Manifestazio bat. Zerbait »ez digute esan zer» arriskuan omen dago. «Ez digute zoriontsuak izaten utzi nahi», ez digute besterik esan. Baina, hori bai, ogitartekoak agindu dizkigute. «Zerenak?», galdetu du Agustin izeneko tipo armairutxo batek, zoriona xehetasun txikietan ere jokatzen baita. Ez dugu erantzuna entzun, ordurako autobusera bidean baikindoazen festa-giro tontoan.
Herriko Plazatik hurbil utzi gaituzte. Autobusetik jaisterakoan, paperezko banderatxo batzuk banatu dizkigute, zuria honi, gorria hari, berdea niri. Banderatxoen itsaso bat osatu behar omen dugu. Banderatxoak, banderatxoak eta banderatxoak, hiru koloretan. Koloreen konbinaketa gustukoa ez duenari nork ordainduko dio okulista?
Erromerian hasi gara, bada. Mantso, pausoari pauso. Inork ez daki garbi zergatik goazen elkarri izerdiak usaintzen. Zorion bila? Ogitartekoen usainean? Auskalo. Kontua da aurrera eta harmonia onean goazela, pankarta erraldoi baten atzetik. Pankarta urruti samar dago gugandik. Ezin dugu irakurri zer jartzen duen.
Megafoniatik zerbait esaten hasi dira. Ez dugu jendearen gora! baino ulertu. Gora!, egin dugu geuk ere, baina berandu samar, kontrabidean bezala. Jendeak haserre begiratu digu. Ezta manifestazioa lehertu nahian bagenbiltza ere! Halako batean, megafoniako kontsignak itzali dira, eta trikitixa jarri dute. Gutariko bi dantza askatuan hasi dira, astiro-astiro, beren adinari dagokion maneran, baina erritmoa txukun gordez. Txalo jo diegu. Jendeak berriro begiratu digu haserre.
-Zorionaren bila etorri omen gara, eta ez al digute zoriontsu izaten utzi behar?! »kexatu da dantzan ari zen emakumea.
Ordubete iraun du protestak. Behin autobusean, ogitartekoak banatu dizkigute eta ardo pixka bat. Etxera itzuli gara, hiritar zintzo izateko aukera eman zaigulako pozik eta ardo tantak paparrean.

Barkatuko didate donostiarrek, baina niretzat PPkoak dira josemaritarrak. Jose Maria dute dotrina, Jose Mariak esaten duena da josemaritarren ortodoxia. Eta onartuta zuten Jose Mariak agintzen bazien botatzeko Taigeto menditik behera, Taigetotik behera botako zituztela beren buruak. Eta halaxe egin dute: amildegian erori Josemarik bultzatuta. Eta, hala ere, josemaritarrak izaten jarraitzen dute. Lehen frankistak eta lehentxeago joseantonianoak izan ziren modu horretantxe; pitzadurarik gabeko fideltasun »itsutasun» batez. Marianorekin ere, josemaritarrak, ikusiko duzue.

"Umotu eta ustelak jota kasik azukre bihurtzen diren fruituen gisara, tragediak ere denbora behar du ontzeko" (Jokin Muñoz, Hausturak)

