Nafarkaria itxi zenean pentsatu zuen Joxemiel Bidadorrek polita izanen litzatekeela XX. mendeko Nafarroako euskal testu periodistikoen antologia bat prestatzea. Egunkari eta aldizkari zaharren bidezko halako ehun urteko bidaia bat, hasi 1901etik eta 2000raino. "Bitxia baita; XX. mendean oso gutxi dira Nafarroan euskal prentsarik gabeko garaiak. Gerra bukatu eta 1960ra bitartean ez zen ia ezer egon, baina handik aurrera ere, diktaduran, Principe de Viana aldizkariak ateratzen zuen euskarazko gehigarri bat. Mende osoan badago euskal kazetaritza bat Nafarroan, edo gehiago, Iruñean".

Mende oso baten antologia kalean ikusteko amets txiki horrek orain bi urte eman zuen lehen urratsa. 1910 baino lehenago ia ezer aurkitu ez zuenez, 1910tik 1920rako euskarazko artikuluen bilduma argitaratu zuen Bidadorrek. "1910tik aurrera Iruñeko giro periodistikoa nahiko majoa zen. Aukera politiko bakoitzak bere egunkaria zuen: integristek La Tradicion Navarra, eskuinak El Eco de Navarra eta Diario de Navarra, karlistek El Pensamiento... Eta oso gauza bitxia gertatu zen: 1911-1912 inguruan euskal testuak ugaritzen hasi ziren egunkari horietan. Ez dakit zergatik. Agian 1911n EAJ Napartarra aldizkaria publikatzen hasi zelako? Baliteke hari kontra egiteagatik hasi izana". Kontua da euskal kazetaritza bere lekutxoa aurkitzen hasi zela. Eta lekutxo horretan euskaraz idazten zuten kazetarien izenen zerrenda luzatzen hasi zen: Larraundi, Larreko, Joxe Agerre...

Baina 1920a iritsi zenean, atzera euskal testuak desagertu egin ziren egunkarietatik. Napartarra 1919an itxi zen, eta EAJren astekari berria, Amaiur, ez zen zabaldu 1932a arte. Bitarte horretako euskal kazetaritzaren hutsunea 1923an sortu zen La Voz de Navarra egunkari jeltzaleak bete beharko zukeen, baina ez zuen hala egin. Eta La Voz-ek euskaraz ezer publikatzen ez zuenez, gainontzeko egunkariek ere isildu egin zuten euskara. Hori dela eta, 1920tik 1930era bitartekoa isilik pasa da Joxemiel Bidadorren antologian ere. Eta bigarren liburua 1930etik 1936ra arteko testuz osatu du oraintsu.


1932an Joxe Agerre euskal idazlea Sevillatik Iruñera itzuli zen. Itzuli orduko La Voz de Navarrako zuzendaritza hartu zuen, eta euskarak bultzada baten beharra zuela ohartuta, egunero atal finko bat sortu zion: Egunekua. Alexander Tapia Perurena poeta leitzarra arduratzen zen euskarazko testuak bilatzeaz. Bestalde, mende hasieratik Iruñean euskarazko klaseak ematen jardunak ziren, Campion, Joxe Agerre eta Lertxundi. Baina irakaskuntza lan hori benetako fruituak ematen hasi zen Jesus Aranzadik hartu zuenean maisutza. "Aranzadiren klase haietatik euskaldun berri talde bat sortu zen, eta horrekin euskal giro bat. Harrobi hark balio zuen, ez bakarrik idazteko, baita irakurtzeko ere, eta hori oso garrantzitsua zen aurrekoek idatz zezaten".

Euskal kazetaritzaren berpizkundea izan zen. Hamar urte lehenago bizpahiru euskal idazle baldin baziren, 1930etik aurrera hiru idazle belaunaldi izan ziren: "Batetik zeuden Teodoro Arburua, Larreko, Manezaundi, herrietatik Iruñera bildutako euskaldun zaharrak. Bestetik, hauen seme edo senitartekoak: Joxe Agerre, honen anaia, Aingeru Irigarai... Idazle hiritarrak ziren, jende kultua; medikuak, kazetariak.... Eta azkenik Aranzadirekin euskara ikasi zutenetatik hirugarren belaunaldi bat sortzear zegoen. Denak Iruñean jaio eta haziak ziren eta familia erdaldunetakoak izaki euskaraz ere bertan ikasi zuten".

Hogeita hamarreko hamarkada oparoa izan zen, horretaz. Eta aberastasun hori aurki liteke Joxemiel Bidadorren bigarren antologian. Aurki liteke, hiru idazle talde haiek zertan egiten zuten talka. Izan ere, Manezaundik bere Luzaideko euskara zuen, eta Larreko ere Zaraitzuko euskarari, Erronkarikoari, eta Iparraldekoari oso atxikia zen. Horiek nahasiz, nafarrera bat proposatzen zuen. Aldiz, gazte taldean, euskaldun berriak eta, gipuzkerari lotuago zeuden, euskaraz ikasteko metodoak hori zuelako oinarrian. Beraz, euskarak batzen zituenak, euskarak berak zituen bereizten, eta oso eztabaida interesgarria piztu zen. Idazle gazte berri horien anparoan giro literarioa ari zen zabaltzen, belaunaldi bat sortzear zegoen... Baina 1936ko uztailaren 18an gerra hasi zen. Eta akabo eztabaidak, giro literarioak eta sortzear zeuden belaunaldiak. Iruñeko egunkarietako euskara isildu egin zen, handik hirurogei urtera Nafarkaria isilduko zen bezala.