konstituzio zubia ez da askok nahiko luketen bezain luzea suertatu, halere asteburu arrunt bati baino probetxu gehiago ateratzeko modukoa izan da niretzat. Etxe inguruan nabilenean konturatzen naiz zenbat aukera dauzkagun urrutira joan gabe, eta hemen luzaro nagoenean berriz, alderantziz, kanpoko aukeraz baliatzeko gogoa sartzen zait.


Paisaia aldetik gutxi dira munduan Nafarroa adinako aniztasuna eskaintzen duten lurraldeak, bere 10.000 kilometro koadroko azaleran denetarik dauka. Ondare kultural eta natural ikusgarria du. Negu partean ordea eskia da jende gehien Huescara erakartzen duen motiboa, udazkenean beharbada ehiza edo perretxikuak izango dira aitzakia. Nafarroa pasoko herrialdea bihurtzen da gehienentzat. Pirinioetako elurretara abiatzen diren askok eta askok Esa urtegitik aurrera egiten dute Jacaraino, han BI, SS, VI, NA matrikuladun kotxeak bertako HU dutenei gehitzen zaizkie eta hegoaldetik datozen Zdunei. Proportzioak neurtzen hasi gabe, batzutan pentsatu dut, hemengo bisitari horiek bertan erroldatuko balira Jacak alkate euskalduna ere izan dezakeela… Asteasun bizi den Jaca bertako lagun bati txantxetan hori komentatzen diodanean barrez amaitzen dugu. Gainera, bihotzez zera esaten diot: "Benetan herrialde zoragarria da zeuona, hemengoek sarritan bixitatu arren gutxi ezagutzen duguna".

Duela 30 urte ezagutu nituen Pirinioak estrainekoz, orduan astebururako motxila prestatzeak orain bi hilabetetarako poltsa prestatzeak baino zirrara handiagoa sortzen zidan. Azken zubi honetan orduko urduritasun eta emozio bera sentitu nituen, baina beste arrazoi batzuengatik.

"Transhumancia y Pastoralismo". Izenburu horrekin antolatu ziren topaketak abenduaren 4an, Puente La Reina de Jaca herrian. Egun bakarrean, ostegunean, ehun lagunetik gora bildu ginen bertan, partaideen artean denetarik zegoen, artzain, albaitari, kazetari, funtzionario, teknikari eta kurioso. Azken hauen artean egot eak beste guztiek esandakoa arretaz entzuteko aukera ezinhobea eskaintzen zidan, informazioa jaso eta parte "ez interesatua" izatea abantaila da horrelakoetan. Eztabaida eta iritzi ezberdinen aurrean objektibotasun gehixeago lor daitekeela iruditzen zait nahiz eta ezingo nukeen erabat baieztatu. Azken batean, han egotea, interesa eta kuriositatearen ondorioa ere bai baita.

Ostiralean, abenduaren 5ean, Mendi Astea inauguratu zuten Biescas herrixkan. Horrekin batera areto elegante bat ere bai. Han nuen hitzordua iluntzeko zortziretan. Laponiari buruzko diapositibak eman behar nituen. Garaiz joan nintzen badaezpada ere, ustekabe txikienak gauzak aldrebesten baititu norberak gutxien espero duenean. Hamalau urte nituela inguru haietan ibili izanak gerora Eskandinaviara joateko ateak ireki zizkidala iruditzen zait. Uste hori horrela azaldu nahi nien bertara hurbildu zirenei.

Biescas urte sasoi lasaian, 1.200 biztanleko herri kozkorra da. 10.000 lagun izatera irits liteke uda partean… puff!

Paraje zoragarri hauek disfrutatzeko asmoz etorritako 60 bisitari ez ziren inoiz etxera itzuli 1996.eko abuztuan. Hondamendi hark, kanpineko opor giroa urez eta heriotzez estali zuen. Biescas inoiz imajina zitekeen baino sonatuagoa egin zen zoritxarrez. Turismo bulego batek milioika euro gastatuta egin litekeen baino ezagunagoa tamalez.

