar batek osatutakoak ziren 2001ean. Bizitzeko bigarren eredu bilakatu da, familia gune tradizionalaren atzetik (%44,4). Ondoren, seme-alabarik ez duten bikoteak (%18,5) eta guraso bakarreko familiak daude (%11,8). Azkenik, badira familia loturarik izan ez, bikoterik osatu ez eta elkarrekin bizi diren lagunak (%3,4).
Eustatek kaleratutako datuen arabera, Euskal Autonomia Erkidegoan bizi diren familien %20,3 lagun bakar batek osatutakoak ziren 2001ean. Bizitzeko bigarren eredu bilakatu da, familia gune tradizionalaren atzetik (%44,4). Ondoren, seme-alabarik ez duten bikoteak (%18,5) eta guraso bakarreko familiak daude (%11,8). Azkenik, badira familia loturarik izan ez, bikoterik osatu ez eta elkarrekin bizi diren lagunak (%3,4).
Izatezko bikoteak
Ezkontza kopurua gutxituz joan da eta, ezustekoa bada ere, izatezko bikoteekin gauza bera gertatzen ari da. Bakarrik bizitzeko joera hori kolektibo homosexualetan ere gertatzen ari da. Horretarako, ordea, Mediterraneoko kulturen eragina gainditu behar izan da, zeintzuk familian bizitzea banakotasuna baino gehiago hobesten duten, Genero Ikasketetan Doktore Kenneth Reinnicke-k azaldutakoari jarraituz. Behin gizarteak onartu eta gero, bikote aukeraketa era kontzienteagoan egiten da. Alde horretatik, oinarri horretan sendotutako gaur egungo bikoteek aurrekoek baino «egonkortasun handiagoa» erakusten dutela azaldu digu Lourdes Dominguez Carrascosok, Zientzia eta Genero gaietan adituak eta UPV-EHUko Genero Errektoreordegaiak, Iñaki Antiguedad errektoregai izandakoaren hautagaitzan.
Bikotean bizitzea aukera gisa ikusten hasi da; are gehiago, ezkontzea bigarren hautu bat izan daiteke. Horrela uler daiteke, 2001ean, ezkontza zibilak katolikoen ia erdira heldu izana. Hau da, ezkontza tasak beheranzko joera azaltzen badu ere, ezkontzen artean zibilak hazten dira, errito katolikoaren kaltetan. Era berean, elkarrekin bizitzea erabakitzen duten bikoteak gero eta gehiago dira, ezkontzen diren bikoteekin alderatuta. Kasu horretan, gainera, posible da sexu harremanik gabeko bikoteak elkarrekin bizitzea. Izan ere, Frantziako legeak eratu eta Ipar Euskal Herrian aplikagarria den PACS erakunde juridikoak horixe arautzen du. Izenak berak argi uzten du sexu harremanik ez dela beharrezkoa legezko egoera horri heltzeko. Pacte Civil de Solidarité (elkartasunezko hitzarmen zibila) delakoaren akronimoa da PACS. Legearen arabera, bi pertsona helduen arteko kontratua da, sexu ezberdin edo berdinekoak, elkarbizitza antolatzeko. Kontratu horrek eskubide eta betebeharrak ekarriko dizkio bikoteari, elkarrekiko laguntza materiala bereziki.
Bikotean bizitzea aukera gisa ikusten hasi da; are gehiago, ezkontzea bigarren hautu bat izan daiteke. Horrela uler daiteke, 2001ean, ezkontza zibilak katolikoen ia erdira heldu izana. Hau da, ezkontza tasak beheranzko joera azaltzen badu ere, ezkontzen artean zibilak hazten dira, errito katolikoaren kaltetan. Era berean, elkarrekin bizitzea erabakitzen duten bikoteak gero eta gehiago dira, ezkontzen diren bikoteekin alderatuta. Kasu horretan, gainera, posible da sexu harremanik gabeko bikoteak elkarrekin bizitzea. Izan ere, Frantziako legeak eratu eta Ipar Euskal Herrian aplikagarria den PACS erakunde juridikoak horixe arautzen du. Izenak berak argi uzten du sexu harremanik ez dela beharrezkoa legezko egoera horri heltzeko. Pacte Civil de Solidarité (elkartasunezko hitzarmen zibila) delakoaren akronimoa da PACS. Legearen arabera, bi pertsona helduen arteko kontratua da, sexu ezberdin edo berdinekoak, elkarbizitza antolatzeko. Kontratu horrek eskubide eta betebeharrak ekarriko dizkio bikoteari, elkarrekiko laguntza materiala bereziki.
