Errimel merkedun barraskiloak


2021eko uztailaren 20an
«Barraskilo hermafrodistiko» lez definitzen dute euren burua Maurice eta Marlenek. Bartzelonako Paraleloko kabaretetan bizi dira biak ere, 1940 inguruko gizartearen bazterrean. Euren generoarekin ez daude konforme, eta hortaz, inposatu zaien zoriaren aurka borrokan ari dira etengabe. Borroka hori, ordea, nekeza da oso. Hain gogorra, zulo beltzera eraman dituela bi protagonistak. Elkar ezagutu dira, ordea, eta batak bestearengan babesa topatuko du.

Itziar Lazkano eta Paco Sagarzazu aktoreak dira Txalo ekoizpen etxeak iragan irailean agertokietara eraman zuen Cabaret Latino ikuskizuneko protagonistak. Biak ere elkarrekin lan egiteko gogoa zutela-eta sortu zen Felipe Lozak idatzi eta zuzendu duen istorio gazi-gozo hau agertokietara eramateko ideia. Enkarguz idatzitako testua da, hortaz. "Ez genuen gure neurriko testurik topatzen eta, beraz, Felipe Lozari eskatu genion zerbait idatz ziezagun. Ondo ezagutzen gara eta berak bazekien Paco emakumeen paperekin ondo moldatzen dela. Nik uste horrek iradoki ziola gaia", dio Itziar Lazkano aktoreak. Lazkanok berak ere aspalditik izan du kabaret generoarekin harremana, desagertutako Karraka taldearekin zenbait musikaletan lan egin baitzuen. Karrakaren Bilbao, Bilbao lanean gainera, oraingo honetan bezala, gizonezko rola jokatzea egokitu zitzaion: "Nahiko pertsonaia anbiguoa zen ordukoa ere. Dezente urrun dago pertsonaia mota hori niregandik baina ez dakit zergatik nahiko ondo moldatzen naiz horiek antzezten. Nire barruan dagoen alderdi maskulinoa ateratzen dut".

Kabaret generoa oso erakargarria iruditu zitzaion Felipe Lozari ere, finean unibertsalak diren gaiak jorratzeko tresna paregabea delako: zoritxarra, maitasuna eta sexua, esaterako. "Historikoki begiratuta ikus daiteke oso gutxitan elkartu izan direla kabaretean bezala adierazpen herritarrak eta jasoak. Hor dago kabaret alemanaren kasua. Bertolt Brecht eta Kürt Weill bezalako jende garrantzitsua ere horrekin konturatu zen. Kabareta herritik jaiotako genero bat da, alde marjinaletik. Komunikazio sozial eta ideologikorako oso garrantzitsua izan da". Generoak historian zehar izandako garrantziaz gain, gaur egun ikusleen artean arrakastatsua izateak ere animatu zuen idazle eta zuzendaria: "Arlo komertzialean ere pentsatu nuen, noski. Antzokiak betetzeko gogoa nuen. Gero gerta daiteke edo ez, baina horixe da helburu nagusia".

Errealitatea gainera

Cabaret Latino antzezlanean Maurice eta Marlenen bizitzako 20 urte kontatzen dira. Mauricek Marlen Bartzelonako kaian ezagutu zuen, bizitzaren tratu txarrekin nazkatuta bere buruaz beste egiteko asmotan zela. Elkarrekin kabaret ikuskizun bat egiteko proposamena luzatu zion Mauricek eta halaxe, lan harreman berezia sortuko da bien artean. Historiako gertakari gogorrek, baina, euren bizimoduan eragingo dute ezinbestean. Nazionalak Bartzelonan sartzearekin Parisa jo behar izango dute. Baina han ere zorigaiztoaren atzaparretatik ezin ihes egin, naziak sartu eta kontzentrazio esparruetara eramango baitituzte. Kubara ihes egitearekin amestea besterik ez zaie geldituko. Urteak pasata, Kubara ez, baina Bartzelonara itzultzea lortuko dute azkenean. Joan-etorri horretan sentimendu berriak sortuko dira bien artean: "Bizitzak elkartu dituen bi disidente dira. Hasieran interesengatik elkartu arren, azkenerako menpekotasun emozional batean jausiko dira", dio Lozak.

