Nafar artea bistan

  • Arreta eta ardura eske datoz artista nafarrak, erakundeei eta gizarteari, hor daudela eta zer esana badutela gogoraraziz. Hain sinplea eta oinarrizkoa dirudien aldarrikapen hau izan da Nafarroako 18 artista garaikide Iruñeko Moisés Pérez de Albéniz galerian biltzera eraman dituena. 25 urtetan zehar (1978 eta 2004 artean), hiru belaunalditako artistek egindako artelanak biltzen dira bertan, baina Patxi Ezquieta margolari eta erakusketako partaideak dioen bezala, "25 urtetako laburpen bat izan arren, erakusketa ez da atzera begirakoa. Aitzitik, aurkezten diren lan hauek, gaur egun sortzen ari denaren eta etorkizunean egingo denaren oinarria osatzen dute, partaide guztiak lanean dihardugun artistak baikara". Gerturatu nahi duen ororentzat zabalik egongo da erakusketa martxoaren 20ra arte.

2021eko uztailaren 20an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Izenburutik hasita, aldarrikapen edo ohartarazpen kutsua du erakusketak. Desde un lugar 1978-2004 esatean, jatorri edo abiapuntuaz ari zaizkigu antolatzaileak, baina baita helburu edo norabideaz ere; nonbait sortzen dena nonbaiterako eta norbaitentzat sortzen baita. Artelanek, sortzen diren momentutik, beharrezko dute ibilbide bat, ikuslearenganaino eramango dituena. Sarriegi, ordea, luzea eta neketsua suertatzen da bide hori, oztopo gehiegi eta laguntza gutxi baitaude tartean. Erakundeen partetik babesik, proiektu berririk eta arretarik apenas dagoen lekuan, are gogorragoa da artistek egin beharreko ahalegina beraien lana ikustarazteko. Moisés Pérez de Albéniz galeriak Nafarroan kalitatezko arte garaikidea badela gogorarazi nahi izan digu erakusketa honen bidez, ilunpean, argi keinuak bidaliz lurra han dela adierazten digun itsasargiak bezala.

Euskarri tradizionalak nagusi

Nagusiki margolanek eta eskulturek osatzen dute erakusketa, nahiz eta baden argazki lanen bat ere. Margolariei dagokienez, aniztasuna da aipagarri. Azken urte hauetako artelanetan, ez dugu joera homogeneo edo bateraturik topatuko, korronte ezberdinen inguruan egindako esperimentazio saioak baino. Abstrakzioa eta figurazioaren artean, lehenengo joera da nagusi. Adibide batzuk aipatzearren, Fernando Pagolak espresionismo abstraktuarekin lan egiten du, baita Javier Baldak ere, nahiz eta, bakoitzak bere ikerketa bidea jarraitzearen ondorioz, bien arteko tartea handia izan. Fernando Iriarteren kasuan, berriz, materiaren lanketa nabarmendu beharko genuke eta Asunción Goikoetxearenean berriz, heliografiak, argiak eta denborak, margo edo pigmenturik erabili gabe, sortutako koadro bitxiak.

Figuraziotik abiatzen diren margolarien artean ere bide ezberdinak jorratu dituztenak topatuko ditugu. Pedro Osések, adibidez, pop joeretara gerturatzen gaitu, Pedro Salaberrik kolore lauak eta forma sinpleak erabiltzen ditu bere errealitatea islatzeko eta Juan Jose Akerretak berriz, figurazio intimista eta poetikoagoa darabil bere lanetan.

Eskulturaren kasuan ere bi joera nagusi bereizten dira. Batetik, eskulturaren ikuspegi klasikoa jarraitzen dutenak ditugu, bai kontzeptu eta bai material aldetik. Hor dugu, esate baterako, Faustino Aizkorberen lana, euskal eskultura deitu izan denarekin lotura estua duena. Bestalde, ikuspegi berritzaileago batetik abiatzen diren artistak ere aurkituko ditugu, hala nola, Dick Rekalde, Angel Bados edo Dora Salazar. Kontzeptu tradizionalak alde batera utzi eta baliabide, gai eta ikuspuntu berriak erabiliz sortutako lanek gaurkotasuna eman diote erakusketari.

Azkenik, argazkigintzarentzat aipamentxo bat. Tamalez, 25 urtetan sortu denaren adibide bakarra baino ez dugu ikusiko: Paco Polánen argazki serie bat. Harrigarria da azken urteetan Nafarroan sortu den arteari begirada luzatzean, arreta handiagoa jarri ez izana argazkigintzan. Beste hainbeste esan behar dugu bideoz edo teknologia berriekin egindako artelanei buruz, adibide bakar bat ere ez baitugu topatuko erakusketan. Dudarik gabe, euskarri "berriek" honelako erakusketa batean merezi dute toki bat, arte garaikideaz ari garela ezinbestekoak baitira.

