Sexuaren loraldia dator

  • Urtaro berriarekin mila aldaketa gertatzen dira gure inguruan; zelai eta zuhaitzak loretan lehertzen dira, badatoz hegazti migratzaileak zalaparta batean, animalia askok hibernazioa utziko dute eta martxan jarriko dira nagiak atereaz. Ugalketa garaia dator, hasi da udaberri festa, zoramena.

2021eko uztailaren 19an
Udaberria da animalia askok neguko hotzak ahaztuta irrika eta gogo biziz itxaroten duten garaia, orduantxe hasten baitute araldia naturaren deiari jarraituz. Hegazti arrek beren lumaje ederrenak eta kanturik goxoenak erakusten dituzte ea emeren batek tentazioari heltzen dion ikusteko. Gorteiatzeak askotan oso landuak izaten dira eta arren arteko lehiakortasuna handia izaten da, iskanbilatsua; hain ezagunak ditugun etxe-txolarre edo usoak ditugu honen adibide. Animalietan nolako aldaketak ematen diren aztertzen hasi gara, eta tartean gizakiaren kasuan ere zein aldaketa ematen diren ikusi beharko dugu; sexu-festa honetan parte hartzen ote du gizakiak? Hainbat ikerketek adierazten duten bezala, gizakiak ere hormona dantza izugarriak bizitzen ditu. Aditu askok diote, bestalde, sentimenduek ere nolabaiteko oinarri biokimikoa dutela. Hala ote da?

Landareak ere udaberri festara gehitzen dira

Landareek euren lorerik ederrenak eta erakargarrienak agertzen dituzte. Izan ere, loreek ere zantzu sexuala dute, azken finean landareen organu sexualak baitira. Lore batzuk arrak dira, estaminak dituzte eta polen garauak sortuko dituzte; beste lore batzuk emeak dira, bere horretan ernaldua izango den obulua dutenak. Lore asko eta asko hermafroditak dira ordea, eta organu sexual ar eta emea lore berean barneratzen dituzte; basa marrubia da, adibidez, honelakoa. Polinizazioa ere udaberriaren parte da, eta honek kalteak eragiten dizkio gizakiari, alergiak direla-eta. Era edo eta mota guztietako loreak izango ditugu: sinpleak, konplexuak, itsusiak, ederrak, usaintsuak... eta horrek polinizatzeko moduarekin zerikusia izango du. Sinpleenak aire edo ur bidez polinizatzen dira; konplexuenak, ederrenak, koloretsuenak, usaintsuenak, noski, animalien laguntzaz polinizatzen dira. Intsektuek lan handia egiten dute honetan; eta hegazti txiki askorentzat ere loreen nektarra edo ezti gozoa oso tentagarria gertatzen da.

Ugaztun askok sexu-jokoa hasiko dute urtaro berriarekin batera

Ugaztun asko neguko hotzarekin moteldu egiten da, bizi aktibitatea erruz jaisten dute; testuinguru honetan koka ditzakegu animalia hibernatzaileak ere, alegia, negua lozorroan pasatzen duten horiek. Baina udaberriko tenperatura igoerarekin aktibitatea berpiztu eta badirudi animalia askok bestelako beroaldiak ere bizitzen dituztela, udaberriaren zorabioak harrapatuta-edo. Hona hemen zenbait adibide: Azkonarrarekin hasiko gara, aurpegiko orban zuri eta beltzak ezaguterraza egiten dute. Mustelidoen artean soziableena da haragijale txiki hau. Benetan abila da azkonarra zuloak egiten, hatzapar egokiak baititu lurra aztarrikatzeko. Ez da hibernatzailea baina udaberrian bereziki aktiboago bihurtuko zaigu, emeekiko interes bizia pizten baitzaio. Ugaztun hibernatzaileen artean ezagunenak diren beste bi animalia aipatuko ditugu ondoren: soro-muxarra eta marmota, alegia. Marmotak karraskarien artean handienak dira, ezagunak ditugu goi-mendietan ikusi ditugulako, basoen mugen gainetik. Espezie hau Pirinioetan egindako sartzapenen ondorioz asko ugaritu zen. Animalia taldezalea eta altruista da gero, eta hibernaziotik esnatu orduko berehala hasi ohi da "lanean". Itxura berezia du soro-muxarrak ere, belarri handi, buztan luze eta antifaz beltzaz hornitua. Eskalatzaile bikain honek ere martxoan hasten du ugalketa garaia. Ez dakigu ordea eskalatzen bezain abila den sexu-jokoan.

Gizakiengan ere udaberriak eragina du

Gizakiengan hormona dantza eragiten duela aipatu dugu. Polinizazioaren eztandak udaberrian alergia egoera ezerosoak sortzen dituela ezin da ahaztu batetik; eta era berean norbanakoan egoera psikologikoa aldatzea ere eragiten du, garai honetan agertzen baitira sarri depresiorako joerak ere. Baina bestetik, bestelako sexu-joerak ere pizten omen ditu gizakiengan udaberriak.

