Hasi berri ginen orduan. Imanol Urbieta zen aitzindari, jakina. Musikaren pedagogia zerbait berri zen gure artean. Ez Europan, hala ere. Boom handia izan zen. Irakasle jendeak eta musikan interesa zuenak bide berria izan zuen Xirula Mirula. 25 urte honetan esperimentatu eta ikasi egin dugu. Munduan zer egin den ere ikusi dugu. Dena dela, orduko ildo beretik jarraitu dugu: haurra da inportanteena, haurra da abiapuntua, haurra da helburua. Horri eusten diogu. Bestetik, musika haurraren heziketan baliabide da. Haurra helburu, musika baliabide, beraz. Eta hizkuntza lantzeko ere, tresna da musika. Hungaria eta Alemaniatik jaso genituen orientazioak dira. Alemanian, esaterako, Corelliren eskolan izan eta esan ziguten: "Gure bidetik ari zarete. Are gehiago, urrats bat aurrera egina duzue, guk ez dugu eta hizkuntzaren arazo hori". Ama-hizkuntzaren garrantzia, musika egiterakoan, eta hizkuntza beraren musikaltasuna kontuan hartzea, kantatzeko, erritmoa lantzeko eta beste ezertarako. Gure arabera, musikak haurraren heziketa orokorrean laguntzen digu, gorputza lantzen, ezagutzen, soinu-iturri bilakatzen... Oinarri horren gainean ari gara oraindik. Ez dugu hori aldatu. Berritasunak? Materialak, argitalpenak, eskarmentua...

Esan dizut. Haurra da abiapuntu eta helburu. Euskal Herriko umeekin ari gara lanean, eta bere ingurura joko dugu, ezagutzen lagunduko diogu: haurra, familia, etxea, auzoa, herria... "Izarraitz, Ernio... ", baina Everest ere bai, eta Mississippi, baina beste maila batean. Musikak balio digu Euskal Herria ezagutzeko. Eta euskarari dagokionez, berriz, hizkuntza errespetatzea dugu lehenengo, eta hari musika jartzea gero. Pedagogiak jarri gaitu horretara. Hizkuntza transmititu nahiak eta horretarako musikaz baliatzeko asmoak zuzendu gaitu horra.

Hitzei dagokienez, Imanolek sortu ditu letra gehienak. Gaur egun elkarlanean ari gara zenbait lagunekin. Joxantonio Ormazabal aipatu duzu. Oraindik ere zenbait letra egin dizkigu, baina askotan arazoak ditugu. Hizkuntza errespetatu behar dugu, baina musikaren arauak ere bai. Imanoli asko kostatzen zaio besteren letrak zuzentzea. "Beraiek idazle dira, nik baino gehiago dakite, zer esan behar diet nik? Ni txapuzeroa naiz". Hala esaten du. Eta egileari hots egiten badio, honek onartu egiten dizkio oharrak: "Aurrera, Imanol, egin ezak egokiena!". Gaur egun, hizkuntzalaria, idazlea, musikaria... taldea osatzen dugu, elkarlanean.

Kontxi saltsa-maltsan dabil. Kontxik Manolori esaten dio hurrena zer egin. Eta "hurren" hori egiteko proposamenak egiten dizkio. "Hemendik abiatuko bagina?". Saltsa-maltsan. Bitartekari.

