Baztango bazterren sorpresak
Behin lepoan, ezkerretara bideratuko gara eta Goizemetzko Bizkarra (bertan bi balizko iruinarri daude) zeharkatuz, Oizako muinoraino iritsiko gara. Zelaiaren erdian nabarmentzen den harri multzoak Oizako trikuharriaren presentziaz ohartarazten gaitu. Megalitoak, aurria bizian badago ere, oraindik ganbarako harritzarren bat harro erakusten du zutunik. Zinez bisita merezi du, bertatik ikuspegi bikaina izango dugulako, Beartzun eta Elizondoko bailararen gainetik.
Oizako muinoaren aurreko lepora itzuli ondoren, Irrintzi errekara jausiko gara. Zelai zabalen harresien albotik, Irlintzi trikuharriaren bila bideratuko ditugu gure urratsak, zenbait borden ondotik iraganik. Trikuharria Elizondotik datorren bidean dago, bideak berak megalitoaren egitura kaltetzeraino. Hala ere, ganbara oraindik mantentzen du eta inguratzen duen harrespila ere bai.
Irlintzitik Maulitzeko patarrari ekingo diogu, bista eder batez lagundurik eta tumulu hondatu baten ondotik iraganez. Maulitz mendia iparraldetik zeharkatu ondoren, Kukurretako lepoko borda eta trikuharri aldera jausiko gara.
Ikusten dugun bezala, ingurune hau megalitoz beterik ageri zaigu, baina oraindik hoberena heltzear dago, gure aurrean Soalar mendiko mazela leunak parez pare baitauzkagu, hau da, aizkoradun harri sakratua kokatzen zen leku bera.
Harantz abiaturik, aldapa xumea igoko dugu, gure arbasoentzat hain leku berezia zen tokiraino. Iristen garenean, aise ulertuko dugu zutarria han paratzeko arrazoia, bertatik ikusmira paregabea baitago: Baztango bailara osoa menperatzeaz gain, Autza, Gorramendi, Alkurruntz, Lerate, Larrun, Aiako Harriak, Mendaur, Alba, Aitz eta Aralar bera begi bistan gelditzen zaizkigu toki zoragarri honetatik. Aizkoradun iruinarria hemen altxatuta imajina- tzerakoan zirrara sakona senti dezakegu, Baztango bihotzean egoteaz gain, antzinako euskaldunen lurraldearen erdian gaudela garbi ikusten baitugu. Hor paratu zuten gure harria, aizkora duena, bere sinbologia guztiarekin. Gure herrian, kristautasun sartu berriarentzako etsaia zen sinbologia hura eta hargatik lurrera bota zuten nonbait, aizkoraren eta eguzkiaren irudiak eta oroitzapena betiko ezabatzeko asmoz.
Laster, 2.000 urte baino gehiago iragan ondoren, harria berriro zutunik ikusiko dugu eta ezusteko bitxi baten bidez bada ere, aizkora eta eguzkia gugana itzuli dira behialako garaietatik.
Soalar mendian gaude, inguru zinez magiko batean. Ondoan tumulua, trikuharria, harrespilak eta beste sorpresa bat ikus dezakegu, aizkoradun iruinarriaren neurri bereko beste iruinarri bat lurrean etzanda, ur biltegi baten ondoan. Berriro zirrara sentituko dugu, ikusten ez den aldean, grabatuak egon daitezkeela imajinatzerakoan.
Pentsamendu hauekin guztiekin Soalar mendia zeharkatuko dugu kondairaz beteriko Autza mendia parez pare gure bistan dugula. Behealdean, Iñarbegi auzoan, hainbat trikuharri bikain gelditzen da, Sorginetxola izenekoa kasu.
Burga mendirantz goazela trikuharri baten tumulu itzelaren albotik iraganen gara, eta Burgako lepoan jada, ezingo dugu ikusi bertan altxatzen zen harrespil ederra, luberri egiterakoan betirako hondatuta gelditu baitzen. Burgako iruinarria ordea, bi pusketetan hautsirik, basoaren albora botata geratu da. Zenbat megalito, gure arbasoen harri zaharrak, modu zakar horretan betiko desagertuko ziren?
Burga mendiko mendebaldeko mazela zeharkatu ondoren Basabar lepoaldera aterako gara. Bertan beste trikuharri bat dago eta handik oso hurbil Lamizilo eta Errolan bezalako izen sugerenteak dituzten megalitoak ere bisita ditzakegu.
Baina itzultzeko tenorea da eta iparmendebalderantz doan pista batek Gamioko baserriraino eramango gaitu arazorik gabe.
Mendi itzuli bikain eta magiko honen ondoren, Elizondoko Berro auzoan, leku zoragarri bat gomendatzen dizuet trago edo mokadu bat hartu, edo lo egiteko: Itzalargiko borda, zinez ezagutzea merezi duen Baztango bazterretako beste sorpresa bat.
Hasiera batean, gure arbasoek Elizondoko Beartzun auzoko Soalarko muinoan altxatu zuten, guztiz aberatsa den inguru megalitikoan, hainbat iruinarri, trikuharri eta harrespil bertan baitaude. Hargatik, 1974.ean Francisco Ondarrak aurkitu eta neurtu zuenean, Soalar I izena eman zion. Harriak 4,35 metroko luzera zuen eta ordurako jada lurrean etzanda zegoen.