Bidaia guzti horretan protagonistek Ines Uriarte eta Iñigo Fidalgo dantzarien konpainia izango dute. Eszenatik eszenara areto dantzariek Maitane Zalduegik diseinatutako koreografiak dantzatzen dituzte. Kabaretetako dantzarien soinekoak iradokitzen dituzten kate piloak betetzen du antzeztokia, momentuaren arabera argiztapenaren laguntzaz, eszenek behar duten giroa sortzeko: "Elementu oso magikoak dira. Aktore eta dantzariak edozein lekutatik irten daitezke eta oso funtzionalak dira", gaineratu du Felipe Lozak. Antzezlanaren une batean, protagonistak Parisen daudenean, Salvador Daliren aurpegia ageri da kate horien gainean jarrita. Margolaria garaiko ikonotzat du antzezlanaren sortzaileak: "Nire belaunaldikoentzat esperientzia eta originaltasunaren adierazle da. Azken batean orduko kabaret handiko protagonista zen".

Jose Manuel Urrejola Oskorriko kide izandakoaren laguntza izan du zuzendariak antzezlanaren musika aukeratzerako orduan. Antzezlanean abesti mordoa interpretatzen dutela-eta mikrofonoak erabiltzen dituzte aktoreek ikuskizun guztian zehar, horrek, paradoxikoa iruditu arren, urrundu egiten du ekintza dramatikoa ikuslearengandik. Gehiegi.

Irailean estreinatu zuen Txalok Cabaret Latino antzezlana eta Euskal Herriko antzokietan barrena eskaintzen ari dira gaur egun. Oraingoz izandako harrerarekin pozik agertu da Itziar Lazkano: "Nik uste dut jendeari gustatzen zaiola. Batzuk esan didate nahiko mikatza dela, baina orokorrean ikusleek ondo pasatzen dute. Gainera emanalditik emanaldira hazten doaz pertsonaiak eta gero eta gehiago gozatzen dugu beraiekin".

Felipe Loza, autore eta zuzendaria: «Hanka-sartze asko egin behar izan ditugu ikasteko»

Karraka konpainian aktore eta idazle lanetan jardutea egokitu zitzaion Felipe Lozari. Gaur egun antzerkiaren historia eta dramaturgia irakasle da eta idazten jarraitzen du. Zine, telebista eta antzerkirako testu andana sortu du dagoeneko. La espada de Pendragon, Teatro Mohicano eta Garbi Losadarekin batera idatzitako Lotsa gabe dira, besteen artean, antzerkirako sortutako lanak. Berak idatzitako testu bat zuzentzearen erronkari eutsi dio orain Cabaret Latino antzezlanean.

Gaur egun antzerkiaz bizi zareten asko autodidakta izan zarete, ezta?
Bai. Antzerkian hasi ginenean, Franco hil berri zela, hemen ez zegoen ezer. Ez zegoen ofizioa erakutsiko zigun belaunaldi zaharragorik eta beraz, denetik egiten ikasi behar izan genuen. Aberatsa izan zela uste dut, oso harro nago antzerkia ikasteko egin dugun bideaz. Baina era berean, ikasteko behar izan dugun denbora luzeegia izan dela iruditzen zait. Eskolatxo bat izan bagenu azkarrago ikasiko genukeen. Hanka-sartze asko egin behar izan ditugu ikasteko.