Halabeharrez. 19 urte nituela, Zarauzko ikastolan hasi nintzen lanean, artean irakasle-titulurik ez nuela. Irakasleak behar ziren, nonbait, eta ikastaro bereziak egin genituen zenbait lagunek. Lontxo Oihartzabal, Txiliku eta beste genituen irakasle. Ikastaroa egin eta agirien jabe egin ginen. Halako batean, ikastolatik deitu ninduten, lanerako. Irakasle nintzela, berriz, 5 urteko haurrekin, ume batek behin: "Kontxi, jo ezazu txirula!". Esan nion: "Idurre, ez dakit!". Eta Idurre txikiak: "Andereño zara eta ez dakizu txirula jotzen?". Hortik abiatu zen nire historia. Horrek erabat astindu ninduen. "Zerbait egin beharko dut!", esan nion neure buruari. "Eginak ditut hamaika ikastaro: psikomotrizitatea, hizkuntza, pedagogia, psikologia... musika ez beste denak! Zerbait egin beharko dut!". Ordurako, musika-eskola zuen Imanolek Zarautzen. Ikastolan ikasle nituen umeak, eskolatik irten eta musika-eskolara joaten ziren. Nik zer egin nuen?, haiekin batera joaten hasi nintzen. 5-6 urteko umeekin batera ikasten hasi nintzen, notak, txirula... haiek baino azkarrago ikasten nuen, jakina, eta poliki-poliki, ikasle izatetik laguntzaile izatera igaro nintzen. Mundu liluragarria ireki zitzaidan: musikaren mundua, eta Imanol bera. Gero eta gehiago sartu nintzen mundu horretan. Zenbait urte eman nituen ikastolan eta musika-eskolan, bietan lanean, ezin izan nuen arte. Ikastolan bost urte egin lanean eta eszedentzia eskatu nuen, musikan lan egiteko erabat. Gero, hainbat urte musika-eskolan lanean eta atzera ikastolara itzuli nintzen. Orain dela 6-7 urte ordezkapenak egiten hasi nintzen Zarautzen -behin ere ez dut beste inora curriculuma bidali-, eta, iazko ikasturtetik, 2 urteko umeekin ari naiz, irakasle.

Bai horixe. Ematen ditudan -nolabait esateko- aginduak ere kantuan ematen ditut. Oso gogorra izan da 2 urteko haurrekin lan egitea. Behin ere ez nintzen 2 urtekoekin lanean egona. Lankide jatorrak ditut, ordea, eta haiei esker egin dut aurrera. 2 urtekoekin lanean hasi nintzenean, lehenengo hiru astean 4 kilo galdu nituen. Irabazi nituen atzera eta gaitz erdi. Baina ez nuen uste hain gogorra zenik.

Biak dira gogor eta intentso. Desberdinak, hala ere. Imanolekin ez naiz aspertu behin ere. Ernegatu bai. Bera ere bai, jakina.

Haurrak txikitandik izan behar du musikarekin harremana. Musikaz gozatzeko aukera izan behar du: dantza, kantatu, musika tresnak erabili... Eskola-aroan, irizpide jabe egingo da. "Musika hau gustatzen zait. Honek tristatu egin nau. Hau entzutean begiak ixten ditut". Gustatu - ez gustatu. Sentitzen dut - ez dut sentitzen. Artistaren margolana ikustea bezala. Irizpidea.

Musikaren garrantzia asko aldatu da. Lehen ez zen derrigorrezkoa ere. Musika zaletasuna zuenak kontserbatoriora jotzen zuen, sufritu behar zena sufritu eta gaitasuna izanez gero karrera egingo zuen. Eta eskola eta kontserbatorioa, biak egitea lan handia zen. Gaur egun presentzia handiago du musikak eskolan. Derrigorrezko ikasgaia da, nahiz eta ordu gutxi dituen. Hortaz, orain 25 urte esaten genuena egia bihurtu da: musika haur guztien eskubide eta ondare da. Gaur egun, haurren eskura dago musika, eta eskolak erakusteko obligazioa du. Besterik da helburua. Nire ustez, eskolak lortu beharko luke haurra musikaz gozatzeko gauza izatea. Batxilergoan, bestalde, Batxilergo artistikoaren aukera dute ikasleek: hor da kontserbatorioko bidea eta beste...

Haur guztiek denetik jakitea nahi dugu. Dena, eta ondo. Denbora librea duela eta haurrari aukera ematea, ondo iruditzen zait. Dela dantza, pianoa ikasi, baleta edo zernahi. Baina oso ludiko izan behar du...