Larunbatean goiz osoa libre neukan Jacan, kioskoan aldizkari eta egunkari batzuk erosi ondoren piztu zitzaidan trenaren asmoa. Periodikuetako batean Kaukasoko tren bat txetxeniarrek eraso zutela eta hildakoak 40tik gora zirela zioen. Beste batek Lleidara doan AHT zuen hizpide, izan ere Madriletik Lleidara 2 ordu eta 40 minututan iristen den tren azkarrak ez du 70 cm baino gehiagoko ekipaiarik ametitzen. Ondorioz, eskiatzera doazenen asmoak geltokian bertan zapuztu litezke. Nik abiadura handiko trena baino gustukoagoa dut lasai-lasai dabilena. Canfrancera joateko txartela hartu nuen. "Canfranero" deitzen diote inguruotan tren honi. Gaur egun inor gutxik hartzen du trena, baina garai batean Frantziarainoko bidea egiten zuen. Nazioarteko bide estrategikoa zen, zortzi kilometroko tunel batek gurutzatzen zituen Pirinioak alde batetik bestera. Azken urteotan bi aldiz burdinbidetik atera delako izan da egunkarietako berri eta nik gaur hirugarrenaren lekuko ez izatea espero dut. Ohikoa bihurtu zaigu kotxetik trena begiratzea, gehiegitan ikusten dugu errepidetik trenbidea… gutxiegitan aldiz, trenbidetik errepidea. Canfranc Estación ia-ia Canfranc herria bezain handia da. Canfranceko geltokia 1928an inauguratu zuten eta urte haietan Estatuko eraikin estali handiena zen ezbairik gabe eta Europako tren geltokien artean bigarrena. Ondo pentsatzen jarrita 250 metro luze dituen eraikina benetan handia da, hantxe daude aduanak, biltokiak, txartel leihatilak, itxaron gelak eta abar erabat abandonaturik. Goizeko 11:00etan 12:10 markatzen duen ordularia aspaldi dago geldirik. Aurten 75 urte bete dituen tren geltokia berriro martxan jarriko duen motorrak handia beharko du izan. Lokomotora eta bagoi bakarra, dena bat da tren honetan, ezin da jakin doan edo datorren. Edozein modutara ahal duzuenean aprobetxatu bertan ibiltzeko aukera, zenbat iraungo duen ez dakigu eta!

Nafarroan ez nintzen geratu harantza bidean, baina konpromiso bat neukan bueltarako. Zaraitzu eta Erronkariko Euskara Zerbitzuak diapositiba emanaldia antolatu zuen larunbat ilunabarrean Uskartzen. Iaz Espartzan egon ondoren aurtengo zitarako hitza eman nuen, hitza emanez gero hitzaldirako eguna eta ordua zehaztu genituen. Urtean zehar hogei biztanlera iritsiko ez den herrian ba ote du zentzurik ezer antolatzeak? Eta gaztelaniaz hitz egiten duten tokian euskaraz egiteak? Jone, antolatzailea urduri zegoen, neu ere antzera. Asteburuetan herriko jendea itzultzen da Iruñeatik eta bikoizten da Uskartzetarren kopurua. Gainera bailarako beste herrietara joandako hainbat bisitari ere hurbildu zen bertara. Guztira dozena pare bat lagun eta horien artean ezagunak ere bai. Hizkuntza nola moldatu horrelakoetan? Euskara ikasi nahian dabilen jendea bada inguruotan, gorrotatzen duena ere bai noski, nik jendea eroso senti zedin euskaraz eta gaztelaniaz egin nuen, errepikatu edo itzuli gabe ahal bazen. Informazio osagarria emanez. Euskara pittin bat ulertzen duenarentzat pozgarri izaten da eta motibagarri. Erdizka dakitenei gehiago ulertzeko gogoa sar dakieke, jarraitzeko ilusioa piztu. Hizkuntzarekiko sinpatia lortzea izan liteke xede eta ez hizkuntzatik uxatzea. Euskaldunok hizkuntza ulertzeko arazorik ez dugu izaten… tarteka egoera "ulertzen" izaten ditugu lanak.

Kotxea hartu eta etxera bidean jarri naiz, ordu pare bat bolantean Gipuzkoa aldera Tolosaraino. Gaugiro ederra dago, oskarbi eta ilargia ia betea. Etenik gabeko asteburua pasatzetik bueltan nekatuta, baina pozik. Bakarrik, isilik, pentsakor nator. Urruti geratzen zait aurreko larunbata. Nepaletik Madrilera hegazkinez iritsi eta handik etxera autoz gentozela Arandatik lainopean pasatu ginen. Orduerdi bat beranduago, leku berean, preso baten bi lagunek istripu larria izan zuten, bat hil eta bestea larri zauritua gertatu ziren. Handik astebetera, gaur, hamalau lagun hil dira auto istripuetan ordu gutxiren buruan... ez naiz nahi ordurako etxera iritsi!

Biharamunean, igandean, Durangora joateko gogoa/asmoa daukat... urteko egunik laburrenetan nola eduki liteke agenda hain betea! Edo hobeto esanda, nola eduki liteke hain beteta edukitzeko suertea!