Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteartea 2025eko martxoaren 04an
Aitzpea Goenaga eta Teresa Calo: Sormen kolektiboaren garaietako alabak
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Teresa, zure Mentiras lanean edo Aitzpea, zure Zu(t)gaben emakumeak dira protagonista. Aldarrikapena ala kasualitatea da?
Teresa Calo. Mentiras lana bi emakumeentzako funtzio bat da bai, baina Entre lineas, esaterako, bi emakume eta bi gizonentzat idatzita dago. Saritutako Ay, Manolo honetan ere denetarik dago. Ez dut uste nire lanetan arreta gehiago jartzen diedanik emakumezkoei. Beste kontu bat da agian hobe jakin dezakedala emakumeon modu eta manerak definitzen, gizonezkoenak baino, gertutasunagatik-edo. Hala ere, ez naiz horren bila aritzen, irteten zaidana idazten dut.
Aitzpea Goenaga. Nik uste dut badagoela joera protagonistek gizonezkoak behar dutela izan pentsatzeko, buruan horrela sartuta daukagulako. Niri pertsonalki antzerkian ez zait halako kasurik gertatu, baina behin baino gehiagotan pentsatu izan dut zergatik ez diren emakume protagonista gehiago sortzen. Orain saritu didaten Agur betiko lanean, hala ere, denetarik dago. Ez dut uste bereziki emakumezkoen ikuspuntua ageri denik.
Aitzpea Goenaga. Nik uste dut badagoela joera protagonistek gizonezkoak behar dutela izan pentsatzeko, buruan horrela sartuta daukagulako. Niri pertsonalki antzerkian ez zait halako kasurik gertatu, baina behin baino gehiagotan pentsatu izan dut zergatik ez diren emakume protagonista gehiago sortzen. Orain saritu didaten Agur betiko lanean, hala ere, denetarik dago. Ez dut uste bereziki emakumezkoen ikuspuntua ageri denik.
Sormen kolektiboa aldarrikatuz 60ko hamarkadan aktoreak autoreen kontra matxinatu ziren Alfonso Sastreren ustez. Zuek matxinada hartako alabak zarete nolabait...
T. C. Bai. Ni Orain taldearen alaba naiz. Lehen urratsak eman nituenean Orain talde independente eta amateurra zen, nahiz eta gauza batzuetan oso profesionalak ginen. Egun lantzen dudan idazle arloak zerikusi handia du orduan hasi genuen sormen kolektiboarekin. Garai haietan etengabe, behin eta berriz asmatu behar izaten genuen egindakoa. Gauzak asko aldatu dira ordea. Gaur egun "onanismorako" joera handiagoa dago, norberaren etxean bakarka sortzen dira testuak.
A.G. Nire kasuan sorkuntza kolektiboko zenbait taldeetan parte hartu izan dut baina beti saiatu izan naiz halakoetatik ihes egiten. Ez naiz talde batean itxi, neurri batean nire askatasunari heltzen ahalegindu bainaiz beti. Baina egia da sozialki eta kulturalki garai hartako kumeak garela. Batez ere "muntaketa-desmuntaketaren" seme-alabak garela esango nuke, eta horrek asko markatzen du...
T. C. Bai, batez ere giltzurrunak!
A.G. Bai, eta antzerkia bizitzeko dugun modua ere bai, ezberdina da.
A.G. Nire kasuan sorkuntza kolektiboko zenbait taldeetan parte hartu izan dut baina beti saiatu izan naiz halakoetatik ihes egiten. Ez naiz talde batean itxi, neurri batean nire askatasunari heltzen ahalegindu bainaiz beti. Baina egia da sozialki eta kulturalki garai hartako kumeak garela. Batez ere "muntaketa-desmuntaketaren" seme-alabak garela esango nuke, eta horrek asko markatzen du...
T. C. Bai, batez ere giltzurrunak!
A.G. Bai, eta antzerkia bizitzeko dugun modua ere bai, ezberdina da.
