Gaitz digitalak

  • Erreportaia hau irakurtzen amaitzen duzunerako birus berriak zabalduko dira Interneten. Microsoften gainbehera xede, hackerrek etengabe dihardute lanean birusak sortzen. Erabiltzaileak gara, ordea, kaltetuenak. Gaitz digitalak kutsatzeko beldur bazara e-posta ezezagunak ez zabaltzea eta biruskontrakoa eguneratzea duzu onena.

2007ko otsailaren 21ean
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Eustat Euskal Estatistika Erakundeak eskainitako datuen arabera, 2002tik 2003ra bitartean ordenagailu pertsonalen hazkundea %10ekoa izan da. Interneteko konexioena, berriz, %17koa. 15 urtez gorako hiru pertsonetatik ia batek osatzen du erabiltzaileen taldea. Euskal Autonomia Erkidegoan Gipuzkoak du Internet erabiltzaile tasarik altuena (%34,3), ondoren dator Araba (%32,4) eta Bizkaia da azkena (%30,9).

Geroz eta gehiago dira, beraz, amaraunean barna murgiltzen diren euskal zibernautak. Internetek baliabide ugari eskaintzen ditu denbora epe laburrean, baina mundu zabal horretan ere denak ez dira abantailak. AIMC Komunikabideen Ikerketarako Elkartearen inkesta bete duten 40.865 Internet erabiltzaileetatik 13.891k, alegia %34ak, noizbait birusen batek bere ordenagailua infektatu duela erantzun du. %85,1ak biruskontrakoa instalatuta zuela adierazi badu ere, ezinezko izan zitzaien hackerren inbasioa saihestea.

Zizareak dira hedatuenak

E-posta bidez kutsatu ohi dira ordenagailu gehienak. Erabiltzaileak mezua zabaltzen duenean birusa sisteman instalatzen zaio. Zizareak deitzen diete birus horiei. Zabalduenak badira ere, badira beste mota asko, troiatarrak, esaterako. Horiek, konturatu gabe ordenagailuan sartu eta erabiltzaileak sisteman egiten dituen mugimenduak zelatatzen dituzte. Aipatutakoak malware (software kaltegarria) kategorian sartzen dira. Horrez gain, spyware, keylogger eta dialer kategoriak daude. Spyware delakoek erabiltzaileek Interneten egiten dituzten mugimenduak kontrolatzen dituzte. Keylogger-ek berriz, pasahitzak lortzea dute xede. Horretarako, erabiltzaileak teklatuarekin egiten dituen pultsazioak grabatzen dituzte. Dialer-ek telefono konexioa aldatzen dute. Erabiltzailea nabigatzen ari den bitartean automatikoki sisteman programa bat instalatzen zaio eta 803, 806 eta 807 aurrezenbakidun telefono zenbaki pribatuetara aldatzen dio konexioa.

Behin birusak ordenagailuetara sartuta, ondorioak ezberdinak dira. Kasurik onenean sistemaren funtzionamendu txarra izango du ondorio. Erabiltzailea ohartu ez arren, ezkutuan eginkizunen bat garatzen da. Ondorioak larriagoak ere izan daitezke, ordea. Besteak beste, artxiboak ezabatzea, sistemaren konfigurazioa aldatzea eta fitxategi konfidentzialak beste pertsona batzuei igortzea. Eta, azkenik, ekipo informatikoan dugun informazio guztia ezereztatzea. Hori da hain zuzen enpresek izan ohi duten beldurrik handiena.

Mydoom da azkarren hedatu dena

Oso zaila da azkeneko birus arriskutsuena zein den esatea. Izan ere, egunero 15-20 birus inguru detektatzen dituzte biruskontrako enpresek. Zorionez, ordea, guztiak ez dira Mydoom, Netsky edo Bagle bezain arriskutsuak. Hiru horiek erabiltzaile ugariri eragin die kaltea eta mundu mailako epidemia sortzera iritsi dira. Mydoom delakoak, esaterako, milioika ordenagailu kutsatu ditu. Berau izan da orain arteko birus okerrenetakoa, baita azkarren hedatu dena ere. Une honetan Netsky.D zizarea da gehien hedatzen ari den birusa. E-posta bidez zabaltzen da eta sare korporatiboak kolapsatzen ditu. Mezuek ingelesez idatzitako gaia izaten dute eta eduki ezberdina izan ohi dute.

