Piratak: Bizimodu petraleko itsaslapurrak
- Pirata, kortsario, bukanero, filibustero hitzak entzun edo irakurri orduko, geure irudimena piztu eta lurreko itsaso eta ozeanoetan barrena egundoko abenturak bizi izandako jende ausarta datorkigu gehientsuenoi burura. Nork ez du noizbait izan itsasgizon bikain horiekin batera itsas zabalean ibiltzeko irrika? Zer esanik ez aipatzen diren piratak euskal semeak badira! Baina hainbesteko miresmenaren zoramenean, gizon haiek benetan eraman behar izan zuten bizimodu latza ahaztu egiten zaigu, eta egin zituzten lapurreta eta triskantzak ere bai.
Aspaldi itsasoratu ziren euskal semeak, gutxienez X.-XI. mende inguruan, balearen bila lehenengo, bakailaoaren bila gero. Goiz hasi ziren merkataritzan ere. Eta hain zuzen, jardun horietan guztietan zebiltzala sortu omen zen itsaslapurretaren kontua, zeregin berberetan ziharduten beste herrietako itsasgizonekin nahastu zirenean. "Hortik sortu ziren lehenengo liskarrak", diote Euskal piratak liburuaren egileek.
Euskal armadoreak, bestalde, eginahal horiei guztiei aurre egin ahal izango zieten itsasontziak egokitzen hasi ziren; era guztietako tresneriaz atondu zituzten eta eskarmentu handiko tripulazioak bildu. Bai arrantzan, bai merkataritzan eta baita piraterian ere behar-beharrezko eran arituko zen jende iaioa eta adoretsua nahi zuten. Eta ondo baino hobeto baliatu omen ziren euskal armadoreak ingelesen, espainiarren, frantsesen eta holandarren arteko gerretaz. Hortik dator "kortsariotzak" gureen artean izan zuen arrakasta. Izan ere, piraten eta kortsarioen artean zegoen ezberdintasuna hauxe baino ez zen: piratek, beren kontura, besterik gabe, egiten zituztela itsaslapurretak, eta kortsarioek, berriz, erregeren batek-edo emandako baimenarekin. "Baina marra oso fina zegoen hor, kortsario izandako asko eta asko gero piraterian aritu zirelako. Hau da, itsaslapurretan ahalegintzen zirela inongo erregek emandako baimenik ez bazuten ere", argitzen du Iñaki Mendizabalek.
Nolanahi ere, itsasgizon haien bizimoduan jarri dute Iñaki Mendizabalek eta Asier Sanzek arreta, haien ohiturak, kezkak, pairamenak… azaldu dituzte. Itsaslapurreta baimenarekin egin edo piratak izan, itsasontzietan lege oso zorrotzak omen zituzten. Itsasontziaren azalean lo egin beharrean izaten ziren, beren beharrak egiteko zailtasunak zituzten, janari urria eta ia beti berdina zeukaten eta gaixotasun asko pairatu beharrean izaten ziren. Bestalde, erabat gezurrezkoa omen da parrandazale eta neurrigabe batzuk zireneko kontua. "Baliteke portuan zeudenean horrelakoak izatea, baina itsasoratu orduko bukatzen zen hori guztia. Itsasontzietan oso diziplina zorrotza zuten, eta zigor latzak diziplina horren aurka ezer egiten zuenarentzat".
Liburuan, bost itsaslapurren profilak eskaintzen dizkigute: Pellot "Hendaiako Azeria"rena, Lafitte "New Orleanseko ezpata fina"rena, Marakaibo sutan jarri zuen Michel "le basque"rena, Ternuan deabru izandako Suhigaraychipi baionarrarena, eta Mediterraneoan erasoak egin ohi zituen Larraondo bilbotarrarena.
Hautaketa horren arrazoia Iñaki Mendizabalek azaltzen du: "Historiagile gehienen iritziz, garrantzitsuenak izan zirelako hautatu genituen, eta bakoitzak pirateriaren ikuspuntu ezberdina erakusten duelako. Baina, jakina, horiek baino askoz euskal pirata gehiago izan ziren, batez ere kortsarioak".
Baztertu duten beste mitoetako bat itsasontziak abordatzearen kontu liluragarria izan da. Piratak edo kortsarioak izan, nahiago izaten omen zituzten hitzartutako errendizioak. "Eta itsasontziren bat edo beste abordatzen bazuten ere, iruzurrez izan ohi zen, ontzian matxuraren bat zutela irudikatuz edo huraxe merkantzia moduan mozorrotuz; bestela, portuan zeuden itsasontziei erasotzen zieten". Gutxitan abordatzen zuten, beraz. Hori bai, abordatzearena gertatzen zenean, guztiz odoltsua izaten omen zen. Hara zergatik ez zuten hainbestetan egiten.
Hori guztia eta gehiago aurkituko duzu bihotz taupadak areagotuko dizkizun marrazkiz jositako liburu horretan.
Ospitalizatuta dauden pazienteek eskumuturrekoan eramango dute “e” ikurra. Hala, osasun langileek badakite herritar horiek eskatu dutela euskaraz artatua izatea. Osakidetzak dio euskarazko komunikazioa errazteko beste tresna bat gehiago dela. Proiektu zabalago bateko... [+]
Kabia gune okupatuaren 19. urteurrena ospatzeko jarduerak egingo dituzte gaurtik domekara bitartean, apirilaren 24tik 26ra. Bi hamarkada betetzear dagoen gune autogestionatu honek hainbat gorabehera izan ditu bere ibilbidean, eta, Udala bultzatzen ari den Hiria Antolatzeko Plan... [+]
24 talde berri iragarri ditu Hatortxu Rock elkartasun jaialdiak. 63 talde iragarri dituzte dagoeneko eta guztira, 100 talde izango dira jaialdiko bost eszenatokietan.
Izaki Gardenak
Noiz: apirilaren 20an.
Non: Iruñeko Gazteluko Plazan.
-----------------------------------------------
Ordu erdia baino ez da falta Iruñeko Gazteluko Plazan kontzertua hasteko; baina erdi hutsik da oraindik, euria ari baitu. Porlanezkoa nahiz ez den,... [+]
Zelenskiri Ukrainako gerra amaitu behar duen bake akordioa "arriskuan" jartzea leporatu ostean, Putini egin dio errieta Trumpek bere sare sozial Truth Socialen. Sergei Lavrov Atzerri Ministroak bake akordioa adosteko prest dagoela Errusia. Kievek jakinarazi du Errusiaren... [+]
Bizkaian eguneko zentro publikorik ez duen eskualde bakarra da. Elkarretaratzea eginen dute apirilaren 27an, 12:00etan, Sopelako (Bizkaia) Udaletxeko plazan.
2026ko hauteskundeei begira, zutabe bat ireki du Enbata-k. Plantan emanak izanen diren zerrenda abertzaleen hautagaiei ideia kutxa bat eskaini nahi die, beren programak Herriko Etxeen eskumeneko sail ezberdinetan eraikitzeko. Hilabete honetan, Herriko Etxeek euskararen alde egin... [+]
Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.
Alain Esquerrek idatziriko Le silence de Bétharram (Betharramgo isiltasuna) liburuan eman du lekukotza Helene Perlantek, François Bayrouren alabak. 1980ko hamarkadan egon zen ikastetxe katolikoan ikasle eta berrogei urte luzeetan isilik atxiki ditu bertan jasandako... [+]
Urtarrilaren 29an, gaur egungo mundu berekoi honetan ohituta ez gauden zerbait gertatu zen Laudioko Guardian lantegiaren atarian. Zuzendaritzak hango labea itzaltzeko asmoa erakutsi zuen, eta horri aurre egiteko, langileek atea blokeatu zuten pankarten bidez. Baina ez zeuden... [+]
Israelgo IMI Systems enpresarekin Espainiako Barne Ministerioak egindako bala erosketa bertan behera uztea agindu du Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko lehendakariak. PSOEren eta Sumar-en arteko gobernu koalizioan zegoen apurketa arriskua baretu du erabakiak.
Ipar Euskal Herriko ikastolen aldeko bestaren 42. edizioa iraganen da maiatzaren 11n Senperen.
Bilbotik abiatu eta Barakaldoko ITP Aero eta Getxoko Sener enpresen paretik pasako da bizikleta martxa, bi enpresa horiek "ekoizpen militarraz arduratzen direlako", antolatzaileen aburuz. Azken aldian ematen ari den armamentu gastuen hazkundea salatzeko protesta izango... [+]
Aurten 1.500 ardi inguruk zeharkatu dute Kale Nagusia, bost artaldetan banatuta. Idiazabal Gaztaren denboraldi berriaren aurkezpen ofiziala egin da, udaletxean. Garena Jatetxeko Julen Bazek eta Peli Perez de Anuzitak moztu dute gazta.
1997an plazaratu zuen Maddi Oihenartek (Barkoxe, 1956) lehen diska, Lurralde zilarra, Mixel Arotze eta Mixel Etxekoparrekin batera. Txiki-txikia zenetik barrenean dituen paisaiak, isiltasunak eta soinuak partekatzen dizkigu kantuan ari denean. Kantatzean aurreko ahotsen... [+]