Euskararen gaitasuna frogatzeko sortu zen EGA. Baina Asteasuko baserritarrak euskaraz ongi dakiela erakutsi, edo unibertsitateko ikasleak hizkuntza menpean duela frogatu, zertarako? Zein helburu zehatz ditu EGAk? Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuorde den Abel Ariznabarretak azaldu dizkigu hastapen hartan EGAk zituzkeen bost helburuak: "Bat: Euskararen ezagutza ziurtatzeko bide objektiboa eta baliagarria izan nahi zuen, euskara behar zen esparruetarako (Administrazioa, komunikabideak, irakaskuntza...) gaitasun maila on bat ziurtatzeko. Bi: Euskaltzaindiak D tituluaren bidez lortutako ondasuna jaso, zabaldu eta eguneratu nahi zuen. Hiru: Izaera irekiaz jardutea ere bazen bere helburuetako bat, herritar guztiei irekitako azterketa sistema izatea. Lau: Euskararen batasuna bultzatu nahi zuen. Eta bost: Europako hizkuntza agiri nagusietan gailendu diren joerei jarraiki agiriaren kalitatea ere ziurtatu behar zen."

Ez zuten horretaz igurikapen txikia EGA sortu zutenek. Bost helburu potolo markatu zizkioten sortzerako. Bete ote dira? "Oro har, helburu haiek betetzen ari dira. Agiriaren kalitateari dagokionez, EGA agiriaren azterketa-ereduak Europaren homologazioa eskuratu izan du. Izan ere, 2000. urteaz geroztik ALTE (Association of Language Testers in Europe) elkartearen kide da Hezkuntza Saila, EGA agiriaren bitartez. Eta Europako Kontseiluaren Erreferentzia Markoaren C1 maila aitortu zaio EGAri", nabarmendu nahi izan du Abel Ariznabarretak. Delako C1 horrek EGAri zer maila aitortzen dion ulertze aldera, Cambridgeko Unibertsitatearen Certificate in Advanced English edo Alliance Francaise-aren Diplôme Supérieur d'Etudes Francaises Modernes-en parean kokatzen duela esan behar da. Azkenik, EGAk gizartean izan duen onespena ilustratzeko, "hogeitaka urteotan 65.000 lagunek erdietsi duela EGA" azaldu du Ariznabarretak.


Baina izan duen onespena aitortu behar zaion bezala, ez da ahaztu behar EGArekin kritiko agertu direnak ere badirela. Izan ere, EGA Hezkuntzako Bigarren Hizkuntza Eskakizunaren baliokidea da, eta baita Administrazioko Hirugarren Hizkuntza Eskakizunarena ere. Hori horrela, nornahik pentsa lezake, Hizkuntza Eskakizunak hor egonik, ea zer leku betetzen duen EGAk. Horri erantzuteko Abel Ariznabarretak dio "Hizkuntza Eskakizunak berriagoak" direla (1992an sortu ziren) eta "Administrazioko langileen kolektibo jakin batzuetarako antolatzen" direla. Hortaz, "helburua ez da agiriak bateratzea, agiri bakoitzak dagokion esparruan bere funtzioa ongi betetzea baizik."

Bestalde, galdetzekoa da ikasketa guztiak ikastolan edo D ereduan egin dituen batek zer premia duen EGA pasatzera joateko. Gainontzeko hizkuntzetan ikasketak dena delako hizkuntzan hasi eta bukatu dituztenek ez dute beharrik izaten gero hizkuntza horretan duten gaitasuna frogatzeko. Euskaraz bai, zer dela eta? "D ereduan ikasi izanak ez du EGAren pareko gaitasun mailarik garantizatzen. Diogunaren adierazgarria da EGA azterketa egiten duten D ereduko ikasleen erdiak baino ondotxoz gutxiagok lortzen dutela agiria." Hala dio Abel Ariznabarretak, eta bat dator LAB sindikatuko irakaskuntza alorreko Belen Zabala ere: "Gaur egun dauden ereduek ez dute inolaz ere bermatzen ikasketak bukatzean euskara maila egokia lortuko denik. Honek eztabaida luze bat behar luke eta zalantzarik gabe ereduen berrantolaketa bat."