Gosaltzen ari nintzela, leihotik sartzen zen argiak haurtzaroko hainbat eszena ekarri dit gogora. Bat-batean, nire jaioterrira joan behar nuela sentitu dut modu fisiko halako batez. Mahaitik jaiki, eta tren-geltokiraino eraman nau gorputzaren premia deituko nukeenak.
Jende gutxi doa bagoian. Zer espero dut aurkitzea jaioterrian? Ez dut haurtzaroa berritzeko berebiziko lilurarik edo txikitako kale-bazterretan ibiltzeko gogorik. Egun argitsua da gaurkoa, eta egun argitan ikusi nahi dut nire txikitako paisaia sentimentala. Ez dut besterik nahi. Ez da gutxi.
Ikasle garaian bezala egin dut bidaia: begiak itxita eta memoriaren argitan. Bihurgune bat zatorrek orain… Trenbide-zainen adreilu gorrizko txabola… Ibai-gainetik pasatzen den zubia… Ikasle garaian nire pertzepzioen ona frogatzeko ixten nituen begiak. Gaur, ordea, orduko paisaia gehiegi aldatu ote den beldurrez.
-Barkatu- entzun dut halako batean.
Belaunak erretiratu ditut. Emakume bat eseri da nire aurrean. Atsegina du aurpegia. Desenkusazko irribarretxoa egin dit, lotan uste ninduelako seguru asko. Ez dagoela zer barkaturik, eta begiak itxi ditut berriro. Baina oraingoan gehiago kostatzen zait nondik nora goazen zehaztea, tunelak, zubiak eta bihurguneak tren-hotsekin lotzea. Hurrengo geltokia nire jaioterrikoa dela, horixe dakit, baina ezin ditut hara bitarteko hain paisaia familiarrak berritu. Begiak zabaldu ditut berriro. Emakumeak niri begira segitzen du. Bekainak erdi kizkurturik ditu, nondik ezagutzen nauen gogoratu nahi balu bezala. Zuzen-zuzen begiratu diot. Leiho aldera jiratu du burua, baina lotsaz baino, diskreziozko jarrera halako batez.
Hurrengo geltokiagatik galdetu diot. Zer moduzko herria den. Emakumeak hasperen egin du. Isilik egon da pixka batez, buruan zerabilena esan ez esan balego bezala. Gero, bekain finak pixka bat jasorik, esan du:
-Itogarria.
Eta begirada jaitsi du.
Ez nekien zer erantsi hain erantzun ezustekoari. Beti gertatzen zait gauza bera aurreikusi ez dudan erantzunen bat jasotzen dudanetan.
-Nik baino hobeto dakizu zein itogarria den. Tokirik apartena da gora-nahiak itotzeko. Bete-betean asmatu zenuen alde eginda »erantsi du emakumeak.
"Ezagutzen nau!", harritu zait barrena, lotsatu beharko nindukeen harro puntu inozokeriazko batez.
Nire herrian bizi izandako urteek eragin dioten egonezina esplikatu dit emakumeak bi zertzeladetan. Ezkontzak ekarri omen zuen nire herrira. Ezertara ohitzeko astirik gabe ezagutu omen zituen nire herritarren izaera bekaizkeriazkoa, dena jakin nahia, arau betikoetatik urrutiratu ezina. Bizitza latza izan duela iradokitzen ari zait emakumea, baina ez dit xehetasunik eman bere bizitzari buruz. Ondo ezagutzen dut nolakoa den nire herria, baina irudipena dut emakumeak, nahita edo nahi gabe, desbideratu egiten duela gertatzen zaionarekiko arrangura; konturatu naiz niri ere itogarria egiten zitzaidan herriak oso neurri laburrean duela emakumeari gertatzen zaionaren erantzukizuna. Egia da, niri ere itogarria egiten zitzaidan herria, uste bainuen herria zela nire ezinen edo aurrera ateratzeko eragozpenen errudun madarikatua. Baina handik alde egin nuenean, ordu arteko estura bera sentitu nuen denbora luzez, harik eta bakardadeak neure barrura begiratzera behartu ninduen arte. Herria, ingurua, familia ez ziren nire ahuleziak ezkutatzeko aitzakia besterik.
Badakit zein den, ausartuko banintz, eman beharko niokeen aholkua: "Andere, inoiz esango ez dizkidazunak aitortu behar zenizkioke zeure buruari. Zure biluztasuna ezin duzu besteen zarpailekin ezkutatu". Ez diot, jakina, horrelakorik esan: badira norberak bere kabuz egin beharreko bideak, eta inork ez dugu aukera hori inori kentzeko eskubiderik, ezta errukiaren izenean ere.
Bozgorailuak nire jaioterriaren izena esan duenean, emakumeak hasperen egin du, herriaren izena entzute hutsak nahigabetu egingo balu bezala.
Trenetik jaitsi garenean, argitasun itsugarri batean bilduta ikusi dut herria. Emakumea agurtu dut nire bila agertu behar omen zuen lagun baten aitzakia jarrita.
Asti doia izan dut kontrako bidetik zetorren trena hartu eta itzultzeko.

Orain arte bizi eta idatzi ditudanen errepaso mentala eginez: ez dakit gogoratzen ari naizen ala ahanzten. Gogoratu, gogoan hartu. Ahaztu, gogotik kendu. Agian bi ekintzak ez dira hain kontrakoak ere. Osagarriak ere izan litezke: bi prozesuak bete behar ditugu osotasuna lortzeko. Zein da, ordea, osotasuna? Bizitzan aurrera asmatzen eta estaltzen joan garen gezur handien eta egia txikien multzoa izan daiteke.
"Memoria pixka bat eta amnesia dosi handitan: horra gutariko bakoitzaren historia", idatzi dut beti soinean daramadan ohartxoen koadernoan.

"Nirekin ez dago sekula jakiterik. Edozein unetan lelokeria bat bota dezaket. Edo gezur bat. Adarra jo dezaket. Nirekin ez dago ezeren bermerik. Zakurra naiz, dibertitzea gustatzen zait, barre zantzoka jarduten dut zuen kontura eta baita nik irakasten dizkizuedanen kontura ere". (Gombrowicz, Egunkaria)