Bakartasunean oinarritutako ereduak
Azken hamar urteetan bi gurasoetako batek eta seme-alabek osatutako familien kopurua %50 igo da. Eta Espainia osoan dagoeneko, 100etik 7 dira horrelako familia osatu dutenak. Horien artean, amak »eta ez hainbeste aitak» dira protagonista nagusiak. Hain zuzen ere, Euskal Autonomia Erkidegoan, horrelako familien artean %81,5etan ama da familiako burua. Gehienetan bikote hausturen ondorioz, alargun geratu ondoren edota bakarrik ama izateko erabakia hartu duten amek osatzen dituzte.
Aitak eta «etxeko gizonak» diren gizonek euren seme-alabekin osatzen duten familien kopurua ere goraka doa, baina txikia da emakumeenaren aldean. Eta gehienetan horrelako familiak osatzen dituzten aitak dibortziatuak edo bikotearengandik bereizita daude.
Era berean, gero eta gehiago dira aitatasun baja ahalbideratzen duten herriak. Are gehiago, gizonezkoak eskubide horiek erabiltzen hasi direla adierazi digu Eguzki Urteaga soziologoak. Uste daitekeena baino adierazgarriagoa izan daiteke datu hori, Danimarkan, adibidez, 1984tik eskubide hori araututa egon arren, oso gizonezko gutxik erabiltzen dutelako. Ildo beretik, Islandian, derrigorrezkoa da aitatasun baja hartzea. Nahiz eta aitaren rola asko aldatu eta aktiboagoa bihurtu den, oraindik ere teoria eta praktikaren artean «alde handia» dagoela argitu du Urteagak. Dibortzioa «porrot» gisara definitzeak ez dio bat ere laguntzen, Lourdes Dominguez Carrascosok, Zientzia eta Genero gaietan adituak, azaldu duenez.
Gaur egun orokorrean bakarrik bizi diren lagunen %60 emakumeak dira; horien erdia ezkongabeak dira. Fenomeno berri horren atzean, andrazkoa lan mundura gerturatu izana dago. Emakumea eremu publikoan presente egoteak bikoteek izan nahiko lituzketen umeen kopurua mugatuko lukeela aurreikusi zen garai batean. Emakumeek lortutako independentzia ekonomikoak, baina, familia eredua bera kuestionatzera eramango gaituela ez zen aipatzen oraintsura arte. Eta egungo datuek argi frogatzen dute aldaketa hori ematen ari dela.
Horrekin batera suertatu da haurrak izateko adina atzeratzea. Lehenengo haurra izateko adinak atzera egin du, egonkortasun ekonomikoa ziurtatuta eduki arte, hain zuzen. Gaur egun, lehenengo umea izateko batez besteko adina 29,5 urte da, Euskal Herri osoko datuen arabera. Bikotea eta seme-alabak «geroaren proiekzioaren isla» direla azaldu digu Urteagak. Hortaz, egoera ekonomiak baldintza dezake ziklo hori. Urteagak gogoratu duenez, «hazkunde ekonomikoak, esaterako, jaiotze-tasan eragin nabarmena izaten du».
Aitak eta «etxeko gizonak» diren gizonek euren seme-alabekin osatzen duten familien kopurua ere goraka doa, baina txikia da emakumeenaren aldean. Eta gehienetan horrelako familiak osatzen dituzten aitak dibortziatuak edo bikotearengandik bereizita daude.
