Txipio bai talde ekologista ez da oso handia. Plentzia, Gorliz, Lemoiz eta Barrika, Bizkaiko lau herri txiki dauzka lan eremu, eta kideak ere ez ditu lar. Hala ere, gauza dira hamarren bat auzitan ibiltzeko aldi berean, eta arrakastatsu gainera: eurek ezarritako salaketengatik irekitako bost auzi burututa daude dagoeneko, eta guztietan arrazoia eman diete epaileek. Elkarteko Joserra Ortiz kideak azaldu duenez, "urte luzez ekologistek baztertuta eduki dute bide judiziala, eta guk uste dugu lan tresna egokia dela; mobilizazioa eta komunikabideen aurreko salaketa ezin daitezke gure arma bakarrak izan. Hori ere ezinbestekoa da jakina, baina gero lana burutu behar da, eta horretarako legeak erabili behar dira".

Txipio Bairena muturreko adibidea dela esan daiteke. Talde ekologista gehienek ez dute hain sarri jotzen epaitegietara, eta batez ere ez dituzte hain emaitza onak lortzen. Nolanahi, talde gehienek ez diote uko egiten bide horri. Carlos Alonso abokatu eta Ekologistak Martxaneko Batzorde Juridikoko kideak dioenez, "talde ekologistek bitarteko gehiago eta babes sozial handiagoa eskuratu dute azken urteotan, babes juridikoa barne, eta horrek bide judiziala gehiago erabiltzea eragin du. Bestetik, ingurumenaren alorrean legedi zabala eta txukuna daukagu, eta horrek aukera gehiago ematen du. Beste kontu bat da legedi hori zelan erabiltzen den, eta horretan hutsune handiak daude".

Epaitegietara jotzeak denbora, lana eta dirua eskatzen du. Ahalegin eskerga, baina askotan bilatutako etekinak ematen ez dituena. "Kanpotik ikusita »dio Carlos Alonsok» beharbada, askotan arrazoia ematen digutela irudi dezake, horrelakoek sona handiagoa izaten dutelako komunikabideetan, baina ez da hala. Egia da ekologisten aldeko epai batzuk izan direla, baina nahi genituzkeenak baino askoz gutxiago". Horren zergatia justizia-administrazioaren gabezia eta mugetan bilatu beharko litzateke.


Joserra Ortizen ustez, "justiziak ez ditu urrats ausartak ematen ingurumenaren defentsan, eta gainera mugak dauzka, zuzenbide administratiboaren esparruan behinik behin". Txipio Baiko kideak azaldu duenez, administrazioak onartutako edozein arau zuzena eta onuragarria da kontrakoa frogatu arte: "hala dio zuzenbideak, eta beraz guri dagokigu errudun dela frogatzea. David eta Goliathen arteko borroka da, epaitegiei ez baitzaio erraza suertatzen administrazioak legez dauzkan pribilejio horien zama gainetik kentzea. Maila horretan, garrantzi handia daukate mobilizazioek eta komunikabide bidezko salaketek".

Beste gako bat ingurumen gaietan soilik diharduen fiskaltzarik eza da. Egon badaude ingurumen adituak diren fiskal bereziak, baina beste hamaika auzitan ibiltzen dira aldi berean, eta horrek euren lana mugatzen bide du. Gaiak badu bere garrantzia: Espainiako Estatuan, ingurumen kontuetarako propio sortutako fiskaltza daukaten herrialdeetan ematen da salaketa, epaiketa eta sententzia gehien. EAEko Auzitegi Nagusiko fiskaltzak gai honi buruz daukan iritzia lortzen ahalegindu gara, baina uko egin diote gurekin hitz egiteari. Diotenez, ez daukate komunikabideekin jarduteko ohiturarik.

Oro har, bitarteko gutxi dagoela sumatzen du Carlos Alonso abokatuak: "Lanabes gutxi, prestakuntza eskasa eta gogo handirik ez. Honen guztionen zergatiak sakon aztertu beharko lirateke, baina kontuak kontu, epaitegiak alferrak izaten dira ingurumenaren aurkako erasoak zigortzeko garaian".


Aurrekoari justiziaren gaitz ia endemikoa gaineratu behar zaio: geldotasuna. Javi Vazquez Barakaldoko Ezpitsua plataformako bozeramaleak salatzen duenez, "askotan arrazoia ematen digute, bai, baina ordurako beranduegi izaten da, kaltea eginda dago eta". Horren harira, justizia-administrazioari hutsune larria ikusten dio Vazquezek: erasoa gertatu aurretik babesik ez ematea ingurumenari. "Gure helburua, azken batean, ingurua babestea da. Arrazoia emango digute, bai, baina orduan zelan konpondu apurtutakoa?".