Funtzio kritikoa galduta, entretenitzeko xedea omen dute gaur egungo antzezlan gehienek.
T. C. Hori aldatzen ari da. Azken aldian gauza asko ari dira gertatzen eta jendea behingoagatik erreakzionatzen ari da. Jada ez gaude gure buruarekin hain pozik, eta gero eta gehiago gara nazka-nazka eginda gaudenak. Adibidez Tanttakak "Anarkista baten ezusteko heriotza" berriro ekoiztu du jendea berriro ikusteko irrikaz zegoela-eta. Animalario bezalako taldeak ere hor badabiltza arrakasta handiarekin kritika handiko lanak egiten. Ni neu orain idazten ari naizen testua ere ez da batere komikoa. Agian marroi bat izango da niretzat, eta ez dakit nolako harrera izango duen. Zartako parea jasoko dut agian lan hori argitaratzean, baina halakoak ere egin behar direla uste dut.
A.G. Egia da antzerkiak funtzio ludiko baterantz jo duela, baina bizirauteko beharragatik izan da batez ere. Euskal munduan are gehiago, jendea antzerkira erakartzeko ahalegin handiak egin dira. Euskaraz ez dago publiko handirik, eta hortaz, ahalik eta jende gehiena errekuperatzearen bidea hartu da. Eginiko bide horri esker, gaur egun beste antzerki motak ere egin daitezke. Behin antzezlan bat gustura ikusi duena berriro joango da beste bat ikustera, horixe da dugun itxaropena.
A.G. Egia da antzerkiak funtzio ludiko baterantz jo duela, baina bizirauteko beharragatik izan da batez ere. Euskal munduan are gehiago, jendea antzerkira erakartzeko ahalegin handiak egin dira. Euskaraz ez dago publiko handirik, eta hortaz, ahalik eta jende gehiena errekuperatzearen bidea hartu da. Eginiko bide horri esker, gaur egun beste antzerki motak ere egin daitezke. Behin antzezlan bat gustura ikusi duena berriro joango da beste bat ikustera, horixe da dugun itxaropena.
Durangoko azken azokan ez da antzezlan berririk aurkeztu, eta beste generoekin erkatuz oso presentzia txikia izan du, zergatik?
A.G. Ez dakit, baina nik uste dut azken boladan Euskal Herrian esfortzu handia egiten ari dela antzerki testuak argitaratzeko garaian. Antzerti eskola desagertu zenetik, arlo horretako panorama oso lehorra egon da, testu dramatikoak ahaztuta egon dira. Argitalpenen munduan literatura hori ez zen existitzen. Azkenaldian, ordea, hor daude Artezblai eta Hiru argitaletxeak, Bilbon ere beste argitaletxe bat orain antzerkia publikatzen hasiko da... Gainera nahiz eta gehienak gaztelaniz publikatzen hasi ziren, orain ahalegin handia egiten ari dira euskaraz publikatzeko. Zalantza daukat izango ote den testu dramatiko nahikorik hainbeste editorialetarako.
T. C. Nik liburu denden gaia ere aipatu nahi nuke. Izan ere, liburu denda askotara antzezlan baten tituluarekin joaten zarenean badirudi dendaria nagiak jota geratzen dela ordenagailuan begiratzeko, haserre antzera zera esaten dizute: "Guk hemen ez dugu antzerkirik izaten". Tortilla pintxo bat eskatzen arituko bazina bezala, aizu! Artezblaikoek aurreko lanak argitaratu zizkidatenean, adibidez, hilabete batez egon ziren liburuak biltegian. Azkenean, asko ekin ondoren atera zituzten. Hori bai, liburu dendako apalekoak bukatzen direnean ez dituzte gehiago ekartzen. Horixe gertatzen da gaur egun eta hortaz, zer eskatuko diot nik Durangori gauzak horrela egonda?