Antzerkiaren profesionalizazioak asko aldatu al ditu gauzak?
Antzerkia ez da hainbeste aldatu, ez pentsa. Hobe asko aldatu izan balitz, baina inguru hauetan behintzat ez da asko profesionalizatu. Oso taldeko izaten jarraitzen dugu. Hala ere, egia da orain taldeak ez direla lehen bezain itxiak. Hori osa ona dela uste dut. Lehen talde bakarreko partaide izan zintezkeen eta harekin solik egin zenezakeen lan. Azkenean nekatu egiten zinen. Orain hara eta hona gabiltza, betiko jendea eta jende berria gaude eta gainera lehengo giro bertsuarekin.

Autore askok ihes egiten omen dio egungo gaiak jorratzeari, zure kasua al da hori?
Aktuala den horretaz hitz egitea kosta egiten dela egia da. Baina forma kontua da edukiarena baino. Ni ere horretan nabil, aktualitateari eusten saiatzen naiz baina ez da batere erraza, oraindik ez dut deskubritu zergatik, baina kosta egiten da. Agian distantzia kontua da guztia, askotan gauzak ondo ulertzeko denbora igaro behar izaten baita. Hala ere ez da bereziki kezkatzen nauen gaia badakidalako aktualitateaz aritzen naizela beti, nahiz eta itxuraz iragandako gaiez aritu.

Autoreen figura bigarren plano batera igaro dela diote…
Asko entzuten da hori azken boladan. Autoreak beti egon dira hor eta egongo dira. Kontua da zein garrantzia sozial ematen zaion autoreari. Egia da gaur egun zuzendaria dela miresmen sozial handiena eragiten duena, baina zer axola du? Bere burua goratu nahi duen jendea da kexatzen dena. Azken batean autoreen arazoez baino beren buruaz arduratuta daudela uste dut.

Zein asmo duzu orain?
Ia perfektua den zerbait idaztea gustatuko litzaidake. Ez dut oraindik lortu baina horretan nabil. Orain antzerkirako zerbait idatzi nahi dut, hiru neskentzat. Ez naiz oso egitasmo zale, baina badakit honetan jarraituko dudala.


Azkenak
2025-01-28 | Julene Flamarique
Nafarroako Emakume Gazteen kontrako Sexu Indarkeriari buruzko I. Azterketa
Erradikalizatzen ari den matxismoari aurre egiteko fokua gizonengan jartzea proposatu dute

Sexu-erasotzaile gehienak biktimaren inguru sozialekoak direla eta “kaleko bortxatzaile mamuaren ideiatik” aldendu beharra dagoela nabarmendu du Nafarroako Emakume Gazteen kontrako Sexu Indarkeriari buruzko I. Azterketak. Ikerketak gazteengan jarri du arreta,... [+]


2025-01-28 | Leire Ibar
La Cumbre Donostiako Udalaren esku uzteko eskatu dute elkarte memorialistek

Memoria Demokratikoaren Legea bete eta Lasa eta Zabala bahitu eta torturatu zituzten Donostiako La Cumbre eraikina memoria historikorako gune bihur dezaten exijitu dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Jauregia 2023an Donostiako Udalari utzi behar zion estatuak, baina prozedura... [+]


DeepSeek
Txinari inbidia: gerra komertzialak adimen artifiziala du izena

ChatGPT ez da dagoeneko "hainbesterako". Lehiakide biziago, eskuragarriago eta merkeago bat jarri zaio parean AEBetako eta mundu mailako liderrari: enpresa txinatar baten eskutik ikusi du argia DeepSeekek. Dantzan jarri da mundua, eta ez espresuki onerako. Mikrotxipen... [+]


2025-01-28 | Leire Ibar
Greba mugagabea hasiko dute Guardianeko langileek

Laudioko lantegiko zuzendaritzak astelehen honetan jakinarazi dio enpresa batzordeari behin betiko itxiko duela enpresa. Urtarrilaren 29an abiatuko dute ixteko prozesua. Egun berean egingo dute elkarretaratzea langileek eta ostegunean hasiko dute greba.


