Guraso ugarik egin izan dute haurra pediatrarengana eraman eta haurra eta pediatraren arteko itzultzaile lana. Euskaldun zaharrak diren adinekoek ere lan nekeza izan ohi dute gaztelaniaz mintzatzen diren medikuei ulertzen. Bada "háblame en cristiano" esaera entzun behar izan duenik ere. Sarritan udaletxera joan eta bertako administrariek edota udaltzainek gaztelaniaz artatzen gaituzte. Hezkuntza arloan, berriz, zer esanik ez. Zenbat aldiz aldarrikatu ote dute unibertsitarioek irakasgai guztiak euskaraz ikasi ahal izateko eskubidea? Egoera horien aurrean nola jokatu jakiteko, lehenik eta behin geure hizkuntz eskubideak zeintzuk diren ezagutu behar dugu.

Euskal Herrian Euskaraz elkarteak euskaldunoi naturalki eta nazioarteko hainbat adierazpenetan aitortzen zaizkigun hizkuntz eskubideak ezagutarazteko eskuliburua argitaratu du. Bideak izenburupean, eskubide horiek defendatu ahal izateko ideiak, proposamenak eta bideak bildu ditu elkarteak. Eskuliburu horrek egunerokotasunean tresna erabilgarria izatea du helburu, hots, euskaraz aritu ahal izateko bidea. EHEren asmoa hizkuntz eskubideak bere osotasunean jorratzea izan da eta horretarako izan dituzten euskarri nagusiak nazioarteko adierazpen ezberdinak eta Udalbiltzak, horietan oinarrituz, osatu zuen Euskal Herriaren Eskubideen Karta izan dira. Arlo guztiak paretsu jorratzen saiatu dira. Elkartearentzat funtsezkoena, herritarrak bere bizitza arruntean jarrera orokor bat hartzea da, hots, euskaraz bizitzeko duen eskubidearen alde tinko agertzea eta normalkuntzan aurrera egiteko eragile aktiboa bihurtzea.

EHEren bulegoetan, herritarren deiak jasotzen dituzte horrelako egoeren aurrean zer egin daitekeen galdetuz. Hizkuntz Eskubideen Behatokiak ere lan handia egiten du herritarren salaketak bideratzen. Hala ere, ematen diren urraketarik gehienak ez dira salatzen. Behar horretatik sortu da hain zuzen Bideak argitaratzeko ideia. Nolabait esatearren, normalizazio prozesuak dituen oztopo horien aurrean inplikazioa bultzatu nahi du EHEk. Elkarte horretako kide den Saioa Rodriguezen aburuz, "hizkuntz eskubideak Euskal Herri osoan bermatzeko neurri politiko eta sozialak hartzea ezinbestekoa da. Horien artean, lege arauketa bakarra izatea da neurri garrantzitsuena agian, baina jakin badakigu horrek bakarrik ez duela ekarriko eskubideen berme osoa. Bestalde, pauso horretara iristeko gaurdanik neurriak hartu behar dira. Ez dugu normalizazio bidean neurri politiko eraginkorrak hartzeko zain egon behar. Mugimendu soziala behar da, herritarron parte hartze aktiboa eta jarrera euskaltzalea".


Eskuliburuarengatik euro bateko laguntza eskatzen da, gastuak estaltzeko. Printzipioz, herriz herri egingo dute eskuliburuaren aurkezpena, hitzaldien bidez eta abar, eta bertan eskuratu ahal izango da, baita EHEk egiten dituen ekimenetan ere. Elkartearen web gunean dagoen denda atalaren bidez ere eskuratu daiteke, http//ehe.euskalerria.org helbidean. EHEk herrialde ezberdinetan dituen bulegoetan ere eskuragarri da argitalpena.


1990ean EKBk Euskaldunaren hizkuntz eskubideak gidaliburua argitaratu zuen. Liburu hark gaia sakonean lantzen zuen, egungo legeen baitan zein eskubide ditugun azalduz eta horiek defendatzeko aukera legalak eskainiz. EHEk urte batzuk geroago liburu horren laburpen modukoa argitaratu zuen liburuxka batean. Hala ere, liburuxka berriarekin, pauso berri bat eman nahi izan dute. Alegia, material arinago bat izatearekin batera, naturalki dagozkigun eskubideez mintzatu dira eta ez egun aitortzen zaizkigunez.

Erabilgarritasunak paper garrantzitsua du egitasmo honetan, adibide eta proposamen ugari biltzen baititu. Halaber, egunerokotasunean topa ditzakegun egoerak lantzen ditu. Esaterako, hezkuntza sistemak euskararen transmisioa bermatu behar duela kontuan hartuta, herrian edo ingurunean eskubide hori bermatzen ez bada salaketa ipini eta beste gurasoak kontzientziatu eta inplikatzeko proposamena luzatzen du EHEk. Osasun etxean ere, edozein zerbitzura jotzen dugunean euskaraz egitea aholkatzen du, harrera euskaraz jaso dezagun. Horrela ez bada, medikuz edo erizainez aldatzeko eskatuko dugu. Eta azkenik, eskubide hori bermatzen ez bada osasun zentro edo ospitaleko erreklamazio orriak bete eta salaketa jartzeko proposatzen du eskuliburuak. Era berean, bidali edo ematen diguten edozein idazki, mediku froga edo hitzordua emateko orria euskaraz eskatzeko aholkatzen du.

Praktikotasunaren ildotik jarraituz, justizia administrazioan ere euskaldunon eskubideak sarritan urratu ohi direla jakinarazi digu Saioa Rodriguez EHEko kideak. Kasu horietan, auziperatze prozesuetako idazki guztiak euskaraz izatea exijitzea da bidea. Abokatua aukeratzerakoan ere euskalduna aukeratzea aholkatzen da eskuliburuan, baita ofiziozkoa denean ere. Hala nola, epaitegian egin beharreko gestio guztiak euskaraz egin nahi ditugula jakinaraztea gomendatzen da.

Administrazio publikoei eta organo ofizialei dagokienez, Euskal Herriko aginte publikoen aurreko edozein jarduketa administratibo, judizial edo polizial, ahozkoa zein idatzia, euskaraz egiteko eskubidea dugu. Gainera, ahozko jardueren kasuan euskal herritarrok eskubidea dugu harremana itzultzailearen bitartekaritzarik gabe izan dadin. Berau betetzen ez bada, aurreko kasuetan bezala kexatzea eta salaketa ipintzea proposatzen du Bideak-ek.


Euskarak bizi duen egoeraz gauza asko esan daitezke. Hizkuntz eskubideak oro har sistematikoki Euskal Herri osoan urratzen dira. Hori Hizkuntz Eskubideen Behatokiak kaleratu dituen txostenek diote. Saioa Rodriguezek normalizazioaren inguruan honakoa adierazi digu: "Normalizazio prozesua bururaino garatzeko dagoen traba politiko nagusian dago egoera honen muina, hots, egungo errealitate politikoan prozesua garatzea ezinezkoa da. Euskararen egoera legal ezberdinek muga eraginkorra jartzen dute gure hizkuntzaren garapenean. Horiek euskara desagertzeko asmoa duten espainiar eta frantziar estatuen baitan daude ezarriak". Soluzio gisa, Euskararen lurraldean euskarak estatus bera izatea proposatzen du EHEko kideak, hau da, lege arauketa bakarra eta herritar guztien hizkuntz eskubideak babestuko dituena.