Arreta eta ardura eske

Erakusketa honen bidez erakundeak, artistak eta ikusleak gogoeta egitera bultzatzea da antolatzaileen helburua. Moisés Pérez de Albénizek galdera bat bezala planteatzen du erakusketa: "Zer gertatzen da hemen, hain kalitate handiko artistak egonda, kanpoan ezezagunak izateko?". Dudarik gabe, zuzenean erakunde publikoei eragiten dien galdera da hau. Katalogoen argitalpenerako laguntzarik eza, arte azokak ez bultzatzea, arte garaikidearekiko inolako ardurarik ez izatea eta orokorrean, erabateko babes falta da erakusketaren antolatzaileek salatzen dutena. Eta noski, horrekin guztiarekin bat datoz, egoera zuzenkien pairatzen duten artistak. Ezinbesteko ikusten dute Nafarroako Gobernuak arte garaikidearekiko duen jarrera aldatzea: hartu beharreko ardurak hartzea, alegia. Egoera ez da samurra eta guztien lana beharko da arte garaikide osasuntsu bat nahi baldin badugu. Lehenengo pausoa erakusketa hau ikustera joatea izan liteke.

Desde un lugar 1978-2004
NON: Moisés Pérez de Albéniz galeria.
Larrabide, 21. Iruñea.
NOIZ ARTE: Martxoak 20.
ARTISTAK: Jose Ramón Anda, Faustino Aizkorbe, Juan Jose Akerreta, Pello Azketa, Angel Bados, Javier Balda, Patxi Ezquieta, Asunción Goikoetxea, Fernando Iriarte, Xabier Morrás, Pedro Osés, Fernando Pagola, Paco Polán, Dick Rekalde, Mariano Royo, Alfredo Sada, Pedro Salaberri, Dora Salazar.

Paco Polán, artista: «Behar duguna arte zentro bat da, lan egiteko lekua eta benetako mugimendua sortuko duena»
Hogeita bost urtetan zehar sortutako artea biltzen duen erakusketan, argazki lan bakarra dago, El país de la mala suerte izeneko zure lana, hain zuzen.

Ni ere argazkirik ez jartzekotan egon nintzen eta orduan, batere argazkirik gabe geratuko ginen. Galeriako arduraduna bera izan da artelanak aukeratu dituena artista askoren artean, gutaz gain beste asko ere bai baitaude. Asko eta onak dira erakusketatik kanpo geratu direnak.

Argazki lan bakarra nirea izatea kasualitatea izan da, azken urte hauetan egin dudan lanaren erdia argazkia baita. Aukeratutako lana, argazki berezi samarra da, ez oso narratiboa. Eskulturarekin lotura handia du, beirak erabiliz, paisaia arraroak sortu baititut.

Desde un lugar 1978 - 2004 erakusketak aldarrikapen kutsu nabarmena du. Zer deritzozu Nafarroako arte garaikidea ikustarazteko horrelako erakusketak egin beharrari?
Kalitateko artista garaikide asko dago eta edozein lekutan, zaila dena nabarmentzea da. Galeriako arduradunak erakusketari aldarrikapen kutsua ematea erabaki du, baina egiten duguna egiten dugula, Nafarroako Gobernuak ez dio sosik ematen arte garaikideari. Eusko Jaurlaritzak diru pixka bat gehiago gastatzen du arte garaikidean, baina ez uste han ere artistak pozez txoratzen daudenik.

Zein irtenbide izan dezake arteari eskainitako azpiegitura eta diru laguntza eskasiak?
Egin behar dena egungo artea bultzatzea da, guk egindakoa »eta nire ustez gure erakusketa nahiko kontserbadorea da» eta hortik aurrerakoa. Adibidez, Gaztelu Plazan entzierroei buruzko eskultura bat jartzekotan omen dabiltza, eta hori, nire ustez, dirua botatzea da. Arte garaikidea da zuzenean babestu eta lagundu behar dena.
Azken finean, gu ezin gara erakundeen kontura bizi. Niri bekatxo bat emanda ez didate bizitza konponduko, zaharregia naiz horretarako. Behar duguna arte zentro bat da, lan egiteko lekua eta benetako mugimendua sortuko duena. Badirudi arte garaikideari dirua ematea alferrik botatzea dela, baina benetan txorakeriatan gastatzea dena, dirua botatzea, familiari monumentu bat egitea da, esate baterako. Erakundeek mota honetako arte kontserbadorea laguntzea arbuiagarria da.

Zer eskaintzen du arte garaikideak?
Egungo arteak duen gauzarik onena lehengoa baino merkeagoa dela da. Inork ez du arte garaikidea ulertzen, ez dakigu ziur indartu egingo den edo denborarekin zabor bihurtuko den, ez dakigu ona edo kaskarra den, baina gutxienez, arriskatu egingo gara.
Ezin gara hainbeste arduratu artearen izaera didaktikoaz. Publikoak ez du interesik arte garaikidean, bizkarra ematen dio etengabe. Horrela da, eta kito. XX. mendeko arteak gudu hori galdu du, ez du herritarra izatea lortu. Gaur egun sortzen ari dena, ordea, herritarragoa da, arte politikoa, soziala eta abar lantzen baitira, eta horixe da lagundu behar dena. Tartean txorakeriak ere azaltzen dira, baina gutxienez, publikoa zirikatzen dute.