90eko hamarkadan, iruinarria zegoen inguru osoan luberria egiterakoan, iruinarria desagertu zen, handik kilometro urrunetara berriro agertzeko, Gartzain herrian den Ezkaldo mendiaren inguruan. Baserritar batek haraino eraman zuen bere etxe berriko atarian paratzeko asmoz. Gertaera salatu arren, harria bertan gelditu zen jatorrizko lekura itzuli gabe.
Hamar urte pasa ondoren, 2003ko uztailean Soalarko iruinarria bere bigarren kokalekutik ere desagertu zela egiaztatu zen eta harri zaharraren kokapen berriaren bilaketari ekin zioten. Horrela, iragan azaroan Gartzaingo etxe bateko lorategian aurkitu zuten, lurrean zutik paratuta eta saskibaloiko otzara bat jarrita bere gainean. Bigarren aldiz gertaera salatzeko arrazoiak bazeuden, baina oraingo honetan, ordura arte ikusi ez baziren ere, grabatuak agertzen ziren. Ia metro bateko aizkora baten grabatu bikaina eta ondoan eguzkia irudika dezakeen zulogunea, hain zuzen. Hau guztia marko batek inguratzen du. Dena den, kontuan harturik iruinarriaren gaineko aldetik ia metro eta erdi lurpean dagoela, grabatuen bidezko sorpresa gehiago aurki daitezke behin agerian geratzen denean. Eta hori noiz izango da? Momentuz Elizondoko Udalaren asmoa iruinarria herriko museora eramatea da eta bere jatorrizko lekuan, hots, Soalar mendian, harriaren erreplika bat egitea.
Hain bide luzea eta bitxia egin ondoren, espero dugu gure arbasoentzat harri sakratua zena merezi duen tokian kokatzen jakingo dugula.
Hamas, Iran eta beste hainbat eragilek Israeli egotzi diote erasoa, baina oraingoz ez du egiletza onartu. Horrez gain, Hezbollahko agintari garrantzitsu bat hil du Israelek asteazkenean Beiruten, eta ostegunean Israelgo Armadak ziurtatu du Hamaseko buru militarra hil zuela Gazan... [+]
“Haiengana zuzentzen da eta haiei soilik apuntatzen die”, informatu du Irutxuloko Hitzak. Astearte gaueko 21:30etan atxilotu zuten gizona, Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailak jakinarazi duenez.
Emmanuel Macron Frantziako presidenteak Marokoko Mohamed VI erregeari gutun bat bidali dio babesa adierazteko. Pedro Sanchezek ere duela bi urte eman zion babesa Marokoren autonomia planari. Macronek deia egin du alde guztiak biltzeko konponbide politiko bat emateko gatazkari.
Abuztuaren 5ean emango dio domina zentroari Gasteizko Udalak, eta abuztuaren 2rako elkarretaratzea eta prentsaurrekoa deitu du Memoria Osoa plataformak. Martxoak 3 elkarteak salatu du “planteamendu diskriminatzailea” eta “irakurketa partziala” egiten... [+]
Elon Musken proiektuen artean bada adimen artifizialeko bat ere, Grok, eta horretarako Musken jabetzako X edo Twittereeko erabiltzaileen jarduna ari dira baliatzen, LLM edo hizkuntza eredua handitzeko eta entrenatzeko. Izatez, Twitterreko zure ezarpenetan sistema hori... [+]
Bederatzi militar sionista atxilotu dituzte, Sde Teimango kartzelan preso palestinar bati egindako torturengatik; besteak beste, metalezko barrak sartu zizkioten ipurtestetik. Kolono "zibilen" eta soldaduen protestak piztu dira torturatzaileekin elkartasunez, eta... [+]
Eraso LGTBI+fobiko eta matxistak espazio publikoan ematen direla gehien adierazi dute mugimendu hauek urtero ateratzen dituzten txostenen arabera. Gasteizko Mugimendu Feministak eta Lumagorri elkarteak guztien plazera erdigunean jarriko duen jai eredu bat nahi dute, eta neurri... [+]
AEBetako hauteskunde presidentzialetarako hautagaiek Israeli babesa berretsi diote Netanyahuk herrialdera egindako bisita baliatuta, Alderdi Demokratarena barne. Demokraten hautesle ugarik, ordea, genozidioaren inguruko jarrera jarri dute bozka emateko baldintza gisa.
Muturreko lehorteak eta euriteak dira beroketa globalak Pakistanen duen inpaktuaren alde agerikoena. Ez dira hain ezagunak, ordea, hondamendiek piztu eta bizkortzen dituzten gaitz sozialak, eta zenbat eta nola oztopatzen duten azken horiek Asiako herrialdearen garapen oso eta... [+]
Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]
ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.
Aspaldidanik Saran bizi den arren, goiza Bidasoaren ibarrean pasa behar zuenez gero, Hondarribiko parte zaharrean zitatu gaitu Ruper Ordorikak (Oñati, 1958). Goiz eguzkitsuan, puntual eta irribarretsu agertu da maldan gora, konsistorioaren parera, turista gazte kuadrilla... [+]