Era berean, gero eta gehiago dira aitatasun baja ahalbideratzen duten herriak. Are gehiago, gizonezkoak eskubide horiek erabiltzen hasi direla adierazi digu Eguzki Urteaga soziologoak. Uste daitekeena baino adierazgarriagoa izan daiteke datu hori, Danimarkan, adibidez, 1984tik eskubide hori araututa egon arren, oso gizonezko gutxik erabiltzen dutelako. Ildo beretik, Islandian, derrigorrezkoa da aitatasun baja hartzea. Nahiz eta aitaren rola asko aldatu eta aktiboagoa bihurtu den, oraindik ere teoria eta praktikaren artean «alde handia» dagoela argitu du Urteagak. Dibortzioa «porrot» gisara definitzeak ez dio bat ere laguntzen, Lourdes Dominguez Carrascosok, Zientzia eta Genero gaietan adituak, azaldu duenez.
Gaur egun orokorrean bakarrik bizi diren lagunen %60 emakumeak dira; horien erdia ezkongabeak dira. Fenomeno berri horren atzean, andrazkoa lan mundura gerturatu izana dago. Emakumea eremu publikoan presente egoteak bikoteek izan nahiko lituzketen umeen kopurua mugatuko lukeela aurreikusi zen garai batean. Emakumeek lortutako independentzia ekonomikoak, baina, familia eredua bera kuestionatzera eramango gaituela ez zen aipatzen oraintsura arte. Eta egungo datuek argi frogatzen dute aldaketa hori ematen ari dela.
Horrekin batera suertatu da haurrak izateko adina atzeratzea. Lehenengo haurra izateko adinak atzera egin du, egonkortasun ekonomikoa ziurtatuta eduki arte, hain zuzen. Gaur egun, lehenengo umea izateko batez besteko adina 29,5 urte da, Euskal Herri osoko datuen arabera. Bikotea eta seme-alabak «geroaren proiekzioaren isla» direla azaldu digu Urteagak. Hortaz, egoera ekonomiak baldintza dezake ziklo hori. Urteagak gogoratu duenez, «hazkunde ekonomikoak, esaterako, jaiotze-tasan eragin nabarmena izaten du».
Gazteen hautua
Gero eta gazte gehiagok bakarrik bizitzeko hautua egiten dutela adierazten dute estatistikek. Etxegune baten buru bihurtzen diren gazteen kopuruak gora egin du EAEn. Eustaten datuen arabera, 20-24 urte bitarteko gazteen artean, %5,6k bakarrik bizitzea erabaki zuen 2001ean eta, 25-29 urte bitartekoen kolektiboan, %18,9k. Gora egin duten kopuruak dira eta azken hamar urteotako datuak bikoiztu ditu, adibidez, lehenengo kasuak. Gainera Urteaga soziologoak Ipar eta Hego Euskal Herriko gazteen bizimodua, azken hamar urte hauetan, parekatzen hasi dela suma daitekeela dio. Izan ere, Hegoaldean gero eta gazte gehiago gurasoen etxetik alde egiten hasi da, ikasketak, bidaiak edota kanpoan lana aurkitu dutelako. Iparraldean, kontrara, egoera ekonomikoak independentziari frenoa jarri dio. Era berean, ikasketak luzeagoak bihurtu direnez, urte gehiago eman behar ditu gazteak etxekoen babesean. Hala ere, gurasoengandik independizatzeko trantsizio horrek errito izaera baztertu duela dirudi. «Lehen, ezkontza, lana eta seme-alabak izatearekin lotzen zen heldutasuna», adierazi du Urteagak. Orain, aldiz, «kanpoan bizi izan den gazteak traumarik gabe autonomia izaten ikasi du».
