Bielorrusian Gulag espetxe sistemak funtzionatzen du oraindik, Espainian Inkisizioak bezala. Horretaz zalantzarik ez du izanen Yuri Bandazhevsky doktorea han nozitzen denaz zerbait irakurtzen duenak.

Amnesty International-ek babestu nahi (eta ezin) duen doktore hau 2001eko ekainetik dago presondegian. Anatomi-patologian mediku aditua, 1990ean Gomel hiriko ikastetxe nagusiko errektore izendatu zuten. Gomel inguruko eskualdean gogor eragin zuen Txernobilgo leherketak, eta mediku pediatra eta kardiologoa den bere emaztearekin batera zesio-137ak haurrengan dituen ondorioak aztertu zituen: bihotzeko arazoak, kataratak, zaharkitzea... Eritasun horien eta hartutako irradiazioaren arteko lotura kuantifikatzeko modua aurkitu zuen.

Herri txiki eta lasaiago bat utzi eta Gomelera joatean »33 urteko sasoiko gizona zen» eginbehar garrantzizkoak eman zizkioten. Batetik, Bielorrusiaren lurralde zabalak ukitutako kutsaketa nuklearraren ondorioak ikertzea eta bestetik arazo berriei aurre egingo zioten medikuak hezitzea. Azkar bihurtu zen Gomelgo institutua mundu osoan begi onez ikusitako ikerketa lekua, eta Ukraina eta Errusiatik (hauek ere Txernobilgoa nozitzen segitzen dute) etorritako sendagile asko hemen birziklatu ziren.

Laborategian eta batez ere haur eta helduekin (gaisoekin bezala autopsietan) ikasitakoak eraman zuen Bandazhevsky zesio-137aren eraginak bereziki aztertzera. 30 urte inguruko biziraupena duen zesio honek gogor hondatzen ditu kutsatutako zelula egiturak, eta azkenean organismoa heriotzera eramaten du. Giltzurrunak, gibela, bihotza eta birikak zesio-137ak nola suntsitzen dituen esplikatzeko «izotz puskak urtzea bezala» gertatzen dela esaten zuen.

Ez zen Bandazhevsky ikerketa hauetan zebilen bakarra. Elkarlanean zituen Bielorrusiako Irradiazioen Segurtasun Institutua (buru V.B. Nesterenko zuela) eta beste asko. Eta guztiek zientzia mailan argitzen zutena, demografiak ere azkar baieztatu zuen: herrialdean heriotza tasa milako 12 bazen, kutsatutako eskualdeetan milako 24koa zen, eta lekurik txarrenean milako 26koa.

Azkar egin zuen topo Bandazhevskyk gobernuaren eta osasungintza publikoaren arduradunekin. Txernobil ondorengo egoera definitzerakoan, haurren leuzemia eta tiroideetako minbizia aipatzen zituzten soilik. Azkar hasi ziren kutsatutako lurrak berriro goldatu eta landu beharra aldarrikatzen, kutsaduraren eraginentzako dirulaguntzak gutxitzen eta nola edo hala Bielorrusia bertako janariz hornitzeko planetan.


Ikerlariek alderantziz pentsatzen zuten, baina beren posizioa ahulduz zihoan. Kasurik egiten ez zietela ikusita, Bandazhevsky, Nesterenko eta beste ikerlari batzuen artean herritarrei gutxieneko aholku batzuekin laguntzen saiatu ziren. Liburuxka bat banatu zieten inguru kutsatuetako gurasoei, horrelako eskariekin: «Haragia denbora luzez eduki ezazue ur gazitan; ahal bada ozpin pittin bat erantsi. Ura askotan aldatu. Grasak dauka irradiaktibitate gutxien. Patatak hobe egosita frijituta baino». Heriotzera kondenatutakoentzako aringarriak.

Orduan lehendakari zen Lukaxenkori idatzi zion: «Ikaratuta gaude herritarren artean agertzen diren minbizi ugariak ikusita. (...) Ez badugu biderik jartzen herritarrek janari kutsatuak irentsi ez ditzaten, belaunaldi batzuen buruan jenderik gabe geratuko gara. (...) Gure nazioaren iraupena dago arriskuan». Gutunean zioen gainera Txernobil programako diruak oker erabiltzen zirela eta askotan (baita Mendebaldetik iritsitakoak ere) ostu egiten zituztela.

Hor hasi zen gizonaren galbidea. Eta 1999an ikerketen emaitzak publiko egin zituenean, bere heriotz kondena sinatu zuen.

1999ko ekainean »artean errektore zela» espetxeratu zuen poliziak. Ikasleak unibertsitatean onartzeko sobornoak kobratzen zituela egotzi zioten, baina aldi berean lege antiterrorista ezarri. Hango polizia eta jujeen prozedurak irakurtzekoak dira, eta frantsesez dakien irakurleak ordubete gogor bezain argigarria pasako du Bandazhevskyren aldeko komitearen agiriak ikusiz. Gizon honen kontrako salatzaile nagusiak epailearen bulegoan drogatu zutela dio gaur egun!

Presio internazionalengatik kaleratuta, berriro espetxeratu zuten 2001ean, eta sobieten garaiko KGBren metodo berak erabiltzen dituztenek jadanik lortu dute zientifikoa depresio sakon bateraino makurtzea.

Senarrarekin batera galdu zuen lana emazte medikuak ere, eta bere miseriatik ahal duen bezala laguntzen dio. Bisita urrietako batean hala esan dio senar presoak: «Egun batean entzuten baduzu nire kontrako akusazioak onartzen hasi naizela, horrek esan nahiko du jadanik hila naizela».

http://www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.