2025-01-28 | Julene Flamarique
Turismoaren erregulazioa Baztanen: ostatuak kontrolatzeko plana onartu dute

Plan berriak Baztango bailara lau zonalde historikoetan bereiztea proposatzen du. Ostatu turistiko berriak irekitzeko araudia ere hartuko du bere gain, definitutako hiri iraunkortasun adierazleen araberakoa izango dena.


2025-01-28 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Myanmarreko gerra baretzea ez da albiste ona batzuentzat

Duela hamar egun, urtarrilaren 18an, sinatu zen Txinako Kunming hirian Myanmarren agintean den Junta Militarraren eta Myanmarreko Nazio Aliantza Demokratikoaren Armada (MNDAA ingelesezko siglaz) matxinatuaren arteko su-etena. Ez da 2021eko estatu-kolpearen ondotik sututako gerra... [+]


2025-01-28 | Julene Flamarique
Autoeskolaz kanpo gidatzen ikasteko aukera planteatzen ari da Espainiako Gobernua, autoeskolak aurka

Eredu berriak ikasleek milaka euro aurreztea ekar lezake. Autoeskoletako irakasleek plana kritikatu eta errepideetan sor daitekeen arriskua mahaigaineratu dute. Neurri berriak “milaka irakasleren enplegua arriskuan jartzen duela” ohartarazi dute.


Lanbide Heziketako praktikak arazo-iturri izaten ari dira

Sistema duala abian da ikasturte honetan Hego Euskal Herriko Lanbide Heziketan, eta eredugarri saldu duten arren, arazotsua izaten ari da hainbat zentrotan: ikasle guztiek derrigorrezko praktikak egin ditzaten enpresak bilatzen “gorriak pasatzen ari dira” irakasleak,... [+]


Justizia feminista garatzeko beharra aldarrikatu du Emakumeen Mundu Martxak

Euskal Herriko Emakumeen Mundu Martxak indarkeria matxistari buruzko jardunaldiak egin ditu asteburuan Atarrabian. Sistema judiziala jarri dute ezbaian, justizia eta autodefentsa feministaren balioak aztertu dituzte.


2025-01-28 | UEU
Itsaso Bakedano Moreno
“Denok gara sexu-hezkuntzako erreferenteak”

"Sexu-hezkuntzaikasgeletatik haratago" ikastaroa emango du UEUrekin online Itsaso Bakedano Moreno (Baldorba, 1992) sexologoak. INCISEXeko Sexu-hezkuntza eta -aholkularitza masterra du, Biko Arloak-eko Training sexologia klinikoko formakuntza du eta Lanbide Heziketako... [+]


Bilboko Axel Hotelaren irregulartasunak salatu eta itxiera eskatu du EHGAMek

EHGAMek Axel hotelaren irregulartasunei jarritako helegitearen inguruko isiltasun administratiboaren ondoren, hotelaren itxiera eskatzen du eta hainbat eragileekin batera prentsaurrekoa eman dute.


Bretoierak hiztunen erdia galdu du sei urtean, azken ikerketaren arabera

Bretainian, bretoiera oso ondo edo nahiko ondo hitz egiten duten herritarrak %2,7 dira, 2018an baino hiru puntu gutxiago. 107.000 dira gaur egun. Hiztunak gazteagoak dira. Galo hiztunen kopuruak ere behera egin du, baina ez bretoierak bezainbesteko abiadan.


2025-01-28 | Estitxu Eizagirre
Urumeako Mendiak Aske
“Benetan behar duguna da aberastasun natural, kultural eta soziala errespetatuko dituen aldaketa ekonomiko eta soziala”

“Urumeako mendiak bizirik” herri-ekimenak jende andana elkartu du Hernaniko plazan. Mendi horietan egin nahi dituzten bi makroproiektu eolikoen berri eman du, ekarriko lituzketen kalteak azaldu ditu eta Urumea bailarako eta inguruetako herritar guztiei dei egin diete... [+]


Eguneraketa berriak daude