Ezkongabe boteretsuak
Orain hamar urte ezkongabea izatea eta galtzailea izatea guza bera zen, 25 urtetik aurrera behintzat. Gaur egun, ordea, Espainian ezkondu gabe 25 eta 49 urte bitarteko 5 milioi pertsona baino gehiago bizi da. Eta hain zuzen ere, horiek dira egun gizartearen talde kontsumitzaile indartsuenetakoa: ezkongabeek diru kopuru handiak xahutzen dituzte modan, dekorazioan, aisialdian, bidaietan, produktu teknologikoetan... Gehienak hiri handietan bizi dira eta maila kultural eta ekonomiko handia dute. Oraindik gehiengoa ez diren arren, asko hazten ari den klase soziala da gazte ezkongabeena. Soziologoek diotenez, Espainian kopurua oraindik txikia da Europako beste hainbat herrirekin alderatuz. Eta horren arrazoia, orain artean gazteak gurasoen etxetik beranduago ateratzen direla izan da.
Adinduak etxeen buru
Horren guztiaren ondorioz, ezinezkoa izango da gizartean aitona edo amona gazteak izatea. Egungo joera mantenduz gero, zaila izango da, batez beste, 60 urte baino gutxiago dituen amama izatea. Bizi-itxaropenarekin konpentsatu beharko da gure aitita-amamen eredua eta guk izango duguna.
Dagoeneko, gero eta gehiago dira euren etxean bizitzen jarraitzen duten adinekoak. Horietatik asko 90 urtetik gorako familiaburuak izaten dira. Azken hamar urtetan, gainera, etxegune baten buru diren adin horretako pertsonen kopurua ikaragarria da, %37 izatetik %54,9 izatera pasatu baita. Horrek ondo islatzen du bizi-itxaropenaren gorakada, autonomian oinarrituta.
Horrez gain, gaur egungo bizimoduaren ondorioz, aiton-amonek beste rol bat dute familietan. Bai bikote gazteetan eta bai seme-alabekin bakarrik bizi den ama edo aitaren kasuan, aiton-amonak dira sarri »eta batez ere amonak» bilobak zaintzen dituztenak. Arazo ekonomikoak eta denbora falta dira horretarako arrazoiak. Kontua da amona asko eta asko 65 urtetik gora, seme-alabak hazita, gurasoak hilik eta senarra jubilatuta dagoenean, bilobak zaindu beharrarekin aurkitzen direla. Modu horretan emakume asko aisialdirako denbora berreskuratzen hasi direnean aurkitzen dira bilobak eta askotan seme-alabak »otorduak prestatuz eta baita etxea garbituz ere» zaindu beharrean. Egoera horrek adineko emakume ugari eramaten ditu estres egoerak bizitzera.
Hain zuzen ere, gizarte garaikidearen erronka da kolektibo horren beharrizanei dagokien moduan erantzun ahal izatea.
Dagoeneko, gero eta gehiago dira euren etxean bizitzen jarraitzen duten adinekoak. Horietatik asko 90 urtetik gorako familiaburuak izaten dira. Azken hamar urtetan, gainera, etxegune baten buru diren adin horretako pertsonen kopurua ikaragarria da, %37 izatetik %54,9 izatera pasatu baita. Horrek ondo islatzen du bizi-itxaropenaren gorakada, autonomian oinarrituta.
Horrez gain, gaur egungo bizimoduaren ondorioz, aiton-amonek beste rol bat dute familietan. Bai bikote gazteetan eta bai seme-alabekin bakarrik bizi den ama edo aitaren kasuan, aiton-amonak dira sarri »eta batez ere amonak» bilobak zaintzen dituztenak. Arazo ekonomikoak eta denbora falta dira horretarako arrazoiak. Kontua da amona asko eta asko 65 urtetik gora, seme-alabak hazita, gurasoak hilik eta senarra jubilatuta dagoenean, bilobak zaindu beharrarekin aurkitzen direla. Modu horretan emakume asko aisialdirako denbora berreskuratzen hasi direnean aurkitzen dira bilobak eta askotan seme-alabak »otorduak prestatuz eta baita etxea garbituz ere» zaindu beharrean. Egoera horrek adineko emakume ugari eramaten ditu estres egoerak bizitzera.