Gai horretaz bestelako ikuspegia dauka Joserra Ortizek: "Ez dago konpondu ezin den kalterik. Paisaia bat berreskuratu egin daiteke, eraikitakoa eraitsiz. Kantabrian, esaterako, hamahiru epai kaleratu dira honezkero eraisketa aginduz; hemen, aldiz, bakarra ere ez. Izorratutakoa konpontzea eraikitzea baino askoz garestiagoa da, jakina, baina administrazioa eta eraikitzaileak ohitu egin beharko lirateke kalteak era horretan ordaintzera. Badaude ingurune bat berreskuratzeko moduak, nahiz zimenduak eginda egon. Denbora eta diru asko behar da, jakina, baina ez da ezinezkoa".

Bide judizialak argi batzuk eta itzal ugari eskaintzen dizkiela kontuan izanda, elkarte ekologista gehienek ez diote lehentasuna ematen euren egitekoen artean. "Guk ez dugu berez epaitegietara joateko joera, baina batzuetan beste irtenbiderik ez zaigu geratzen", dio Javi Vazquezek. Bestalde, bitarteko falta oztopo handia izaten da elkarteentzat, eta horregatik aukeratu beharra egoten da, Carlos Alonsoren hitzek azaltzen dutenez: "Gai asko baztertu behar dira, ezinezkoa delako denari aurre egitea, ez diruz eta ez lanez. Horregatik, benetan nahitaezkoa deritzogunean baino ez dugu justizia administrazioarengana jotzen, eta beti ere kalean dugun borroka baten osagarri. Halaxe egin behar dugu, gauzak nola dauden ikusita ehunka edo milaka salaketa ipin genezakeen arren". Ez dira gutxi.


Gurekin mintzatu diren ekologistek esan dutenez, auzitegiek askotan kentzen diete arrazoia, salatuen aldeko epaiak emanez. Beste batzuetan, berriz, epaia ekologisten aldekoa izaten da itxuraz, baina ez haien gustukoa. Ikus ditzagun adibide batzuk.


Iazko ekainaren 21ean, Bizkaiko Probintzia Auzitegiko 2. Atalak Rontealde enpresako arduradun biren aurkako epaia eman zuen. Epaitegiak frogatutzat jo zuen Barakaldon egoitza daukan enpresak 1994an substantzia kutsagarriak jaurti zituela atmosferara (SO2 hain zuzen), pertsona bati heriotza eta beste hainbati kalteak eraginez. Hori dela eta, Rontealdeko teknikari biri zuhurtziagabekeriagatiko hilketa egotzi eta, besteak beste, espetxe zigorra ezarri zien. Alabaina, enpresak delitu ekologikorik egin zuenik ukatu zuen.

Ekologistak Martxan-en aburuz, sententzia positiboa da, baina "tamalgarria da berriro ere erdi-lanak besterik egin ez izana". Talde ekologistak dioenez, epaitegiak zurrunegiak dira delitu ekologikoa izan dela onartzeko garaian. Rontealderen auzian, epaitegiak emandako argudioa zera izan zen: ezin izan zela zehatz-mehatz argitu zer SO2 kopuru jaurti zen, ez eta kopuru hori legeak adierazitakoa baino handiagoa zenentz ere. Hortaz, delitu ekologikoa dagoela aldarrikatzeko beharrezkoa den baldintzetako bat ez zen bete, Ekologistak Martxanek berak aitortzen duenez. Hala ere, zalantzarik ez dauka "Rontealdek legeak ezarritako mugatik gorako igorpena egin zuela, huraxe izan zen-eta ondoren gertatuko guztiaren abiapuntua". Gas igorpena legearen barrukoa bada, nola da posible hargatik lagun bat hiltzea?. Horra ekologisten argudioa.


Txipio Bai taldeak Barrikako Udaletxearen aurka hasitako prozedura kontentzioso-administratiboaren auzian, EAEko Auzitegi Gorenak arrazoia eman zien ekologistei 2001. urtean. Salaketan, talde ekologistak Barrikabaso izeneko lur eremuaren bersailkapena bertan behera uzteko eskatu zuen. "Babes paisajistiko berezia dauka Barrikabasok", diosku Joserra Ortiz Txipio Baiko kideak, "baina Udaletxeak haren bazter biak bersailkatu zituen (erdigunea lehen bezala utzita), bertan eraiki ahal izateko. Guk zortzi argudio eman genituen erabaki horren kontra. Bata formala zen, tekniko samarra, eta beste zazpiak, berriz, pisuzkoak. Gure zoritxarrerako, epaileak arrazoia eman zigun, baina argudio formala soilik aintzat hartuz".

Ondoren gertatutakoaren berri zehatza emateak luze joko luke. Laburbilduz, administrazioak (Eusko Jaurlaritzak, hain zuzen) egindako akats formal hura konpondu »"hilabete eskasean egin zuten", dio Ortizek, "premia zeukaten nonbait"», eta bersailkapena ostera ere onartu zen. Txipio Baik salaketa ipini zuen, halaber, bigarren bersailkapenaren aurka, eta auzia oraindik epaitegietan dago. Kontuak kontu, Barrikabasoko bazter bietako batean, Muriola deritzan aldean, txalet batzuk badaude dagoeneko zutik, euren inguruan sortutako zalapartaz axolagabe.