Ez, ez da. Obligazioa. Xirula Mirula eskolan, adibidez, bagenuen haur bat hainbat zailtasun zituena. 7-8 urte zituen. Logopedaren beharra zuen, igeri ere egiten zuen -behar zuelako-, eta musika-eskolara ere etortzen zen, psikomotrizitatea lantzen genuelako eta horren premia ere bazuelako. Behin, amarekin etorri zen, ordutegiaren gorabehera zela eta. Aldatzeko kontua, besterik gabe. Han ari nintzen ni, amari esaten: "Ez dakit ba. Juxtu antzean gabiltza. Zuen umea taldez aldatzea ere, beharbada ez da egokiena...". Horrela. Eta, umeak, amari: "Ama, eta noiz jolastu behar dut?". Orduan, nik, amari: "Barkatu, ez ezazu ekarri. Hona ekarri partez, eraman ezazu parkera. Egin dezala jolas!". Nire galdera: zer behar du umeak, zer behar dute gurasoek?

Baserriak irauten du, Mikelandegi-zarra. Baserriak bai, guk ez. Udalekuak antolatzen ziren han. Udalekuak egiten hasi zireneko garaia zen, geroko udaleku ofizialak baino lehen. Zarauzko musika-eskola garaia izango zen, noski. Imanolen ideia. "Udan beste nora edo nora bidali beharrean, zertan ez dugu guk geuk udalekua egiten?". Dozena erdi lagunen artean baserria erosi eta udan umeak hara eramaten hasi ziren. Umeek lagunartean segitzeko modua zen, urtean egiten ez ziren zenbait lan egiteko aukera: mendira joan, gaupasak egin -ume mailako gaupasak: sua egin, izarrei begira egon-, ... udaleku ziren, baina udaleku "anarkoak", nahi izanez gero...

Asko aldatu da gizartea. Orduan gurasoek konfiantza handiago zuten irakasleengan. Gaur egun beldur eta kezka handiago dute: "Ongi tratatuko dute? Arriskurik izango du? Gaitzen bat ekarriko du?"... Lehen askoz sanoago ginen. Bazegoen konfiantza, eta bazegoen konplizitatea. Haurrak Goiatzera bidaltzen zituzten gurasoek bigarren aita zuten Imanol. Andoni Egaña eta, hantxe ibili ziren. Andonik beti esaten duena: "Imanol? Batetik, nire lagunaren aita da. Bestetik, gure aitaren laguna".

Oso lan berezia izan zen. Orduko Erreala eta gaurkoa ez dira bat, bi zeharo desberdin baizik. Ni ez naiz futbol zalea, eta kosta zitzaidan jokoz kanpoko jokaldia zer zen ulertzea. Garai hartan esaten zuten Atotxako jendeak ez zuela animatzen, hotza zela... Batek jakin Imanolek eta Errealak zer hitz egin zuten. Kontua da, hamabostero, Erreala Zarautza autobusa bidaltzen hasi zela. Umez betetzen zen, txistua jotzen zuten, eta helburua, berriz, Atotxara joan eta Erreala animatzea. 7. atetik sartzen ginen beti. Inor galtzekotan, bagenekien: 7. atean aurkituko genuen. Toki zoragarria eskaintzen ziguten, ate baten atzean. Garai hartan bertako jokalariak ari ziren Errealean, eta giro berezia zegoen. 1980an edo -Ligako txapeldun atera aurreko urtean, behintzat-, txapelketa irabaziko zuela ematen zuen. Azkenaurreko partidan galdu zuen aukera. Giro bero horretan egin genuen Atotxa giroan kasetea. Jokalari denak aipatzen ziren kantuan. Musika-eskolak Erreala animatzen zuen eta kasetea, omenaldi zen, eta, beharbada, eskolarako diru-iturri, Goiazko baserrian inbertitzeko asmoz. Urte hartan Errealak ez zuen Liga irabazi, kasetea egin genuen baina dirurik osatu ez, eta Goiazko baserriak ere ezin izan zuen aurrera egin. Giroa ere aldatu zen, Imanol ere Zarauzko eskolatik Donostiako Irakasle Eskolara, apaizgaitegira, joan zen irakasle. Orduantxe sartu nintzen ni, buru-belarri, Zarauzko musika-eskolan. 80-81ean. Gaur egun horrelako kasetea egitea? Ez dut uste posible denik. Kanpoko jokalariak -euskaldun gutxi, behintzat-, Erreala Elkarte Anonimo eginda, dirua nagusi... Gainera, ez nago ados Errealaren "Gipuzkoarena" proiektuarekin. Uste dut gehiegikeria dela, hamar urte ere ez dira Anoeta egin zenetik, diru publikoa erabili zuten, eta orain hau? Futbolaz asko jakin gabe ere, Errealak zaindu dezala harrobia, eta benetan Gipuzkoako taldea egin.

