Ezustekoak izan dira martxoaren 14ko hauteskundeak. Hego Euskal Herrian detaile txiki batzuen ezean, hauteskunde kanpaina ia ikusezina izan da. Estatuan helburua edo nolabait jokoan zegoena PPren gehiengo nagusia ahultzea zen. Asko ziren PPrekin eta duen politika egiteko modu totalitarioarekin haserre bizian zeudenak. Honen ondorioz, inkestetan fenomeno berri bat agertu zen. Alde batetik, populazioari ea nor nahi zuen irabazle galdetzen zitzaionean PSOE deklaratzen zuten. Bestalde, nork irabaziko lukeen galdetzean, PP erantzuten zuen. Desio birtual eta errealitate aurreikusgarri honen arteko aldea oso esanguratsua zen. Baina alde hau gutxitzeko eta, bide batez, populazioa mobilizatzeko argumenturik ez zen ikusten, PSOEren kanpainaren profila oso eskasa zelako. Hala eta guztiz ere, kanpaina garatu ahala PSOE eta PPren arteko diferentzia txikitzen zihoan arren, PPk irabaziko lukeela zirudien, nahiz eta astebete lehenago La Vanguardiak enpate teknikoa iragarri. Guzti honek martxoaren 10a arte iraun du, hortik aurrera gertatutakoek eraldatu egin dute eszenatokia, hain aldaketa handia inork itxaroten ez zuen arren. Ez nik, behintzat.

Madrileko sarraskiak bazterrak astindu ditu, espainiar gobernua gezurretan ibili da, eta guzti horrek botoaren mobilizazio ikaragarria ekarri du. Datuetan oinarrituta, ez da PP izan nabarmenki jaitsi dena »700.000 boto galdu ditu» PSOE igo izan dela baino 3.000.000 boto berrirekin. Hiru milioi hauetatik, agian, erdi bat zen bozkatzeko prest zegoena, baina bestea helburu bakar batekin egun gutxitan aktibatu da: PP gobernutik ateratzea.

PPk hainbeste boto izateak faktore ulergarri batzuk ditu: 1. Gehiengo absolutua zeukan aurrekoetan eta oraingoan gehiengoa mantentzea ez zen lekuz kanpoko hipotesia. 2. Eskumak espazio sozial finkoak ditu eta baita eremu geografiko batzuk ere. 3. Aurreko hauteskundeetan Prestige eta Irakekoak ez zion boto galera nabarmenik suposatu. Seguruenik, PPk uste dugun baino sustrai sendoagoak ditu, betiko eskuma frankistan eta baita eskuma berri batean errotuak. Guzti honetan, datu esanguratsu bat azpimarratuko nuke: badago faktore geografiko eta sozialaren arteko metaketa sendo bat, eta nolabait, Europan bezalaxe, Espainian ere abiadura biko errealitate bat dugu. Hots, bi Espainia leudeke, eta neurri handi batean bereizketa honetan gainontzeko nazionalismoen eragina dago. Nazionalismo lokal indartsu bat dagoeneko tokietan, PPk bera egin du eta gainontzeko lurraldeetan mantendu.

Nazionalismoaren eragina, bestalde, oso mesedegarria izan zaio PSOEri, Katalunian eta Euskal Autonomia Erkidegoan. Gero, beste bi kasu esanahitsuak ditugu: Nafarroa eta Andaluzia. Andaluziakoa neurri baten antigoaleko -pobreziaren- memoria batean oinarritutako kriptonazionalismo bat da. Nafarroakoa, ordea, aspaldian ordezkapen politikorik ez zeukan biztanleri baten adierazpena. Bestalde, interesgarria da PSOEk hala Extremadura nola Gaztela-Mantxan izan dituen emaitzak: lehenengoan enpatatu eta bigarrenean galdu. Guzti honek, bere barne mandarinen benetako garrantzia zein den argitzen lagundu beharko lioke PSOEri.

Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionean, neurri batean gauzak zeharo mantendu dira, oso estimatzekoa den arren PSOEk bigarren posizioa berreskuratu izana. Injustua, neurri batean, IUri gertatu zaiona da, hala gure eremuan nola estatu osoan. Irakeko inbasioan mantendu izan zuen posizioa ez du errentabilizatu, eta boto baliagarriak beraren kontra jokatu du. Hala eta guztiz ere, neurri batean, PSOEri bezalaxe, periferiatan boto saria eman zaio. Kontuan hartzekoa da, bestalde, Batasunak mantendu duen boto kopurua eta baita beste ezker abertzaleak izan duen presentzia. Nafarroakoa ikasgai begi-bistakoa baino ez da, eta espero dezagun lehen urratsa baino ez dadila izan, alderdikeriatan eror ez daitezela, eta UPNren alternatibak bilatzen hasi daitezela, fruituak etzirako izango ez diren arren.

Gain-begirada arin honen ondorioz, hainbat ikasgai atera daitezke, eta oso garrantzitsua izango da gure eta beste nazionalismoen jokabidea. Horra hor:

- PSOEk politika egiteko tarte eskasa dauka, eta oso zaila izango zaio nazioarteko PPren lerraketak aldatzea, baita garaipena sarraski baten ondorioz lortutako emaitza ere badela ahaztea.
- ERC, CiU eta EAJk lagundu egin beharko liokete Espainiaren irudi berri eta erosoago bat sortzen. Espainia eta denborarekin egin daitezkeen aldaketa konstituzionalak periferietatik baino ezin dira etorri, baina periferiek PSOE behar dute bidaide lanetan. PPren politika egiteko modutik atera behar den ikasgai ahaztezina izan behar du honek.
- Euskal Herriko politikan PSOE bera inkardinatu egin behar da eta hala nazionalistek nola konstituzionalistek edozein planen aurrean gehiengoaren printzipioa baztertuta, itun erabakigarri eta sendoak lortu behar dituzte.
- Madrileko sarraskiak eta egun batez nazionalistok sentituko genuen lotsa kolektiboak ez digu eraman behar ahanztera muga moralak ez daudela heriotza kopuruan bizitzaren errespetuan baino. Hemendik abiatuta, "ofizialtzat" bere burua duen ezker abertzaleak zer hausnartu badu, bere eskuan baitago ezker abertzale soziologikoa denborarekin hegemonikoa bihurtzearen posibilitatea.
- Nafarroakoak adierazten du hala Estatuan nola Hego Euskal Herrian politika egiteko aukerak zabaldu direla, baina inoren tutelarik gabe eta bakoitzak duen indar errealarekin. Ea egia den!