Fernando de la Cuadra, Panda Software-eko nazioarteko editore teknikoa: «Infekzioen %80 baino gehiago e-posta bidez heltzen diren birusek eragiten dituzte»
Zer egin ordenagailua kutsatzen zaigunean? Edota zein prebentzio neurri hartu geure sistema informatikoak ez kutsatzeko? Aholku bila jo dugu Fernando de la Cuadra Panda Software biruskontrako enpresako nazioarteko editore teknikoarengana.

Zein da gehien hedatu den birusa eta kalte gehien eragin dituena?
Hedatze handiena izan duen birusa Klez I. da, zalantzarik gabe. Bi urte baino gehiago ditu eta geroztik birus kutsakorrenen zerrendan dago. Kalteen inguruko ganorazko balorazioa egitea zaila da. Enpresek sekula ezin dezakete jakin zenbateko galera izan duten. Hau da, zenbat diru galdu duten edota zenbat irabazi zezaketen kutsatuak izan ez balira. Hurbilketak egiten dituztenean ez dituzte jakinarazten, horrek enpresaren irudia txartzeko arriskua baitu. Kalteei buruzko edozein zenbateko kontu handiz hartu behar da.

Nola lortzen du Panda Softwarek birusen aurkako konponbidea? Nola sortzen da birus alarma bat?
Konponbidea oso xumea da: Bilbon lan egiten duen lan talde paregabea dugu. Edozein motatakoak direla ere, eta edozein ordutan agertzen direla ere, ez die birus bakar batek ere ihes egiten. Edozein alarmaren aurrean, lehenik eta behin birusa gure eskuetan izan behar dugu. PandaLabs lanean hasten da birusari "tripak ateratzen", nola infektatzen duen ikusiz, eragiten dituen ondorioak atzemanez... nola jokatzen duen ikusi arte eta geldiarazteko modua jakin arte. Orduan, Interneteko Pandaren zerbitzarietan jartzen dugu "txertoa" bezeroak eta bezeroak ez direnak babes daitezen.
Aldi berean, Pandako beste hainbat sail martxan jartzen dira: Komunikazio sailak hedabideei jakinarazten die, merkataritza sailak bezeroei babestuta jarraitzen dutela azaltzen die...

Spam-ak edo publizitate erauntsiak zenbatean eragin du birusen hedatzea?
Spam-a birusei zeharo lotua dago. Hackerrek hasiera batean birusak hedatzeko erabiltzen dituzten e-posta berberak erabiltzen dituzte spamerako. Hala, ordenagailu askotara hedatzen dira denbora gutxian. Gainera, birus batzuek infektatutako ordenagailua erabiltzen dute beste ordenagailu batzuei spama bidaltzeko. Infekzioen %80 baino gehiago e-posta bidez heltzen diren zizareek eragiten dute.

Zeintzuk dira ez kutsatzeko babes neurriak?
Oinarrizko prebentzio neurria oso sinplea da: biruskontrako bat instalatzea. Edozein momentutan geure ordenagailua erasoko duten 70.000 kode maleziatsu daude. Biruskontrakorik ez baduzu, galduta zaude. Ezin izango duzu e-posta lasai jaso, ezta Interneten seguru nabigatu ere.

Lotura interesgarriak
Ondorengo helbideetan biruskontrakoak jaitsi, eguneraketak egin eta azterketak egin ahal izango dituzu zure ordenagailuak birusik duen ala ez jakiteko. Birusen inguruko informazio zehatza ere bertan aurkituko duzu.

Panda Software
http://www.pandasoftware.es
Symantec
http://www.symantec.es
Mcafee
http://www.mcafee.com
Alerta Antivirus
http://www.alerta-antivirus.es


Azkenak
5.000 ‘erlezain’ lortzeko kanpaina nazionala abiatu du Herri Urratsek

Otsailaren 28an Hendaian eman dio hasiera kanpainari Herri Urratsek. Euskararen transmisioa bermatzen duen Seaska babestea da helburua.