Musika-eskolan ginela, lagun egin genuen Antzuolako familia bat. Alaba zuten, zenbait ezintasun zituena. Donostiako kontserbatoriora joan ziren, musika ikasteko asmoa zuela eta. Kontserbatorioan esan zieten haiek ez zutela neska haren ezintasunei aurre egin eta laguntzeko prestakuntzarik. Guregana bidali zituzten. Eta etorri ziren. Eta ea hartuko genuen eskolan. Eta horrela. Antzuolatik Donostiara etorri behar eta autoan zorabiatu egiten zen neska. Baina Xirula Mirulara etortzen hasi eta ez zen gehiago autoan zorabiatu. Familia honek ezagun bat zuen Afrikan misiolari. Horretaz hitz egin ziguten, beste alaba bat han izana zutela, bisitan, argazkiak erakutsi zizkiguten... Argazkietan, umeak, koxkortuak ere, amaren lepotik zintzilik, bizkarrean. Eta afrikarrek musikarako duten sena. Eta hau eta hura. Eta Afrikara joango ote ginen hasi ginen geu ere. Eta harremanetan jarri ginen misiolariarekin, musikaz jakin nahia genuela eta. Misiolariak, baietz, baina ostatu truke, bertakoei musika erakusteko. "Guk Afrikako jendeari musika erakutsi? Haien musika sena aparta da eta!". Aldi berean, tokatu zen Imanolek Afrikara bidaia agindu ziola gure eskolako ikaslerik zaharrenetako bati. Imanol gauzak agintzen beti. "Estimuluak" jartzen. Eta joan ginen Afrikara, Kongora. Kinshasara joan ginen lehenengo, eta Lubumbashira gero. Hemengo aireportuan lurrartu eta 500 kilometro egin genituen lur-orotarikoan, mendian gora, 2.000 metroko altueran. Bihotza betean hartu gintuzten. Zain geneuzkan. Guk musika-eskolak eman zain. Uste genuen haurrei emango geniela eskola. Misiolariak, ezetz, helduei, misioaren inguruan ari zirenei, gero haiek umeei erakusteko. Aluzinatzekoa! "Nola erakutsi musika barru-barrutik daramatenei?". Egia, kantatzen dute, dantza egiten dute, bizi dute musika... erritmoak eroturik bizi dira. Pentagramaren berririk ez, ordea. Horixe erakutsi genien: zuriak zenbat balio duen, beltzak zenbat... Zuriak, bi beltz balio dituela... Hori han esan beharra ere! Onik atera ginen, behintzat. Hilabete egin genuen han eta astebetez eman genuen eskola. Erlojurik ez dute, baina eskola hiruretan hasten bazen, ordu bietan han ziren, eskola hasi zain. Presarik ez dute. Zer edo zer egingo dutela agindu eta zuk, "Eta noizko?", beraiek: "A, ez dakit ba! Lehenengo, bazkaldu. Gero, lokamutsa. Ondoren, zera... Baina egingo dut". Erlojuaren mende bizi gabe, alegia. Baina musika-eskolaren zain egoten ziren. Eta eskola zertxobait lehenago bukatzea ezta pentsatu ere! "Oraindik ez da garaia!", esaten ziguten. Bestalde, konturatu ginen, Kongon behintzat, emakumeek egiten dituztela lanik handienak. Ehotzea, adibidez, artoa ontzi handian jarri eta makilaz jotzea xehe-xehe egin arte, emakumeek egiten zuten, erritmo handiz. Ontzian dagoen artoa jo eta arnasa bota, kolpea jo eta arnasa bota... Bitartean, haurra bizkarrean. "Erritmoaren sena hortik ote dator?", gu, geure buruei galdezka. Tira, 8 egunean, solfeo notak ikasi zituzten eta nota horiek txirula jotzen. Misiolariak, bitartean, haren asmoaren berri eman zigun: eskola jaso nahi zuen. Batez ere, emakumearen egoera zuzentzeko. Gertatzen zen, eskola garaian, artoa ereiteko sasoia igual, eta familian mutilak eskolan segitzen zuela eta neska lanean jartzen zutela. Emakumeari bestelako estatusa eman nahi zion misiolariak ze, garai hartan, eskola zuten taldeei baino ez zieten irakasleak jartzen Kongoko gobernuak. Gure asmoa: "Nola lagundu hauei?", eta "Tira, musika-estudioa dugu, diskoa egingo dugu, hauei laguntzeko". Halaxe egin genuen. Bigarren bisita egin genuen hara, grabazioa egin ahal izateko traste denak hartuta. Diskoa osatu genuen eta, bildutako diruaz, eskola jaso zuten. Diskoan, Kongokoen kantuekin batera, gitarra entzuten da, eta eskusoinua! Izan ere, halaxe barneratu zituzten guk eramandako tresnak!

