1.026 metroko altuerara iritsi behar dugu eta han, 1926. urtean altxa zuten gurutzea besarkatzeko helburua jarri diogu gure buruari. Nekez zuritzen du Izarraitz mendigunea, baina aurten, aspaldiko partez, ederra bota du. Zestoako herritik zuri-zuri ikusten dugu mendia eta zerua urdin-urdin.

Herrian bertan ez dago elurrik »Zestoa itsas mailatik 50 metrora dago», eta lasai asko kaskotik bertatik has genezake txangoa. Hala ere, 350 metroko altueran dagoen Ondarbaso baserrira autoz igotzea erabaki dugu. Asko ibili nahi duenak igo dezala Ondarbasorainokoa oinez, baina egia esan, bidea ez da politenetakoa, ikusteko daukagunarekin alderatuz. Asfalto eta porlan bidean 300 metro inguru igo ditugu autoz eta Ondarbaso baserriko txakurrak egun onak eman dizkigu. Ez dago elurrik hor ere. Etxeko nagusiak, Antoniok, izotza bota duela esan digu, «zerua oskarbi baitzegoen goizaldeko orduetan». Elurra segituan dela abixatu digu eta hotza eta izotza ere ez ditugula faltako.

Eskumuturreko erlojuari begiratu eta Erlorako bideari heldu diogu. Mila metroko mendia hiru zatitan banatuta irudikatu dugu eta hiruen errepasoa egin dugu abian jarri aurretik. Lehenengo etapari «aldapen zig-zaga» deitu diogu, bigarrenari, «eskaileren etapa» eta hirugarrenari "tontorra gertu dago» etapa.


Abiatu besterik ez gara egin eta elur laprastak agertu dira. Aldapa lasaian, zeharka-zeharka, elur arrastoen artean gora goaz, eta oraindik izotzik ez dugu zapaldu »bestela, konturatuko ginen segur aski». Lehenengo etapa bukatzeko gutxi falta zaigula, alertze garaietako basotxoan, elurrezko itsaso berdea agertu zaigu. Elur zuriak ez du oraindik belar berdea guztiz garaitu. Lehenengo izotz arrastoak ikusi ditugu putzutxoan. Duela gutxi, txalburuak (apaburuak) izango zirenak puntu beltx-beltxak ziren putzuan. Honezkero igeltxoek ihes egingo ote zuten sorlekutik, bestela izoztuko ziren! Putzu horrek adierazten digu lehenengo etapa amaitzear daukagula.

Mendizale goiztiarrarekin gurutzatu gara, hura behera eta gu gora. Elurra eder-ederra dagoela esan digu, baina baita izotza ere. Igotzeko baino jaisteko aldrebesagoa dagoela ohartarazi digu. «Laster berotuko du ordea eguzkiak» esan diogu, baina hark: «Zoko horietara ez dun sartuko ordea!». Azken bi aldapatxoak falta zaizkigu eta segituan artzain txabola abandonatua ikusiko dugu. Txabola ez da ezertarako erabiltzen eta teilatua erorita dauka. Inguru horretan atseden txiki bat har genezake ur trago bat hartu eta bigarren etapari gogoz heltzeko.


Alertzeak ezker-eskuin izan ditugu orain arte. Hemendik aurrera arbola luzeen ordez hurritza, zuhaitz moztaka hori, izango dugu bidelagun. Ondarbasoko Antoniok eta mendizale goiztiarrak esan bezala, izotzak gorako bidean laguntzea erabaki du. "Harrizko eskailerak" zuri-zuri daude eta izoztuta. Makilarik ekarri ez dugunok damu gara dagoeneko. Hori da Erlora bideko atalik gogorrena, »belaunak ondo altxa behar dira harkaitzei aurre egiteko» baina baita politenetakoa ere. Eguzki izpiak harrizko bide itxi horretan sartu nahian dabiltza, baina alferrik ari dira. Toki laiotza da eta irrist egin eta erortzeko beldurrez egin beharko dugu bigarren etapa. Harritzarren bidea apaltzen doan heinean, aldapa ere goxatuko da eta laster eskailera itxi horietatik burua atera eta itsasoa ikusiko dugu urrunean. Paisaia elurtua espero genuen, bururik altxa gabe igo garen bidean besterik ez dugulako ikusi edo. Baina ez da hala, itsasaldeari ez dio bisitarik egin elurrak, eta tontortxoetako elur laprastez gain, ingurua berde ageri da. Itsasoari begira egotea aitzakia polita izan da bigarren etapa gogorrean aztoratu zaigun arnasari buelta emateko.