ASTEKARIA
2004ko martxoaren 14a
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Arkaitz Zarraga Azumendi
#3
Ane Ablanedo Larrion
#4
Haizea Isasa
Azoka
Azkenak
Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


Bizi testamentua: aurretiazko borondateen agiriaren gakoak

Soco Lizarraga mediku eta Nafarroako Duintasunez Hiltzeko Eskubidea elkarteko kidearen ustez bizi testamentuak heriotza duin bat eskaini eta familiari gauzak errazten dizkio.


2025-03-07 | Uriola.eus
Iker Egiraun, Etxebarrieta Memoria Elkartea
“Bizi dugun testuingurua urteetan emandako borroken ondorioa dela sinbolizatu nahi dugu”

Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.


2025-03-07 | Aiaraldea
Ferosca I zentral eolikoaren kontrako alegazioak zabaldu ditu Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak

Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.


2025-03-07 | Euskal Irratiak
Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak bere 90 urteak ospatuko ditu

"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]


“Topaketa antiinperialistak” egingo ditu Askapenak martxoaren 15 eta 16an Bilbon

Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]


Legebiltzarrak 1936ko biktimen legea aldatu du, Erorien Monumentua birmoldatzeko

33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]


Bi eskumen berri bere gain hartu ditu Jaurlaritzak: atzerritarren lan-baimena eta meteorologia-zerbitzua

2025 amaitu baino lehen Gernikako Estatutuan jasotzen diren eskumen guztiak izatea espero du Jaurlaritzak. Oraindik 25 eskumen falta dira. Transferentzia Batzordea aurreko astean biltzekoa zen baina "agenda arazoak" zirela eta atzeratu zuten. 


Duplak egin du aurtengo Herri Urratseko abestia

Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen. 


2025-03-06 | Haizea Isasa
Kasu, ez gitxu lo!

“Kasu, ez gitxu lo!”. Gure denbora eta manerekin baina heldu gira.

Azaroaren 25ean Baionako elgarretaratzera joan ez joan eta autoak nola partekatu pentsatzetik (joan-jina bi oren), bat-batean Lartzabalen elgarretaratze bat antolatu genuen, eta 47 emazte bildu!... [+]


Eskuin muturrarekin lotura duen alemaniar batek egin zuen Manheim hiriko auto harrapaketa, ez etorkin batek

Alemaniako Poliziak asteleheneko gertakariaren arrazoiak "politikoak" zirela baztertu duen arren, 35 urteko Alexander Scheuermann Ring Bund talde neonaziko kide zen. Bi hildako eta hamar zauritu utzi dituen atentatuaren egileak sare sozialetan "gorroto mezuak"... [+]


2025-03-06 | Mara Altuna Díaz
Mary Kim Laragan-Uranga, AEB-etako euskalduna eta AEK-ko ikaslea
“Euskara ikasten dut AEBetara emigratu zuten nire aitona-amonen ahalegina eta sustraiak ohoratzeko”

“Bi pertsona mota daude munduan: euskaldunak, batetik, eta euskaldunak izan nahiko luketenak, bestetik”. Gaztea zela, Mary Kim Laragan-Urangak maiz entzuten omen zuen horrelako zerbait, Idahon (AEBak), hain zuzen. Ameriketan jaio, hazi, hezi eta bizi izandakoak 70... [+]


Feminismo antimilitarista: ezinbesteko borroka Martxoaren 8an eta beti

Martxoaren 8a, Emakumeen Nazioarteko Eguna, munduan zehar milioika emakumeontzat berdintasuna, eskubideak eta justizia eskatzeko borroka eguna da. Hala ere, gerrek, gatazkek eta politika militaristen hazkundeak markatutako testuinguru global batean, inoiz baino premiazkoagoa da... [+]


Manu Ayerdiren kontrako auzia behin betiko artxibatu dute, instrukzioa epez kanpo luzatu zelako

Geroa Baiko lehendakari eta Nafarroako lehendakariorde izandakoa enpresa bati 2,6 milioi euroko diru-laguntzak ustez modu irregularrean emateagatik zegoen auzipetuta, Davalor auzia deiturikoan. Nafarroako Probintzia Auzitegiak erabaki du auzia behin betiko artxibatzea, legalki... [+]


Feminista sindikalista ala sindikalista feminista

Nahiz eta Nazio Batuen Erakundeak (NBE) 1977an nazioarteko egun bat bezala deklaratu zuen eta haren jatorriaren hipotesi ezberdinak diren, Martxoaren 8aren iturria berez emazte langileen mugimenduari lotua da.


Eguneraketa berriak daude