Kanpora, oporretan. Urtean egin ez duguna egiten dugu oporretan. DBHko material osagarria egiten hasi ginen orain urte batzuk. Musikaren historia dugu ardura. Ikasleek entzuna dute Beethoven, baina ez dute askorik jakiten. Gu, Alemanian izan ginen, Beethoven jaio zeneko etxean, ibilitako lekuetan… grabatu eta haren historia kontatzen dugu, ordu laurden batean, gaztetxoek ezagutzeko moduan. Horrela, aitzinarotik hasi eta Barrokoa, Klasisizmoa, Errenazimentua, Errusiako musika nazionalista, Norvegiakoa… aztertu ditugu. Jaurlaritzak lagunduta. Sariak ere jaso ditugu, Migel Alzola saria, euskaraz ekoitziriko bideorik onenaren saria jaso zuen gure lan honek. Kanpoan ibili gara baina etxeko musika ahaztu gabe: Arriaga, Gaiarre, Sarasate eta beste asko ere aztertu ditugu…

Sehaska kantak dira. Betiko lo-kantak berreskuratu nahian egindako lana. Hala ere, gure lanak ez dira haurrak entzuteko, irakasleek eta gurasoek ikasi eta haurrekin batera kantatzeko baizik. Haurraren aurrean dagoena askoz inportanteago da, diskoa baino. Sehaska-kantak berreskuratu ditugu, euskal tradiziokoak, hizkuntzaren transmisioan laguntzeko, hainbat guraso gaztek ez daki eta lo-kantarik kantatzen. Askori gustatu zaio lan hau eta udaletxe askok eskatu digute: harrokeriak alde batera utzita, 15.000 ale saldu ditugu. Horixe da harro egoteko moduko fortuna! Gure altxor bat berreskuratu dugu. Eta, betikoa esango dut: inportantea ez da diskoa haurrari jartzea; dela aitak, dela amak, kanta hauek haurrari kantatzea baizik.

Hala esaten dute. Ez dut harro izan nahi, baina neuk jardun dut urte askoan Imanol animatzen eta laguntzen. Zenbait jendek esaten du: "Zu izan ez bazina Xirula Mirula ez zen izango gaur egun dena". Nik lagundu egin dut. Baina izpiritua eta alma mater-a, badakigu nor den: Imanol.