T. C. Nik liburu denden gaia ere aipatu nahi nuke. Izan ere, liburu denda askotara antzezlan baten tituluarekin joaten zarenean badirudi dendaria nagiak jota geratzen dela ordenagailuan begiratzeko, haserre antzera zera esaten dizute: "Guk hemen ez dugu antzerkirik izaten". Tortilla pintxo bat eskatzen arituko bazina bezala, aizu! Artezblaikoek aurreko lanak argitaratu zizkidatenean, adibidez, hilabete batez egon ziren liburuak biltegian. Azkenean, asko ekin ondoren atera zituzten. Hori bai, liburu dendako apalekoak bukatzen direnean ez dituzte gehiago ekartzen. Horixe gertatzen da gaur egun eta hortaz, zer eskatuko diot nik Durangori gauzak horrela egonda?
Behin antzerki testu bat idatzita, zein da eman beharreko hurrengo pausoa? Miraria al da batek idatzitakoak agertokian ikustea?
A.G. Egia esan nik antzerkia idazteagatik idazten dut [ironiaz]. Oraingoz antzerki testu bat idazten dudanean lehiaketetara bidaltzea da nire aukera bakarra. Modu bakarra da jendeak jakin dezan testuak idazten ditudala eta hor nagoela. Bestalde, pentsatzen dut autore ona izanez gero, eta jendearen gustura idazten baduzu, bideak irekiko zaizkizula. Nik esperantza hori daukat. Nire buruari esaten diot 60 urterekin ondo idazten ariko naizela eta orduan orain baino aukera gehiago edukiko ditudala.
T. C. Aitzpea gezurretan ari da pittin bat, zeren bai berak eta bai nik dagoeneko gure lanak estreinatuta ikusi ditugu. Mentiras antzezlanaren kasuan ni neu ausartu nintzen ekoiztera. Niretzat benetako miraria etxeko bakardadean antzezlan bat idazten amaitzea da. Alde horretatik eskertzekoa da Serantesekoen lana, ekoizpenagatik ere apustu egiten baitute, lanak ekoizten lagunduz.
A.G. Donostia Saria irabazitako Zu(t)gabe lana Txalok ekoiztu zuen, luxua izan zen hura. Elena Irureta eta biok idatzitako Hau paraderoa! ere estreinatu zen eta beraz, esan daiteke bideak topatzen ditugula azkenean lanak taularatzeko. Nik uste pribilegiatu batzuk garela.
T. C. Juan Palomo bezalakoak gara: «Nik prestatu eta nik jan».
T. C. Aitzpea gezurretan ari da pittin bat, zeren bai berak eta bai nik dagoeneko gure lanak estreinatuta ikusi ditugu. Mentiras antzezlanaren kasuan ni neu ausartu nintzen ekoiztera. Niretzat benetako miraria etxeko bakardadean antzezlan bat idazten amaitzea da. Alde horretatik eskertzekoa da Serantesekoen lana, ekoizpenagatik ere apustu egiten baitute, lanak ekoizten lagunduz.
A.G. Donostia Saria irabazitako Zu(t)gabe lana Txalok ekoiztu zuen, luxua izan zen hura. Elena Irureta eta biok idatzitako Hau paraderoa! ere estreinatu zen eta beraz, esan daiteke bideak topatzen ditugula azkenean lanak taularatzeko. Nik uste pribilegiatu batzuk garela.
T. C. Juan Palomo bezalakoak gara: «Nik prestatu eta nik jan».
Bakoitza bere kasara doa, beraz. Ez al dago lan komunik?
T. C. Antzerki sormen borborra da hemen falta dena. Edozein ekimen erraztuko lukeen fenomeno hori falta da. Gaur egun dena ekoizpen etxeen esku uzten da, horiek hartzen duten arriskuaren baitan. Noski, egoera honetan ekoizpen etxeak ahal duten neurrian ikusleen nahiak asmatzen saiatzen dira, biziraun beharra dutelako batez ere. Banaketa merkatua egoera larrienean dago azken 30 urteetan eta kontrako giro horretan, euren diru pertsonala arriskuan jartzen duten horiek kritikatzea ez zait justua iruditzen. Fenomeno guztia aztertu behar da eta erantzun global bat eman.