Hain zuzen ere, gizarte garaikidearen erronka da kolektibo horren beharrizanei dagokien moduan erantzun ahal izatea.
Mitoak desegiten
Familia tradizionalaren eredua krisian dago 60ko hamarkadaz geroztik. Hala diote behintzat zenbait adituk. Krisian egon edo ez, familiaren definizioa ezkontzatik bereizi da. Eta orain galderak sortzen dira: Zerk definitzen du familia bat? Nortzuk osatzen dute?
Eredu berriez gain, bioteknologiak ere aldatuko du aurrerantzean familia bera. Izan ere, 25 urte baino gehiago igaro dira Louse Brown lehen ume probeta jaio zenetik, eta ordutik, milaka jaio dira. Ez hori bakarrik, hildako gizonen hazia erabili da bere neskalaguna ernaltzeko, amona biologikoen sabelean hazi dira ama antzuen haurrak, menopausia iritsita erditu diren emakumeak ezagutu ditugu...
Gizartearen aldaketek eta zientziaren aurrerapenek familia eredua aldatu dute. Baina egungo familiek garai batekoen funtzio bera dute: familiako kideei babes ekonomiko eta emozionala eskaintzea, haurrak izatea eta hauek heztea eta adinekoak eta gaixoak zaintzea. Eta horrek, behintzat, berdin jarraitzen du.
Eredu berriez gain, bioteknologiak ere aldatuko du aurrerantzean familia bera. Izan ere, 25 urte baino gehiago igaro dira Louse Brown lehen ume probeta jaio zenetik, eta ordutik, milaka jaio dira. Ez hori bakarrik, hildako gizonen hazia erabili da bere neskalaguna ernaltzeko, amona biologikoen sabelean hazi dira ama antzuen haurrak, menopausia iritsita erditu diren emakumeak ezagutu ditugu...
Gizartearen aldaketek eta zientziaren aurrerapenek familia eredua aldatu dute. Baina egungo familiek garai batekoen funtzio bera dute: familiako kideei babes ekonomiko eta emozionala eskaintzea, haurrak izatea eta hauek heztea eta adinekoak eta gaixoak zaintzea. Eta horrek, behintzat, berdin jarraitzen du.
Legeak betiko gurasoen alde egiten jarraitzen du
Banaka adoptatzeko aukera ematen du Espainiako legeriak. Bikoteek era askean ume bat adoptatzeko eskaria egiterakoan, berriz, gizon baten eta emakume baten arteko ezkontza hartzen da eredutzat. Horrela, banaka adopta dezaketen gay eta lesbianek ezinezkoa dute horrelakorik egitea bikote gisa.
EAEk eta Nafarroako Foru Erkidegoak Izatezko Bikoteak arautzean, adopzioa sexu bereko bikoteei ere luzatu diete. Norbanako gisara dituzten eskubideak, bikotea osatu eta gero ere, bermatzen ditu legeria berriak. Bi legeei helegitea aurkeztu zaie eta, gaur egun, Espainiako Auzitegi Konstituzionalak euren konstituzionaltasunaz ebatzi behar du. Ebazpena heldu bitartean, baina, ondorio ezberdinak sortuko dituzte bi arauok. EAEko legea indargabetuta dago eta, beraz, ez da aplikagarria. Nafarroakoak, ostera, ondorioak sor ditzake. Horrela, lege horren babesean eratutako familia gune berriak behin-betikoak dira.
Hain zuzen ere, aurten eman dira ezagutzera Espainian bi gizonek edo bi emakumek osatutako familiak aztertzeko egin den lehen ikerketaren emaitzak. Sevillako Unibertsitateak eta Madrilgo Psikologoen Elkargoak egin zuten ikerketa, hain zuzen ere, horrelako familietan hazitako haurrek zein egoera bizi duten jakin ahal izateko. Homosexualek aitatasun eta amatasun froga gainditu dutela esan daiteke, txosten honen arabera.