Jakin badakigu ikerketa ugari egin direla ugaztunen feromonen existentziaren inguruan; feromonek substantzia kimiko lurrinkorrak omen dira, emeak igorri eta arrak erakartzeko balio dutenak. Baina feromonik ba al dute gizakiek? Ikerketak batzuek berau baieztatzen dute. Batzuek izerdian daudela diote, eta erakarpen sexualaren oinarria direla. Industria kosmetikoak aspaldian erabiltzen omen ditu feromonak. Internet sarean era guztietako perfumeak ditugu salgai, feromona kontzentratuak dituztenak, sex-appeal-a bat-batean pizten omen dutenak... Sarean, gainera, giza feromonak eraginkorragoak izateko zenbait aholku bila ditzakegu nahiko interesgarriak gertatzen direnak: kirola egiteak hormona hauen eraketa laguntzen duela, izerdia ez omen dela berehala kendu behar, usain fuertedun desodoranterik ez erabiltzeko...

Gorteiatze landuenak hegaztiek egiten dituzte

Aipatu dugu hegaztiak kontrapasan datozela abiada bizian, hegaztientzat zoramena izaten baita udaberria. Bikote-kidea bilatzeko lana serio hartzen dute, eta era guztietako estrategiak garatzen dituzte. Arrak lurraldekoiak izaten dira askotan, fermuki defendatuko dutelarik lurraldea beste ar lotsagabeen aurrean. Hala moduz lehiakortasun izugarria pizten da bikote emea lortzeko, lumajerik politenak agertzen dituzte harrotasunez, kantuan aritzen dira arrakasta ziurtatzeko eta batzutan arrek mugimendu bereziak ere egiten dituzte gorteiatzerakoan. Hegazti emeak, nola ez, aukeraketa egiten du ar interesgarrienen artean; eta badirudi hau ere hautespen naturalaren aldekoa izango dela noski, ugalketak ahalik eta arrakastatsuen izan behar baitu. Kopulazioaren ondotik arrautza eta txiten zaintza dator, ar asko oso arduratsuak izaten dira kume berrien heziketan.

Narrastiak eguzki-berotan suspertu eta araldian sartzen dira

ugandilak, sugeak, muskerrak... eguzkiaren goxotasunarekin sekulako beroaldiak bizitzen dituztela dirudi, berehala ugalketarako prestatzen baitira. Intsektu-jale hauen adibide mordoak eman ditzakegu, esaterako, Txaradi-sugandila. Azken hau oso noizean behin agertzen da baina dagoeneko hainbat tokitan nahiko ugaria da. Edo Suge Berde-horia, 2 metroko luzera izan dezakeena. Interes berezikoa bezala katalogatua dago, eta Gipuzkoan bi inguruetan topa dezakegu.

Urtaro berrian igelek sekulako orgiak antolatzen dituzte inguruko putzuetan

Anfibioen ordezkari, Hegoaldeko Zuhaitz-igela edo «Ranita» famatua aukeratu dugu, desagertzeko arrisku bizian dauden animalien zerrendan baitago. Sekulako jauziak egiten omen ditu, jauzi bakarrean intsektuak irentsiz. Oso leku jakinetan aurkitu dezakegu «ranita». Orain gutxi gainera, topa dezakegun hezegune berriak aurkitu dituzte. Beren etorkizuna bermatzeko nahitaezkoa da bizi direneko habitaten iraupena ziurtatzea. Bizi diren hezeguneetako putzuetan, hain zuzen, orgia handiak egiten dituzte, udaberria iristean.


Azkenak
2024-12-31 | Julene Flamarique
24 urteko espetxe-zigorra bete ostean libre da Guillermo Merino durangarra

Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.


2024-12-31 | Leire Ibar
Prezioek gora egingo dute urte berriarekin batera

Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.


2024-12-31 | ARGIA
Apirilaren 11n egingo da Aberri Egun bateratua, Euskal Herria Baterak deituta

Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.


2024-12-31 | ARGIA
Gontzal Fontaneda euskaltzale gasteiztarra hil da

Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]


Eraikiz kolektiboa: “Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.


2024-12-31 | ARGIA
Zarautzen terapia kontsulta duen gizon bat atxilotu dute, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita

Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.


2024-12-31 | Leire Ibar
Kataluniako emakume kazetarien erdiak baino gehiagok jasaten du sexuagatiko diskriminazioa

Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.


2024-12-31 | Julene Flamarique
Akusazioak hemezortzi urteko espetxe-zigorra eskatu du Mario Lopez Gernikako entrenatzaile ohiarentzat

Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]


Israelgo espetxerik ankerrenean atxiloturik dago Gazako azken ospitaleko zuzendaria

Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.


2024-12-31 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Obrak eta obrak, marra horia lausotzeko

Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]


Petardo eta bengalak, albo-kalteak dituen tradizioa

Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]


2024-12-31 | Usurbilgo Noaua
Beste sute bat izan zen erraustegian

Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.


2024-12-31 | Josu Iraeta
Borroka luzearen ametsak, egiazko nahi ditut

Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]


Bizilagunekin plataforma munduko futbol kopa Donostian jokatzearen aurka: “Ez dugu gure aurkako golik ospatuko!”

Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]


2024-12-31 | Sustatu
Max streaming plataforman ere euskarazko edukiak agertzen hasi dira

Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude