Martxora bitartean ariketa politikoa iritzi publikora zuzenduriko komunikazio lehiarekin identifikatu daiteke. Hauteskundeetara arte denbora, irudia eta eduki politikoen kudeaketa kalkulatuan arituko dira alderdi guztiak. Etxetik begiratuta, Espainiako Estatu osoan ordezkaritza duten alderdien arteko Moncloarako lehia Hego Euskal Herriko espazio politikoan ematen ari den borroka konplexuarekin nahastuko da.

Marketing politiko lan berezia egiten ari den Jose Luis Rodriguez Zapaterok Moncloarako bidea baino zerbait gehiago du jokoan: bere jarraipena ziurtatzea. Hauteskundeak galdu arren oposizio sendo bat egiteko inolako aukerarik gabe geratzeak krisi serioa piztuko luke alderdi honen barruan. Hauteskunde kanpaina hautagai guztientzat konfiantza une bat gerta ohi den arren, emaitza txarrek memoria dantzan jartzen dute, ia beti okerrerako. PSOEri norabide zehatza eta barne sendotasuna falta izan zaio orain arteko oposizio lanean. Boterea galdu zuenetik ez du lortu barne antolakuntza eta sendotasun ideologikoari erro errotik heltzea, bere ekintza politikoa etengabeko hauteskundeen gurpilaren menpekotasun politiko horretara baldintzatua egon da, ausardia falta izan zaio PPrekiko morrontzarekin apurtuz bide propioari ekiteko. Iritzi publikoari kostatzen ari zaio PSOE talde politiko serio, batu eta eraginkor batekin identifikatzea. Egia da botereak sendotu eta uztartu egiten duela, baina botererako bidean ere sinesgarritasuna eskaintzea ezinbestekoa dirudi. Zapaterok bere proiektua heldu eta etxea ordenean jartzeko denbora behar du, hauteskunde hauek denbora horren lorpen lehia lirateke.

PP aldiz pitzadura gehiegirik gabeko estatuko alderdi itxuran atera da. Bere estetika kontserbadorea zokoratu asmoz »posible zaion neurrian» diputatuen nahiz senatarien ganberak zentro aldera bideratuko ditu. Raxoi dagoeneko presidente modura aurkeztu da hauteskunde hauetan: esperientziaren, zentzuzko jarreraren, Espainiaren alde, eta erakundeen egonkortasun irudiarekin jokatuz. Raxoik Aznarrek baino irudi atseginagoarekin jokatzeko aukera du. Rato ekarri du ondora, memoriatik datu ekonomikoak interesatzen zaizkio soilik eta, gainontzeko guztia, ganbara ilunera. PPk orainarteko gobernu ariketaren baldintzak ziurtatzeko gehiengo osoa nahi eta behar du, ez lortzean egon daiteke PSOEk burua altxatzen hasteko baldintza.

Gerrak eta sarraski ekologikoak »bat bateko geure bizitza kalitatea ukitzen ez dutenez» eragin politiko erlatiboa duten elementuak direla frogatzen ari garen garai hauetan: Ezker Batuak (EB) gauzak zailak ditu, PSOEk errekuperatzeko premiak, oro har, kontzientzia kritikoa txikitzen ari zaion gizartearen nondik norakoak eta komunikazio taldeen babes faltak EB beste plano batean kokatzen du hauteskunde prozesu honetan.

Hego Euskal Herrian gauza konplexuagoa da. Alderdi konstituzionalistak elkarrekiko lehian abertzaleekiko kritiketan eta euskal arazoan topatuko dute bultzada. Baina helburua, ia beti bezala, estatua da. Alderdi abertzaleen espazioan ez Madril, baizik eta euskal espazioaren banaketa dago jokoan. Euskal abertzaleen arteko lehia oso baldintzatua egon da «euskal arazoa»rekiko alderdi bakoitzak mantendu izan duen jarreraz. Baina euskal arazoak, arazo izaten jarraitzen duen arren, aldaketa serioa bizi du eta alderdi politikoek egoera berrira egokitzeko bidean dihardute. Batasuna antidemokratikoki legez kanpo baina geroz eta ilegalizatuago dago, euskal gizartea geroz eta apustu sendoagoa egiten ari delako auzi politikoa demokratizatzearen alde. Egoera honek, azkar edo beranduxeago, Ezker Abertzalearen transformazioa suposatuko du. Aktore politiko bat baino gehiago hipotesi horretan ari da lanean dagoeneko, eta sarritan, hipotesiak errealitate berrietara gerturatzen gaituzte politikan. Egoera honetan lau errealitate jarri dira agerian: Nafarroako abertzaleen erreferentzia berria, EAJren nagusitasuna EAEn, espazio sozialdemokrata abertzale sendoa osatzeko oraindik dauden zailtasunak eta Ezker Abertzalearen arazoak aurrera egiteko.

Hegoaldean hauteskunde kanpainak Nafarroan izan du abiapuntua. Nafarroa Bai aukerak Nafarroako abertzaleen artean ilusioa piztu lezake eta, proiektua heltzeko dagoen arren, legez kanpo dagoen Ezker Abertzalearen espazioari min handia egin diezaioke.

EAEri dagokionean ere espazio politikoaren antolaketa garaian gaude. EAJk Eusko Alkartasunari dei egin dio lankidetza egonkorra osa dezaten, Imazen buruan abertzaletasun zibikoan oinarrituriko talde sendo baten irudia dago. Ezker Abertzalearen transformazio egoera bultzatu eta ez abertzaleekiko komunikazioaren lidergoa hartu Ibarretxe planaren nondik norakoak kudeatuz. Eusko Alkartasunak ordea barne eztabaidan dihardu, EAJrekin lankidetza ala Ezker Abertzale berri baten espazioa osatzera ausartu. Ez du aukera erraza.

Hauteskunde hauetan Aralar izango da galdera ikur garrantzizkoa EAEn. Aralar bere iraupena ziurtatzen ari den esperientzia gertatzen ari da. Ezker Abertzaleko kultura politikoarekin apurtu gabe beste erreferentzia bat eraikitzen ari dira ezker abertzalearen esparruan. Aralarren garapena legez kanpo jarri duten Ezker Abertzalearen transformazioarekin zuzenean loturik dago. Koalizioan ala bakarrik Aralarrek etorkizuneko ezkerreko espazio horren eraikuntzan dihardu.

Egoera benetan zailean diharduena legez kanpoko Ezker Abertzalea da. Gainontzeko alderdi abertzaleek Bergarako deialdia ez dute kontutan hartu ere egin. Aukera politiko bat eta jende multzo handia sistemaz kanpo egoteak demokrazia txikitzen du. Euskal politikagintza Batasunarik gabe berrantolatzen ari da eta hauek zerbait egin beharko dute, baldin eta eragin politikoari eutsi nahi baldin badiote. Hala ere, inozokeria da pentsatzea ETAren auzia bertan behera geratuko dela Ezker Abertzalearen transformazio beharrengatik. Arazo horri konponbidea eman beharko zaio eta konponbidea zenbat eta elkarrizketatuagoa, adostuagoa eta azkarragoa izan guztiontzat hobe.

Martxoko hauteskundeetan alderdi konstituzionalistek estatuko lehia eta baldintzetan dihardute. Alderdi abertzaleentzat indarrak neurtzeko momentu ona da eta batez ere abertzaleen espazio hori nola antolatzera doan ikusteko momentuan gaude.