Izan ere, gay eta lesbianek autoestimu handia dutela eta genero roletan oso irekiak direla ondorioztatu du ikerketak, eta beraz, guraso izateko gai dira. Horrez gain, diru nahikoa izaten dute eta oso arduratsuak izaten dira seme-alaben heziketarekin.
Eguneroko bizimodu erabat arrunta dute horrelako familiek. Haurrek eskolara joateaz gain, hainbat jarduera egiten dituzte, beste haurren moduan. Azterketak argi uzten du, gainera, ikasle lagunen onespena dutela.
Ikerketak bi ezaugarri nabarmentzen ditu soilik gay eta lesbianen haurrengan: batetik, homosexualitatea hobeto onartzen dutela; eta bestetik, genero rolak malguagoak dituztela.
EAEk eta Nafarroako Foru Erkidegoak Izatezko Bikoteak arautzean, adopzioa sexu bereko bikoteei ere luzatu diete. Norbanako gisara dituzten eskubideak, bikotea osatu eta gero ere, bermatzen ditu legeria berriak. Bi legeei helegitea aurkeztu zaie eta, gaur egun, Espainiako Auzitegi Konstituzionalak euren konstituzionaltasunaz ebatzi behar du. Ebazpena heldu bitartean, baina, ondorio ezberdinak sortuko dituzte bi arauok. EAEko legea indargabetuta dago eta, beraz, ez da aplikagarria. Nafarroakoak, ostera, ondorioak sor ditzake. Horrela, lege horren babesean eratutako familia gune berriak behin-betikoak dira.
Hain zuzen ere, aurten eman dira ezagutzera Espainian bi gizonek edo bi emakumek osatutako familiak aztertzeko egin den lehen ikerketaren emaitzak. Sevillako Unibertsitateak eta Madrilgo Psikologoen Elkargoak egin zuten ikerketa, hain zuzen ere, horrelako familietan hazitako haurrek zein egoera bizi duten jakin ahal izateko. Homosexualek aitatasun eta amatasun froga gainditu dutela esan daiteke, txosten honen arabera.
Izan ere, gay eta lesbianek autoestimu handia dutela eta genero roletan oso irekiak direla ondorioztatu du ikerketak, eta beraz, guraso izateko gai dira. Horrez gain, diru nahikoa izaten dute eta oso arduratsuak izaten dira seme-alaben heziketarekin.
Eguneroko bizimodu erabat arrunta dute horrelako familiek. Haurrek eskolara joateaz gain, hainbat jarduera egiten dituzte, beste haurren moduan. Azterketak argi uzten du, gainera, ikasle lagunen onespena dutela.
Ikerketak bi ezaugarri nabarmentzen ditu soilik gay eta lesbianen haurrengan: batetik, homosexualitatea hobeto onartzen dutela; eta bestetik, genero rolak malguagoak dituztela.
Ezkongabea bai, baina hirian
Hirian bizi diren ezkongabeek sarri ezkondutakoen edo bikotea dutenen inbidia jasaten dute. Bakarrik bizitzea ez baita bakarrik egotearen sinonimo. Baina herri txikietan, nekazal guneetan erabat ezberdina da egoera. Horrelakoetan gizonezkoak dira batez ere bikote gabe bizi direnak, eta horrek hainbat herriren hazkundea eragotzi du. Izan ere, 70eko hamarkadatik abiada bizian ari da emakumea nekazal guneetatik desagertzen. Horren arrazoia, batez ere, bertan zituen funtzioen galeratik dator.