Ikasketak euskaraz jarraitu dituztenen artean gutxiengo bat egiten da beraz EGAren jabe. Gaitz erdi hala ere, EGA ez edukitzeak ez baitu lan mundura sartzeko aterik ixten. Belen Zabalak dioenez, "lan munduan sartzerakoan EGAk oso balio gutxi du. Lan mundua erdara mundua delako." Horrexegatik hain zuzen, LAB kexu agertu izan da lanpostu batzuetarako egiten diren titulazio eskaerekin: "LAB kexu agertu izan da sektore eta azpisektore batzuetan defizita edota oso epe zabala jarri delako, eta zorrotz jokatu ez delako. Guk titulazio eskaerari bultzada bat eman nahi diogu. Beraz, maila batzuetan Bigarren Hizkuntza eskakizuna edo hirugarrena eskatzen badira ere, lan handia geratzen da Euskal Herria euskalduntzeko." Eta euskalduntze lan horretan EGA tresna erabilgarria den galdetutakoan, EGA tresna bat besterik ez dela eta ez duela euskalduntzen esan arren "momentu honetan dagoen tresna bakarra" dela diosku Belenek. "Beraz, egoera aldatzen ez den bitartean, zoritxarrez, bera da erabilgarriena. Eta gaur egun dagoen titulazioaren arabera lanpostuetarako EGA eskatu behar litzateke."


Hezkuntza Saileko sailburuordearen hitzak eta LABeko irakaskuntza alorrekoarenak irakurri ostean euskarak gaur egun EGA beharrezkoa duela ondorioztatu beharko da. Eta hain beharrezkoa bada, ez duen hark EGA nola eskuratu pentsatzen hasi beharko du. EGA lortzeko bide bat baino gehiago dauden arren, agian gomendagarriena euskaltegietara jotzea izango da. AEKra adibidez.

Ipar Euskal Herrian bizi den batek Baionako AEKra deitu dezake. Han Joseba Garai AEKko iparraldeko didaktika arduradunak hartuko dio telefonoa, eta azalduko dio EGAra iristeko zein bide dituen: "AEKn euskaldun berritze prozesua zazpi urratsetan egiten den bidea da. Behin zazpi urrats horiek zuzen emanez gero, nahi baduzu, EGAra begira beste urte beteko prestakuntza segitzen ahal duzu. Guk bederen zazpigarren urratsa gainditu duten gure ikasleak EGA pasatzera pusatzen ditugu. Eta EGA prestatzeko, eskatzen diegu urte bateko formakuntza". Baina EGAra aurkezten diren guztiak ez dira zazpigarren urratsa eman duten euskaldun berriak. Euskaldun zahar batzuk ere hurbiltzen dira gau eskoletara EGA ateratzeko helburuarekin. "Kasu horretan, alfabetatze taldean ibilki diren euskaldun zahar horiek lehen urtean edo bigarrenean eramaten ditugu EGA pasatzera", azaldu du Joseba Garaik.

Euskaltegietako ikas prozesua ixteko azken ahaleginean, beraz, EGA nahi duen hori euskaldun zahar eta berri artera nahastuko da. Eta nola prestatuko da helburu hori lortzeko? "Urte beteko prestaketa hori azterketaren inguruan egiten dugu", dio irakasle ere izana den Garaik. "Hau da, aurreko urtetako azterketak hartzen ditugu, edo azterketa eredu zuriak, eta ariketak egin eta egin trebatu arte. Orain berridazketak, gero sinonimoak, hurrengo asterako idazlan bat idatzi..."

Urte bete jo eta su prestatzen aritu ondotik ekaineko lehen deialdia iristen da. EGA nahi duen horrek bere izena entzun eta beharrezko paper guztiak aurkeztu ondoren, bere lekua hartuko du azterketa gelan. Mahai gainera orria iristean, ariketa batzuek buruko min handiagoa sortuko diote besteek baino: "Gutunak ez dut uste zailtasun handiegirik duenik. Baina idazlanak garrantzi handia du, hor ikusten baita ikaslea aski trebe denentz idazlan baten egiteko. Berridazketek ere ikaslea gramatikaren aldetik zertan den neurtzen dute, eta horrek badu bere zailtasuna. Baina batez ere sinonimoetan, hor, jende asko erortzen da", aitortu du Joseba Garaik. Sinonimoen zepoan ikasle askok sartzen du, beraz, hanka. "Batez ere autore klasiko baten testuarekin ari badira. Autorea, lapurtar, behe-nafar, edo nafar klasikoa bada, eta gainera laborantzaren mundukoa, inguru hori ezagutzen ez duen ikaslearentzat zail egiten da".

Baina zailtasunak zailtasun, ikasleak gainditu du EGA. Trebe da, beraz, euskaraz, nola idatziz hala ahoz, pentsatutako hura behar bezala esateko, eta ezagutzen ditu euskara batuaren arauak. Abel Ariznabarretaren hitzetan, "EGAduna, euskaldun jantziaren sinonimoa da." Zorionak, beraz.