Putumayo eskualdean ez dituzte erraz ahaztuko 2000. urteko Eguberriak: egun horietan hasi ziren militarrak inguruko koka soroak airetik keztatzen eta fumigatze kanpaina hurrengo martxoa arte luzatuko zen. Goizeko 08:00etan hasten ziren hegazkin eta helikopteroak «lanean» eta arratsaldeko 16:00ak arte segitzen zuten. Bertan bizi diren Cofan, Inga, Embera, Paez eta Awa indiarrak laster hasi ziren ondorioak nozitzen: botagura, dermatitiak, urdaileko minak... Batzuek begi eta belarrietan nozitu zituzten arazoak, eta Puerto Guzman herriko alkateak zazpi pertsona hil zirela adierazi zuen.

Koka landareak ihartzeko airetik jaurtitzen zuten pozoia zen kalte horien guztien erruduna: Monsanto multinazionalak ekoizten duen Roundup Ultra. Bertako biztanleak saiatu dira protesta egiten, baina Kolonbiako Uribe lehendakariak garbi erantzun die fumigazio plana ez dela inondik inora geldituko. Herritar askok auzoko Ekuadorrera ihes egin beste biderik ez du izan bizirik segitzekotan. Eta azkenean Ekuador bera izan da pozoiketaren ardura duen Dyn Corporation -Vietnamen «orange agent» pozoia zabaltzen zuena bera- auzitara eraman duena, Kolonbiako lurrez gain Ekuadorreko soroak ere kutsatzeagatik.


Kolonbian gertatzen ari denaz informazioa Mailer Mattié ekonomilariak eman du. Antropologia Ekonomikoan eta Nazioarteko Elkarlanean espezialdua dagoen emakume honek Las fumigaciones del Plan Colombia plazaratu berri du Baliabide Genetikoen aldeko Nazioarteko Ekintza (GRAIN ingelesez) erakundeak duen web gunean. Estatu Batuek Kolonbiako agintariekin martxan jarritako «Plan Colombia» famatuaren aurpegi ezkutuetako bat erakutsi digu Mattiék bere artikuluan.

2000.eko ekainean eman zion baietza AEBetako Senatuak «Bakea, aberastasuna eta Estatuaren sendotzea» planari. Ofiziala izen hori izan arren, Kolonbia Plana da munduan barreiatu dena. Erabakia amerikarrek hartu zuten, baina Kolonbian aplikatzeko: hemengo gerrilarien finantzazio iturria drogaren komertzializazioa delako teoria oinarritzat hartuta, drogen labore, produkzio eta merkaturatzea errotik suntsitzea du helburu plan honek. Eta Kolonbiak bere buruarentzako duen Nazio Garapen Plana 2000-2006 delakoaren barruan itsatsi zuten.

Plana 7.500 milioi dolar ari da kostatzen, baina AEBetako gobernuak horietatik 1.575 bakarrik jarri ditu. Gainerako 4.000 milioiak Kolonbiako estatuak finantzatzen ditu, zerga, pribatizatze eta nazioarteko zor gehiagoz. Planaren diruetan %80 gastu militarretan doa, eta %20 bakarrik geratu da helburu sozialetarako. Lehentasuna eman zaio legez kanpo koka eta lobelar soroak airetik fumigazio bidez suntsitzeari. Soro horiek azkar ihartzeko helburuak ordea ez ditu osasun eta ekologia mailako ondorioak kontuan hartu. Pentsa, 2003ko urtarrila arte 130.000 hektarea igurtzi dira pozoiz, eta 2006a bitartean beste 144.000 suntsitu behar dituzte.

Plan hau baino lehen ere gai kimikoen esperimentazio gunea zen Kolonbia multinazionalentzako. 1978tik hainbat belar suntsitzailerekin egin izan dira ahaleginak: Paraquat, Triclopyr, Tebuthiuron, Imazapyr, Hexaxinona... Baina 1986tik aurrera Monsanto enpresa ezagunaren glifosatoarekin aritu dira nagusiki.


Horixe da glifosatoaren izen komertziala. 70eko hamarkadan asmatu zuten eta geroztik Latinamerikan urtean 1.000 milioi dolar baino gehiagoko salmentak lortzen ditu. Bere sorterrian, AEBetan, sasiak ihartzeko erabiltzen da: jazki bereziak eraman behar ditu erabiltzaileak eta %1eko kontzentrazioan. Kolonbian aldiz %26 arteko kontzentraziotan jaurtitzen dute hegazkinetatik, eta tartean janariak, iturriak, pertsonak eta animaliak diren lekuetan.

Ondorioak berehala azaldu dira, espero izatekoa zen legez. Baina herritarrek jasaten dituzten gaixotasun eta heriotzen oihartzunik ez da iristen mundu zabalera. Beraz, inguru horietan bizi diren laborariek eta beren senideek etsipenez nozitzen dituzte kalteak. Beren osasun arazoez gain (larruazalean, hesteetan eta sistema neurologikoan nagusiki) koka edo lobelarra ez diren beste laboreak ere kutsatu eta ihartzen ikusi behar dituzte, ganadua pozoitu eta akabatzeaz gain. Baina zakurraren ipurdian galduta bizi diren gizakiak dira, eta nork entzungo die?

Beraiek lurralde horietara iritsi zirenean horrelako arazorik ez zuten ezagutu. Gehienak bertako indigenak dira, bizirauteko laborantza xume bat egiten dutenak, eta gainerakoak lur oparoagoen bila etorritako nekazari pobreak dira. Baina AEBk eta Europak hain kopuru handitan -eta ilegala izateagatik hain kario ordainduz- kontsumitzen duten kokaina eta heroina ekoizteko landareak jori eman ditzaketen lurraldean egokitu ziren.

Kolonbian 1994an 45.000 hektarea ziren koka hostoa ekoiztera emanak, eta 1999an 122.000. Tarte horretan 600 milioi dolar xahutu ziren teorian narkotrafikoaren kontrako gastu militarretan: inork ez du frogatu ahal izan estrategia horrek fruiturik eman duenik, baina berean darraite. Bestelako plan alternatiboak -Putumayoko indigenekin koka alorrak eskuz suntsitzeko gobernuak hitzartu zuena adibidez- bazterrera utzi eta fumigazioa indartu dute.

Bertako herritarrek Kolonbia Plan honekin dena daukate galtzeko. Baina Mailer Mattiék identifikatu ditu irabazteko asko daukatenak. Militar kolonbiarrek beren armategiak berritzen daukate negozioa eta bestela programa sozialetarako liratekeen sosak berenganatzen dituzte. Estatu Batuek merke sartzen dute eskua geopolitika aldetik (besteren artean, agian Panamakoaren ondoan beste kanal transozeaniko bat irekitzeko) garrantzizkoa zaien Kolonbian. Eta hazi transgenikoen alorrean nagusi den Monsantok bere produktua saltzen du mugarik gabe. Lur horietan azkenean Monsantoren haziak bakarrik erabili ahal izango baitira: bere hazi transgenikoak dira glifosatoari atxikitzen dioten bakarrak.

http://www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.