Poligamiak
Monogamia da mundu osoan bikote bizitza arautzen duen modu nagusia. Hala da behintzat Mendebaldean. Eta poligamiaz hitz egiten entzuten dugun bakoitzean Afrikara edo herri musulmandarretara begira jartzen gara. Baina kontua da ikerketek frogatzen dutela gizonezkoen %85ak nahiago lukeela emazte bat baino gehiago izatea. Eta hala ere, Espainian Kode Penalak zigortu egiten du bigamia espetxearekin. Espainian bizi diren atzerritarrek poligamia praktika dezakete, baina beti ere, ezingo lituzkete Espainian euren ezkontzak legeztatu. Ezkontzeko, Espainian, libre izan behar du batek.
Zerbait exotikoa dirudien arren, poligamia «informala» herri guztietan ematen den fenomenoa da. Poligamia modu ezberdinak daude: emakume askorekin ezkontzen den gizonarena; gizon ugarirekin ezkontzen den emakumearena; eta emazte askok aldi berean senar askorekin harremanak dituzten erlazio poligamoak ere badira. Dirudienez, hiru modu horien artean ugariena lehenengoa da.
Gizarte poligamoetan familiako kide bakoitzak dituen rolak oso ongi antolatuak daude: gizonezkoak ezin du dituen emazteen artean ezberdintasunik egin; emakumeen artean jerarkia handia egoten da, egin beharreko lanak modu eraginkorrean banatzen dituzte euren artean eta mesedeak elkar trukatzen dituzte senarrarekin gau bat pasatzearen truke, adibidez.
Zerbait exotikoa dirudien arren, poligamia «informala» herri guztietan ematen den fenomenoa da. Poligamia modu ezberdinak daude: emakume askorekin ezkontzen den gizonarena; gizon ugarirekin ezkontzen den emakumearena; eta emazte askok aldi berean senar askorekin harremanak dituzten erlazio poligamoak ere badira. Dirudienez, hiru modu horien artean ugariena lehenengoa da.
Gizarte poligamoetan familiako kide bakoitzak dituen rolak oso ongi antolatuak daude: gizonezkoak ezin du dituen emazteen artean ezberdintasunik egin; emakumeen artean jerarkia handia egoten da, egin beharreko lanak modu eraginkorrean banatzen dituzte euren artean eta mesedeak elkar trukatzen dituzte senarrarekin gau bat pasatzearen truke, adibidez.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#2
Lander Arbelaitz Mitxelena
#3
#4
Estitxu Eizagirre
#5
Azkenak
2024-11-08
Egurra Ta Kandela
Eusko Jaurlaritzaren ildo estrategikoak
Nekazari eta abeltzainentzat Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektoriala (EEBB LPS) irakurtzea etsigarria izan bazen –eta izan zen–, ez pentsa askoz alaiagoa izan denik 2023ko uztailean horri jarritako 4.217 alegazio-egileri emandako erantzunen txostena... [+]
2024-11-08
Xabier Letona Biteri
Volkswagen: Alemaniako itxierek kezka barreiatu dute Nafarroan
María Chivite lehendakariak esan du kezkatuta dagoela Alemaniatik Volkswagenetik datozen albisteekin, baina aldi berean, konfiantza duela multinazionalak Iruñean duen lantegian, orain arte iragarritako planak betetzen ari direlako.
2024-11-08
ARGIA
Sindikatuek Confebaski egotzi diote absentismoa arazotzat hartzen duen kanpaina egitea
Sindikatuen ustez, absentismoa ez da arazoa, “baizik eta lan osasunerako araudia errespetatzen ez duen patronala”. Patronalaren jarrera salatzeko baliatu dituzte azaroaren 7an, Bilbon, Confebaskek gai horren inguruan antolatu dituen jardunaldiak.
2024-11-08
Euskal Irratiak
Iñaki Berhokoirigoin
“Oraingo munduan, iruditzen zaigu kontsumitzailea ere ez dela irabazle”
Ostegun arratsean abiatu da Lurrama, Bidarteko Estian egin den mahai-inguru batekin. Bertan, Korsika eta Euskal Herriaren bilakaera instituzionala jorratu dute. Besteak beste, Peio Dufau diputatua eta Jean René Etxegarai, Euskal Hirigune Elkargoko lehendakaria, bertan... [+]
2024-11-08
Udane Barinagarrementeria Laka
Oasi bat hiri erdian
Kutixik jaialdia
Non: Intxaurrondoko Kultur Etxean, Donostian.