Berari gustatzen ez zaion hitz bat erabilita: artista. Eta artista denak bezala, oso arraroa. Eta jeinu izaera. Artista, sortzaile... erditzeko makina. Etengabe ari da sortzen, presa ere badu, denbora falta du barruan duen dena kaleratzeko. Lehengo batean esan nion: "Lehen bai, iristen nintzen zuk egindakoak txukun jartzera, baina gaur egun ez. Hiru lagun beharko zenituzke barruan daukazun guztia garaiz ateratzekotan". Sortzen eta sortzen ari da, neurriz gain. Orain dela 20 urte baino gehiago. Askotan esaten du: "Ideia buruan sortzen denetik ahora edo lumara heltzen denerako, zahartu zait". Karpeta pila du, egindako lanak argitaratzera iritsi ezinik. Eta jeinua izanda ere, akatsa ere badu: desordenatua da, oso. Hori ere bai. Ordena behar-beharrezkoa du, baina, bera, desordenatua: papera, papera, papera… Behin esan nion: "Mahai handi bat jarriko dizut etxe honetan bertan, zure paper denak bertan txukun gordetzeko!". Berak, ezetz: "Ez, Kontxi, alferrik ari zara. Hobe duzu lurrari lau hanka jarri!".

Ez, ez dut uste. Oraintxe ere, noiznahi esaten dit Manolok: "Begira, ze kanta egin dudan, halako eta halako lantzeko!", eta gitarraz jotzen hasten zait. Nik, burua lehengoetan: "Ba ez duzu ba harako kanta hura, hori lantzeko!". Hark: "Hura zaharra da!", eta nik: "Bai, zaharra, baina kosta behar zaizu hura bezain ona egitea!". Izan zuen garai bat oso berezia, irakasle-eskolako irakasle ere izan zenean. Batetik, musika-eskolan, haurrei erakusten zien. Bestetik, irakasle-eskolan, irakaslegaiei. Sinbiosi inportantea izan zen. Batzuekin esperimentatu eta besteekin kontrastatu. Garai horretakoak dira zenbait lan, hobetuko ez dituenak. "Zaharra", "aspaldikoa"… hori esateak niri ez dit balio.

Horixe. Betiko dira. Honezkero, herriarenak. Zenbait materialetan ere halaxe jarri izan dute. Imanolen kanta ezarri eta, egilea, "Herrikoia". Eta Imanolena izan! Imanolen kantak dira, baina, aldi berean, "herriarenak", hori ere gauza polita da.

Ez dakit ba...

Ez dugu berdintasuna iritsi. Zapaterok zortzi eta zortzi izendatu ditu ministroak. Eusko Jaurlaritzan baino gehiago dira… Nik uste emakumeak inurriak bezala garela, lanean eta lanean, baina egindako lana ez zaigu ezagutzen. Dena dela, lan hori egingo ez bagenu, orduantxe bai, akordatuko litzateke jendea! Ez zaigu lana aitortzen. Egin didazun galdera: "Zergatik ez diote Imanoli Kontxi definitzea eskatzen?". Batzuek bai, esango dute, nire laguntzari esker ere egin duela lan Imanolek. Baina, oro har, jendeak ez daki. Gizona da lehenen, emakume handiak gorabehera. Helena Tabernarekin ados egon beste erremediorik ez. Ane Muñozek film laburra egi berri duela? Julio Medem eta kitto egiten du jendeak.

Hector Berliozen "Sinfonia fantastikoa". Badu ametsa, badu fantasia, badu indarra. Gustatzen zait.

Tira, elkarrizketarekin loturarik ez du, baina leku honekin bai. Hau, izan ere, ganbara zen garai batean. "Xagutxo batzuekin bizi naiz ganbaran", doinu horixe.

Eman zidaten, 2003ko neguan Imanoli Kursaalen egin zioten omenaldian. Orduan ere, hari tiraka ibili nintzen: "Jar zaitezela hemen, aurrerago. Zure lekua hor da", eta abar. Lore-sorta eman zidaten orduan. Badakizu, lore eta lorontzi. Horrela ibiliak gara emakumeak duela gutxi arte.