Aristiren zintzotasunaz. Atxagari entzun nion behin, erraztasuna zeukala poema on bat urrutira ere ezagutzeko. Aitor dut, gainera, egia borobila dela hark esandakoa, askotan erakutsi baitigu abildade hori Bernardok. Eta nola ez, bada, inbidia sekulakoa eman izan dit niri ukatua izan zaidan dohaina harengan hain nabari ikusteak. Esan nahi dut, nik ez ditudala sarri bereizten poema ona eta kaxkarra. Esate baterako, hotz-hotz utzi izan naute askotan Lizardiren poema on ustekoek eta, aitzitik, zeruetaraino jaso Bilintxek potoz betetako beste batzuek.

Abisatuta zaude, irakurle, nire juzkuaren izaera kaxkarraz. Abisu eman nahi nizun gauzak bere neurrian jar ditzazun eta orakuluaren esanik lerro hauetan alferrik bila ez dezazun. Poeta baten lana goratzen hasi baino lehen aitortu nahi nizun hori guztia, badaezpada.

Izan ere, Pako Aristiren Libreta horiko poemak (Susa 2003) liburuan datozenak, poema ba ote diren ere ez bainaiz ziurtatzera ausartzen. Askotan iruditzen zait zenbait poesiaren izaera, geometria kontu soil baten arabera defini daitekeela. Berdin liokeela lerroak etzanda jartzeak, zutik egon ordez. Aristi da horietako bat, nire ustez. Nolabait esateko, poema narratiboak egiten ditu edo, nahiago bada, zutunik jartzen ditu etzanda ere egon zitezkeen kontakizunak. Kontua da, ordea, zutitze horrek, biluztu egiten dituela esan beharrekoak. Etzanean arnasa lasaiagoa leukaketenak, gordinago zaizkigula ematen. Espresio-ekonomiaren gauzak eta poesiaren berezko eskaerak izango dira, seguru asko.

Aristik bere kaiera horian apuntatu dituenak ez dakit poesia on ote diren egiazki, baina gauza bat gutxienez ziurta dezaket: ez dela aspaldian halako poema-liburu ederrik nire moduko irakurlearentzat idatzi.

Defendatu ere egin nahi nuke Aristiren poesia, han eta hemen argitaratu diren zenbait konturen aitzinean: ba omen dela Aristiren ikuspegia baino ezkerragokorik, burgeskume paranoikoaren ikuspegiarekin daukala zer ikusirik Aristiren poemagintzak... Ez naiz batere harritzen Aristik poema horiek bere buruaren kontra oldartuko zaizkion beldurrez bizi dela dioenean. Izan ere zintzoak dira Aristiren poemak, erabateko zintzoak, horrek gurean ekar ditzakeen ondorio guztiekin.

Geure buruaz ez da aspaldian ikusi halako gogoeta zorrotzik. Aristik poesiaren berezko gai maiteenetakoa darabil azken finean: denboraren iragaitea. Baina ez hori bakarrik: denboraren iragaiteak gugan eragindakoa jartzen digu aukeran. Egia borobilak esanez, bizipenak aitortuz, ikuspegia deklaratuz, xaxatu egiten du irakurlea Aristik. Lekutik mugiarazten du liburuaren hartzailea, artelan on guztiek bete beharreko lehen legea betez.

Ez dakit gu baino gazteagoek zer pentsatuko duten, baina gure belaunaldiak bederen, ez du sekula jaso halako argazki oparorik. Zentzu horretan erromantikoa da zeharo Aristi, Utopia hain errazki alboratu nahi ez duen erresistentziako militantea. Eta Aristi idazleaz gain, Pako gizona ezagutzen dudan neurrian, zin dagit bere biografia ere zintzoa dela horretan. Gutxirengan bezala egiten dutela bat haren esanak eta izanak. Azalera bat datorrela izaerarekin, alegia. Ez da gutxi.


Honaino iritsi nahi nuen, zintzotasunaren behar ezinbestekora, gaur idatzi beharreko beste kontu bat aipatzeko. Bai, badakit ez direla konparagarriak poema liburu soil bat eta kultur proiektu erraldoi bat, badakit ez direla enbor berekoak. Baina gauzak dauden daudenean, nahiago nuke Aristiren zintzotasuna baleuka ondorengo urteetan garatuko den Donostiako Tabacalerak.

Ezagutzen ez duenarentzat esan dezadan, hiriaren erdian dagoen eraikin itzela dela Tabacalera hori, eta kultur industriaren zereginetara bideratzekotan dabiltzala azkenaldion Jaurlaritza, Gipuzkoako Diputazioa eta Donostiako Udala.

Batean hau eta bestean hura entzuten da, baina, zertan da gaur Tabacalera? Inork ez dio garbi erantzungo galderari, ez hartu lanik alferrik. Soilik inbertsio handiak egin behar direla esango dizute, eta estrategikoki ekarri handia egin beharko digula geroan. Bedi.

Dakigun bakarra zera da, kosta ahala kosta, ikus-entzunezko teknologia berrienak eta artegintza uztartu nahi dituztela bertan. Bedi hori ere. Baina izan gaitezen zintzoak abiapuntutik: Euskal Herriak ez dauka Tabacaleran gara daitezkeen balizko emariak irensteko moduko demografiarik. Zertan gara orduan?

Donostia, Gipuzkoa eta Euskal Herria txikiak dira. Beste leku batzuetako ereduak edukiko dira gogoan industria eta kulturgintza nahitaez bateratu behar horretan. Nik ez dakit, baina nago neurriak bere garrantzia daukala. Nekez lehiatuko garela inorekin, New York edo Berlin garela uste dugun bitartean.

Oinarrizko lanak egin gabe, urrutiko intxaurrak amets beti. Aristirena bezalako liburuak gordetzeko Biblioteka Nazionalik ez daukagun une honetan, mundua konkistatu nahi dugu gure kultur produkzio abangoardiakoekin. Ez dakit, ez dakit. Baina niretzako nago hobeto genbiltzakeela Aristiren zintzotasunetik baleuka Tabacalerak. Badira beldurra ematen duen edertasuna duten asmoak.