A.G. Gobernuaren diru-laguntzak batez ere etorkizuneko ikuspegi batekin banatu beharko lirateke, antzerkiarekin benetan zer egin nahi dugun erabaki. Gaur egun antzerkia guztiz baztertuta dago, urtero aurrekontuetako 60 milioi pezetako diru laguntza bideratu eta kito, hori da egiten den guztia. Ez dago pentsamendu irmorik egin nahi denaren inguruan.
A.G. Gobernuaren diru-laguntzak batez ere etorkizuneko ikuspegi batekin banatu beharko lirateke, antzerkiarekin benetan zer egin nahi dugun erabaki. Gaur egun antzerkia guztiz baztertuta dago, urtero aurrekontuetako 60 milioi pezetako diru laguntza bideratu eta kito, hori da egiten den guztia. Ez dago pentsamendu irmorik egin nahi denaren inguruan.
Eusko Jaurlaritza Kulturaren Euskal Planaren barnean antzerkiarekiko egitasmo berezi bat aurkeztekoa da urtarrilean...
A.G. Gai horren inguruan nahiago dut ezer ez esan. Oraindik ere gauzak ez dira behar diren moduan egiten. Niri, esaterako, parte hartzeko aukerarik ere ez didate eman.
T. C. Nik ere ez dakit jada zer esan afera horren inguruan, benetan... [etsita]. Urte mordoa daramagu lanean, urte mordoa musu-truk zenbait lan egiten, eta ez dira ohartu ere egiten. Nik uste dut dagoeneko label bat merezi dugula, hori da! Nik Idiazabalgo gazta bezala izan nahi dut, pittin bat gehiago zaindu gaitzaten.
T. C. Nik ere ez dakit jada zer esan afera horren inguruan, benetan... [etsita]. Urte mordoa daramagu lanean, urte mordoa musu-truk zenbait lan egiten, eta ez dira ohartu ere egiten. Nik uste dut dagoeneko label bat merezi dugula, hori da! Nik Idiazabalgo gazta bezala izan nahi dut, pittin bat gehiago zaindu gaitzaten.
Peter Brook-en aburuz, kalitatea zehaztasunean dago. Gaur egungo ekoizpen erritmoekin zehaztasuna zaintzea zaila da, ordea.
A.G. Hemen zentro dramatiko bat izango bagenu, ekoizpen handietarako gaitasuna eta aktore batzuei egonkortasun pixka bat emateko aukera, orduan esperimentatu ahal izango lirateke alor ezberdinak. Bestetik, muntaia handiak egingo lirateke, denbora askorekin, mimo guztiarekin... eta gainera, autore berrien lanak estreinatuko lirateke. Horixe aukera bat litzateke.
T. C. Denetarik egon behar du. Nire ustez ekoizpen ikuspegi garbiko lanak ere egin behar dira. Gainera, zuzendaritza on batekin eta gauzak argi edukita, bi hilabetetan gauza majoak egin daitezkeela uste dut. Noski, baina ikerketarako guneak egotea ere oso garrantzitsua da.
T. C. Denetarik egon behar du. Nire ustez ekoizpen ikuspegi garbiko lanak ere egin behar dira. Gainera, zuzendaritza on batekin eta gauzak argi edukita, bi hilabetetan gauza majoak egin daitezkeela uste dut. Noski, baina ikerketarako guneak egotea ere oso garrantzitsua da.
