Bizilekuan lo ere egiten dugu eta egin ezinean ibiltzea, ez da ederra gainera. Askotan entzun dut: bizitza lotan pasatzea ere... 75 urtez bizitzen bazara, egunean 8 ordu lo eginez, bizitzako 25 urte lotan pasatzen dituzu eta ez dakit zer eta badakit nor. Bale, hala izango da baina, behar haina lo egin gabe beste 50 urteak ere ez dituzu nahi hainbeste gozatuko. Lotan ere zoriontsu izan daiteke eta hari esker, esnatuta gero, hala jarraitu ere bai.

Baina, bizilekua loleku soil bihurtzen dutenak ere badaude/bagaude. Kasu batzutan, bizileku hori, hirian egongo da eta, ia inor ez da ohartuko lo bakarrik egiten duzun hala zeozer gehiagotara azaltzen zaren hirira, izan ere, anonimatua ziurtaturik duzu ezezagunen artean. Zer gertatzen da, ordea, jarrera bera herrian praktikan jartzen duenarekin? Bera, aipatu dugun arrazoiagatik behintzat, ederki bizi daiteke baina herri horri zertan eragiten dio bere presentziak?

Azken boladan, herri gehienetako leloa, etxe berriak egiteko lur zorurik eza da. Herriak, nora hazi ez dakitela dabiltza, inguruko auzoak irentsiz eta, herri barruan aspalditik zeuden industriak urrutiratzeko, landa lurrak estaliz.

Hala ere, herri handixamarrek ez dute hainbeste nabaritzen bizilekua loleku soiltzat dutenen zama, itxura batean behintzat. Baina herrien neurria txikiagotzen goazen heinean, landa lurrak etxepean sartu eta bizilagun berriek herriko bizitzan parte hartzen ez badute, inbertsio antzua da. Herriko gazteak kanpora joan beharrean aurkituko dira lehentxeago edo geroxeago, herria lolekutarako bestetarako ez darabilen batengatik. Eskubidea izango du hark ere berea egiteko baina, nik nahiago dut horretarako lurrik ez alferrik galtzea herrien geroa itoaz.

Horregatik, iruditzen zait, herri horietako udalek oso ondo pentsatu beharreko bi gauza, gutxienez, badituztela: noiz plazaratu etxegintza planak eta zer egin herritar berriak hezteko?

Noiz plazaratu galderari, arraro iritziko dio batek baino gehiagok. Begira, herri koskor batzuk, dagoeneko hasi dira, bertako biztanleek eskatutakoan, bakarrik, etxe berriak egiten. Zergatik? Bestela, ondoko herri handiagoan, garestiago dauden etxeetara iritsi ezinik, herria hango jende arrotzez betetzen zaielako. Arrotzez? Ez dut bere jokaeraz arrotz den hura beste inor hartaz hartu nahi. Zer egiten du herri batek bertakotzeko beharrik/asmorik ez duen jendez betetako etxe pilarekin? Zertarako du hazten ari dela jakitea, hauteskundeetarako bakarrik? Zerga gehiago biltzeko? Agian bai. Bada, niri horrek ez dit balio. Nik herri dinamikoak nahi ditut; bizirik daudela nabari zaienak eta bizipoza lasaitasunean ere arnasarazten dizutenak. Eta horregatik egiten nuen, gorago, bigarren galdera: zer egin herritar berriak hezteko?

Ez da txorakeria. Edozein ez dago edonon bizitzeko prestatuta. Hirian bizitzea errazago egingo zaio txikitatik bertan bizi izan denari eta, alderantziz, herrian haurretan jolasean ibili denak, badaki hango bizitzari bertan zukua nola atera.

Beraz, herritar bat hirira bizitzera doanean edo hiritar bat herrira, bertakotzeko saioak prestatu beharko genituzke, bigarren kasuan batik bat, izan ere, hiriko bizitzaz denok baitakigu dezente.

Eskolara haurra edo nerabea lehen aldiz doanean harrera ekitaldiak antolatzen diren legez, gerora lagun edo tutore izango dituenak, nahiz bertan eskura dituen zerbitzuak aurkeztu eta erakutsiz, berdin egin beharko luke herriko udalak gizarte laguntzailearen edo guraso elkartearen edo norbaiten bidez, iritsi berriak bertan txertatzeko zer aukera dituen jakin dezan.

Badakigu herri txikienetan denok elkar ezagutzen dugula, baita ez hain txikietan ere, joan bestela Azpeitia edo Zarautza eta galdetu betiko bertakoei, ikusiko duzu zer arrosario aterako dizuten halakoren alaba, koinatua, suhia eta abar hasten badira. Denok elkar ezagutze horrek, anonimotasuna galtzea dakar eta horrelako giroetara ohitzeko, ahalegin dezente egin behar da eta, hala ere, eroso eta bertako sentitzera iristerako urte batzuk joango zaizkizu.

Gaurko modari jarraituz, berriz, zer egiten du bizilagun berriak herrian egin dioten etxera iritsita lehenengo gauza? Metro eta erdi altuko setoa landatu, bere mugak zehatz finkatzeko eta bizitza pribatua babesteko. Horrela, seguruago sentitzen da bere bakardadean. Etxera etorri, jan, loreak zaindu, belarra ebaki, autoa garbitu, telebista ikusi eta lo egin. Zoragarri, baina, hurrengo pausoak ematen ez baditu, jai dauka herritartzeko. Herri horrek zerbait gehiago behar du herri izaten jarraitzeko; zerbait gehiagoren premian zegoen eta hori espero zuen biztanle berri horrengandik: haurrak herriko eskolarako, elkartean bazkide bat gehiago, jaietan bi esku lanerako, ahots bat batzarretan, buru bat auzolanean, kide bat mendi irteeretan, euskaldun bat pasian.