Noiz: Urriaren 26an.
---------------------------------------------
Donostialdean sortutako musika ekimena da Balio Dute, autogestioa zimendu eta lan-tresna gisa hartuta, "musikariak prekario, bakarti eta... [+]
.jpeg)
2024-11-08
Larraitz Fagundez Osa
Ipuinak idazten ikasten: nondik hasi eta zeri jarraitu?
Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]
2024-11-08
Leire Ibar
Farmazia enpresen erdiak baino gehiagok adimen artifiziala erabiltzen du
Sendagaien garapena "bizkortzeko, tratamenduak pertsonalizatzeko eta barne-prozesuak optimizatzeko" erabiltzen ari dira adimen artifiziala. Enpresen % 33k erabiltzen du gaixotasunen analisian, eta % 29k sendagaien garapenean eta fabrikazioan.
2024-11-08
Jenofa Berhokoirigoin
Karine Jacquemart (Lurramako aurtengo gomita berezia)
“Egungo elikadura- eta nekazaritza-sistemek ez gaituzte autonomo bihurtzen”
Laborantza iraunkor eta herrikoiaren hitzordua den Lurrama azokan izanen da Karine Jacquemart, Frantziako Foodwatch elkarteko zuzendaria. Elikadura-eskubidea herritar orori bermatzeko helburuari tiraka, hainbat ekintza bideratzen dabiltza –herritar mobilizazioak, agintari... [+]
2024-11-08
Euskal Irratiak
AirBnb motako epe laburreko alokairuen abantaila fiskala murriztu dute Ipar Euskal Herrian
Frantziako Estatuko diputatuak eta senatariak ados jarri dira. Orain arte, alokairu turistiko bat alokatzen zutenek etekinen %50 zergapetik kentzeko aukera zuten, urte osoko alokatzaileek, berriz, %30. Lege proposamenak biak hein berdinera ekarriko ditu, hots, %30era.
2024-11-08
Irutxuloko Hitza
KASen kontrako elkarretaratze berria egingo du LQNTCDD taldeak datorren astelehenean Donostian
Lo Que No Te Cuentan De Donosti taldeak mobilizazio berri bat antolatu du datorren astelehenean, hilak 11, Amara Berrin, Kaleko Afari Solidarioak banatzen diren ordu eta leku berean. Hiriko hainbat eragile antifaxista eta antirrazista batzen dituen plataformak... [+]
2024-11-08
Hala Bedi
Errota Zaharra auzo elkartea
“Arrazoi eta interes askok eraman gaituzte oraingo egoerara, baina kaltetuak bizilagun guztiak gara”
Gasteizko Errotako (Koroatze) auzoan izan diren manifestazio "anonimoek" kolokan jarri dute auzokoen arteko elkarbizitza. Azalera atera dituzte ere hauetan parte hartu duten partidu politiko batzuen eta beste kide batzuen izaera faxista eta arrazista.
2024-11-08
Xabier Letona Biteri
“Atera ala hil”, Gaza iparralderako Jeneralen doktrina
Israelgo armada urria osoan bereziki gogor aritu da Gazako iparraldean, eta egunotan ere azken urteko erasorik gogorrenak egiten ari da bertan, ehunka pertsona hilda, gehien-gehienak zibilak eta tartean hamarnaka ume. Herritarrei Gazako hegoaldera joateko agindua eman diete... [+]
2024-11-08
Olaia L. Garaialde
Bilboko Etxaniz Suhiltzailearen anbulatorioko sexu-transmisiozko infekzioen zentroa “gainezka” dagoela salatu dute
Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariak esan du langile eta informazio falta dagoela, itxaron zerrenda “luzea” dela eta estigmatizazio “handia” dagoela.
Eguneraketa berriak daude