Berehala apaletan
Artezblai argitaletxeak urtarrila amaieran liburu-dendetan salgai jarriko ditu Teresa Caloren Ay, Manolo eta Aitzpea Goenagaren Agur betiko antzezlanak. Argitaletxeko kide eta Serantes testu sariketan epaimahaikide izandako Borja Relañok bi lanen inguruko iritzia eman digu: Ay, Manolo laneko agerraldi guztiak etxe bateko egongelan gertatzen dira, guztiz amaituta ez dagoen pareta baten inguruan. Badu Teresaren aurreko lanekin parekotasunik estiloari dagokionean, berak erabiltzen duen komedia puntu berezi horrekin. Ikuspegi eszeniko garbiarekin sortutako testua da, eta nahiz eta irakurketa garratza ere izan dezakeen, ikusleengana erraz iritsiko den lana da". Agur betiko lana, aldiz, gogorragoa da Relañoren iritzirako: "Tragedia bat da, Euskal Herriko edozein etxeetan gerta daitekeen istorioa. Familiako ama hilzorian dagoela, seme-alaben artean herentziaren kontura hika-mikak dituzte. Euskaraz ekoizteko lan ausarta da".
Santurtziko Udalak antolatzen duen Serantes Antzerki Testu Sariketak, testuak argitaratzeaz gain, antzezlanak jokatzeko erraztasunak ematen ditu, ekoizpen kostuetan lagunduz. Beraz, oztopo handirik ez bada, urtea amaitu baino lehen antzeztokietan ikusiko ditugu bi lanak.
Santurtziko Udalak antolatzen duen Serantes Antzerki Testu Sariketak, testuak argitaratzeaz gain, antzezlanak jokatzeko erraztasunak ematen ditu, ekoizpen kostuetan lagunduz. Beraz, oztopo handirik ez bada, urtea amaitu baino lehen antzeztokietan ikusiko ditugu bi lanak.
Lan kritikoak
Azkenaldian lan kritikoagoak ari dira taularatzen antzerki taldeak. «Jada ez gaude gure buruarekin hain pozik, eta gero eta gehiago gara nazka-nazka eginda gaudenak», aipatzen du Calok. Anarkista baten ezusteko heriotza antzezlana berriro ere ekoiztu behar izan du Ttanttaka taldeak, antzezleak ezezik jendea ere modu horretako lanak ikusteko gogoz baitago.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Amets Aranguren Arrieta
#2
Eneko Imaz Galparsoro
#3
Leire Artola Arin
#4
Unai Lomana Uribezubia
#5
Zigor Olabarria Oleaga
Azkenak
2025-03-04
Irutxuloko Hitza
Donostiako metroaren lanetako gainkostua argitzeko eskatuko du EH Bilduk
Satorralaia plataformak Donostiako Metroaren Mirakontxa-Easo zatiko lanek “%164ko gainkostua” izan dutela salatu zuen joan den astean, eta, horren harira, EH Bilduk gainkostu hori argitzeko eskatu du, Eusko Legebiltzarrean erregistratutako galdera sorta baten bidez.
2025-03-04
Gedar
Bilbon eta Iruñean, hiru ikastetxetara sartu da Polizia
Ikasleen lan politikoa jazartzeko asmoz, Iruñeko Iturraman eta Biurdanan nahiz Bilboko Unamunon izan dira polizia-indarrak, IAk salatu duenez.
Down sindromea eragiten duen kromosoma gehigarria ezabatzea lortu dute laborategiko zeluletan
Down sindromea eragiten duen 21. kromosomaren kopia gehigarria ezabatzea lortu dute ikertzaile japoniar batzuek laborategiko giza zeluletan. Erabilera klinikotik urrun dagoen arren, sindrome hori tratatzeko aukera berri bat ireki du esperimentu honek. PNAS Nexus aldizkarian eman... [+]
2025-03-03
Unai Lomana Uribezubia
5.000 ‘erlezain’ lortzeko kanpaina nazionala abiatu du Herri Urratsek
Otsailaren 28an Hendaian eman dio hasiera kanpainari Herri Urratsek. Euskararen transmisioa bermatzen duen Seaska babestea da helburua.