8 urteko ume bati biluzik argazkiak egiteagatik ikertzen ari dira gizon bat Ortuellan

Gizonak ustez Ortuellako Jendea futbol taldean zuen posizioa baliatu zuen umeari argazkiak egiteko. Ertzaintzak ikerketa abiatu du eta aurretik antzerako salaketak zituela jaso dute.


2025-03-03 | Leire Artola Arin
ANALISIA
Karbonoa ez da neutroa

Agintari gutxik aitortzen dute publikoki, disimulurik eta konplexurik gabe, multinazional kutsatzaileen alde daudela. Nahiago izaten dute enpresa horien aurpegi berdea babestu, “planetaren alde” lan egiten ari direla harro azpimarratu, eta kutsadura eta marroiz... [+]


PKK-k su-etena deklaratu du, buruzagiaren agindua onartuta

Abdullah Öcalan buruzagiak PKKri otsailaren 27an eskatu zion armak uzteko. Taldeak egin duen adierazpenean babes osoa agertu dio buruzagiari eta Öcalanek eskatutakoa betetzeko konpromisoa adierazi du.


Istilu handiak Grezian, 57 lagun hil ziren tren istripuaren bigarren urteurrenean

Poliziaren eta manifestarien arteko talkek atxilotu eta zauritu ugari utzi dituzte ostiralean herrialdeko hiri nagusietan. Herritarrek gertatukoaren erantzuleak zigortzea eskatu diote gobernuari, ez baita oraindik istripuaren inguruko epaiketarik ireki. Greba orokorra deitu... [+]


Frantziak eta Erresuma Batuak Ukrainarako su-eten plan bat aurkeztuko diete AEBei, Trump Zelenskiri oldartu ostean Etxe Zurian

Hala iragarri du Keir Starmer Erresuma Batuko lehen ministroak Londresen eginiko goi bileran. Etxe Zurian Trumpek Zelenskiren aurka egin ostean, izandako eztabaidaren aurrean, Europako buruzagiek babesa adierazi diote Ukrainako presidenteari.


Elizako sexu abusuen biktimei kalte-ordaina emango die Iruñeko Artzapezpikutzak, “laster”

Elizak 23 kasu ditu onarturik Nafarroa Garaian. Haiek "ekonomikoki, psikologikoki eta espiritualki laguntzeko" konpromisoa adierazi du Iruñeko artzapezpikuak.


Nafarroako armarri historikoaren erabilera debekatu du Castejoneko alkateak

Karbankulu pomelatua "garai batean gure bizilagun Francisco Casanova hil zutenen ideiak babesten dituztenek erabilitako ikurra" dela, adierazi du  Noelia Guerra UPNko Castejoneko alkateak, eta sinbolo "ez ofizialak" udalaren espazioetan erabiltzea... [+]


Larhunen dabilen otsoaren presentziaren “ondorio larriak” salatu ditu ELB sindikatuak

Mendizale batek asteburuan ikusi du animalia Lapurdiko Azkaine herrian, eta otsoa dela baieztatu du Pirinio Atlantikoetako Prefeturak. ELB lurraldean "harraparien presentziaren kontra" agertu da.


Pagolarren gainean eolikoak jartzearen aurkako aldarria, plazara

Elkarretaratzea egin zuen Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak atzo Laudioko Lamuza plazan, Mugagabe Trail Lasterketaren testuinguruan. 


2025-03-03 | Ahotsa.info
Iruinkokoa, Iruñeko iñauteri euskaldunen bersignifikazioaren aurka

Martxoaren 2an igandea Iruinkokoak berriz ere Iruñeko karrikak hartu ditu.


Erabat doan izango da Hondarribian euskara ikastea

EH Bilduk sustatuta, Hondarribiako udalak euskara sustatzeko diru-laguntzetan aldaketak egin eta laguntza-lerro berri bat sortu du. Horri esker, erabat doakoak izango dira euskalduntze ikastaroak, besteak beste.


Martxoak 3tik 49 urte
“1976ko Gasteizko greben mugimendua eskola politikoa izan zen”

Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]


Memoria bala bat da buruan

1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]


Eguneraketa berriak daude