Azken txanpan sartuta hirugarren etapari heldu diogu eta adi-adi ibili gara elurrak zuritutako ibilbidean bide egokia topatzea ez delako hain erraza. Seinaleei jarraitu eta ez atera bidetik sorpresarik ez baduzu nahi. Halako batean, pistatik goazela ezkerrera aldapatzarra agertuko zaigu eta han atzean Erlo tontorra dagoela konturatuko gara. Gune horretan erabaki bat hartu behar da, edo pista utzi eta zuzenean tontorrerako bideari heldu edo pistari jarraitu eta itzuli handixeagoa egin. Noski, lehenengoari helduz gero arnasa segituan azkartuko zaigu eta pistatik berriz, lasai-lasai igo gaitezke. Oin arrastoak ikusi ditugu eta pistatik atera eta zuzenean abiatzea erabaki dugu. Eguzki epelak aurpegian jotzen digula egin ditugu tontorrerako azken metroak. Epeletik ez dute ezer, ordea, Erloko 1.026 metroek. 1926. urtean altxatako gurutzeari heldu diogu, haize hotza uxatu eta berotasun pixka bat emango digulakoan.


Beherakoa bide beretik ez egitea erabaki dugu, izotzetan irristaka ibiltzeko gogorik ez dugulako. Bide luzeagoa aukeratu dugu, baina erosoagoa. Kakuta tontor barrenetik igarotzen den pistatik jaitsi gara Aittolara »landa etxea eta bazkaritarako toki aproposa» eta hortik Goltzibar baserriraino porlan bidean. Bide luzeari heldu aurretik ordea, salda beroa dugu gogoan. Xoxoteko aterpea itxita egon ondoren, berritu eta ireki dutenez barrura sartzea pentsatu dugu. Jendez lepo aurkitu dugu aterpearen barrua eta barruak berotzeko salda hartuta Zestoarako bidean jarri gara.

Aterpetxetik ateratzen den pistaren bidegurutzean erdiko bideari heldu diogu »ezkerrekoa Azpeitira doa eta eskuinekoa Erlora». Kakutako tontor barrenetik abiatu gara eta kontrako norabidean jende andana gurutzatu dugu. Autoz igo da jende asko Aittolako zelaia izeneko gunera, elurra baitago eta haurrak zein helduak gustura dabiltza atsedenleku gisa prestatuko gunean. Garai batean erromeriak egiten zituzten ingurukoek Aittolako zelai horretan. Madariaga-Lastur errepidea daukagu aurrez aurre; Euskal Bizikletako txirrindulariek gogoz igarotzen duten errepidea. Horren ondoan dagoen bidetxoan goitik behera sartu gara Aittolara eta handik segituan Sakabi soinujolearen Sakabi izeneko baserria ikusi dugu. Laster heldu gara Goltzibar baserrira. Ez da inor bizi baserrian, baina asteburua da eta hiruzpalau kotxe badira atarian, ganadua gobernatzera etortzen baitira.

Hemendik Zestoarako bidea erraza da, baina ez dugu ahaztu behar autoa utzi dugula Ondarbaso baserrian eta hara igo behar dugula orain. Goltzibar baserria igaro eta bide zuzen horren eskuinaldean gora hartu dugu bidez bide Soldadusoro baserri abandonatuaren ondotik. Segi bidean zeharka eta laster iritsiko gara Ondarbaso baserrira. Etxeko nagusiak, Antoniok, ongi etorria egin digu berriz ere, eta zer moduz ibili garen galdetu digu. Berak esanda bezala bazterrak izoztuta zeudela eta Aittolatik jaitsi garela esan diogu. Berriketan aritu garen denbora horretan konturatu gara goizeko hotzak alde egin duela, eguzkiak otsaileko indarrez jotzen du eta epel ukitua igarri dugu. Antoniok ederki igarri digun bezala "apetitu galanta"rekin sartu gara autoan bazkaria gogoan.