2025-03-03
Unai Lomana Uribezubia
8 urteko ume bati biluzik argazkiak egiteagatik ikertzen ari dira gizon bat Ortuellan
Gizonak ustez Ortuellako Jendea futbol taldean zuen posizioa baliatu zuen umeari argazkiak egiteko. Ertzaintzak ikerketa abiatu du eta aurretik antzerako salaketak zituela jaso dute.
2025-03-03
Leire Artola Arin
ANALISIA
Karbonoa ez da neutroa
Agintari gutxik aitortzen dute publikoki, disimulurik eta konplexurik gabe, multinazional kutsatzaileen alde daudela. Nahiago izaten dute enpresa horien aurpegi berdea babestu, “planetaren alde” lan egiten ari direla harro azpimarratu, eta kutsadura eta marroiz... [+]
2025-03-03
Onintza Irureta Azkune
PKK-k su-etena deklaratu du, buruzagiaren agindua onartuta
Abdullah Öcalan buruzagiak PKKri otsailaren 27an eskatu zion armak uzteko. Taldeak egin duen adierazpenean babes osoa agertu dio buruzagiari eta Öcalanek eskatutakoa betetzeko konpromisoa adierazi du.
2025-03-03
Eneko Imaz Galparsoro
Istilu handiak Grezian, 57 lagun hil ziren tren istripuaren bigarren urteurrenean
Poliziaren eta manifestarien arteko talkek atxilotu eta zauritu ugari utzi dituzte ostiralean herrialdeko hiri nagusietan. Herritarrek gertatukoaren erantzuleak zigortzea eskatu diote gobernuari, ez baita oraindik istripuaren inguruko epaiketarik ireki. Greba orokorra deitu... [+]
.jpg)
2025-03-03
Eneko Imaz Galparsoro
Frantziak eta Erresuma Batuak Ukrainarako su-eten plan bat aurkeztuko diete AEBei, Trump Zelenskiri oldartu ostean Etxe Zurian
Hala iragarri du Keir Starmer Erresuma Batuko lehen ministroak Londresen eginiko goi bileran. Etxe Zurian Trumpek Zelenskiren aurka egin ostean, izandako eztabaidaren aurrean, Europako buruzagiek babesa adierazi diote Ukrainako presidenteari.
2025-03-03
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Elizako sexu abusuen biktimei kalte-ordaina emango die Iruñeko Artzapezpikutzak, “laster”
Elizak 23 kasu ditu onarturik Nafarroa Garaian. Haiek "ekonomikoki, psikologikoki eta espiritualki laguntzeko" konpromisoa adierazi du Iruñeko artzapezpikuak.
2025-03-03
Unai Lomana Uribezubia
Nafarroako armarri historikoaren erabilera debekatu du Castejoneko alkateak
Karbankulu pomelatua "garai batean gure bizilagun Francisco Casanova hil zutenen ideiak babesten dituztenek erabilitako ikurra" dela, adierazi du Noelia Guerra UPNko Castejoneko alkateak, eta sinbolo "ez ofizialak" udalaren espazioetan erabiltzea... [+]
2025-03-03
Eneko Imaz Galparsoro
Larhunen dabilen otsoaren presentziaren “ondorio larriak” salatu ditu ELB sindikatuak
Mendizale batek asteburuan ikusi du animalia Lapurdiko Azkaine herrian, eta otsoa dela baieztatu du Pirinio Atlantikoetako Prefeturak. ELB lurraldean "harraparien presentziaren kontra" agertu da.
Pagolarren gainean eolikoak jartzearen aurkako aldarria, plazara
Elkarretaratzea egin zuen Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak atzo Laudioko Lamuza plazan, Mugagabe Trail Lasterketaren testuinguruan.
2025-03-03
Ahotsa.info
Iruinkokoa, Iruñeko iñauteri euskaldunen bersignifikazioaren aurka
Martxoaren 2an igandea Iruinkokoak berriz ere Iruñeko karrikak hartu ditu.
Eguneraketa berriak daude