Azaroko hostoak
Jende asko da gurean erantzukizun horren nekea sentitzen duenik. Hala zioen Edurne Ormazabal kazetariak Berrian: "Herri honek batzuetan nagia ematen du: beti geure buruaz hitz egiten, hausnartzen". Jende asko da gurean erantzukizun horri obsesioa irizten dionik ere. Eta obsesioak, definizioz, hersturazko sentimendu mingarri batez itotzen gaituenez, identitatearen auziak antzutu egiten gaitu, ez omen gaude-eta identitatea ez den beste ezertarako. Identitatearekiko itsumenez jota dagoenak sentitzen duen gu eta haiek bereizi behar etengabe gaixoak ahultzen omen du desberdinarenganako sentiberatasuna. Identitateak, muturreraino eramaten direnean, hiltzaile bihurtzen dira, zioen Amin Malouf idazleak muturreraino eramandako arrazonamendu baten bidez.
Ados nentorke »ados nator» sukar identitate zalearen kontrako jardun horrekin. Ez daukagu inora joan beharrik, negu honetan sukar horixe ari zaigu-eta etxea berotzen.
Bestalde, Espainia eta Frantzia ez dira identitateak aintzen dituzten estatu moderno, eskuzabal eta irekiak; ez dira halakoak izan sekula, eta, halaber, ez dira beren baitako borondatez aldatuko; guztiz deserosoa zaie »antinaturala, erreakzionarioa, logika guztien kontrakoa» hain errotua duten eredu berdin bakarretik apartatzen den oro.
Herri honetako askok eta askok zer nahiago genuke identitatearen obsesioa gainetik kentzea baino! Baina luzerako dugulakoan nago. Bitartean, atezuan egon beharko dugu gehiegikeriekin: identitatearen defentsa, baztertzailea bada, ez da justiziazkoa ez baztertuarentzat ezta identitatearen izenean baztertzera prestatzen denarentzat ere.
Zergatik, ordea, bikoiztasun hori?
Freud-ek zioen: "Neure buruari galdetzen diodan bakoitzean zergatik saiatu naizen ondradua izaten, zergatik izan naizen eramanekoa eta bihotz zabala hurkoarekin, zergatik ez diodan uko egin kaltea eta kontraesanak besterik ez zekarzkidan jarrerari, ez daukat erantzunik".
Ez, ez dago erantzunik. Baina erantzuna ezagutzen ez badugu ere, garbia da zeregina: barruko ez dakigu zein indar klasek bidegabekeriaren kontra egitera bultzatzen gaitu eta, aldi berean, bidegabekeriak eragindako biktimen alde jartzera.
Haur-jolas bat Eusko Legebiltzarrean, sarriegi lotsaren patioa bihurtzen diguten horretan. Baina legeaz eta parlamentuaren betebeharrez ahoa beteta hitz egiten duten politikari eta kazetari berek garrantzia kendu nahi izan diote gertakizunari. "Larriagoa izan da hirukoak SArekin egin duen ituna!". Anekdota bat, beraz? Zutabe, bineta eta txisteetarako gai aproposa gehienera ere…? Niri, ordea »zer egingo diot ba!», Eusko legebiltzarrean gertatu den lotsagarrikeriarik handiena iruditzen zait.
"Ez da, dirudienez, zerurik ez lurrik ikaratuko garaiz ohar gaitezen gure azken orduaz. Aski izango omen da, diotenez, norbaitek »ez dakigu nork» botoi kaskar bat estutzea", idatzi zuen Mitxelenak mehatxu nuklearraz. Mayor Orejaren ordez botoia sakatu zuenak ez du zerurik ez lurrik ikaratu, baina politikaren sinesgarritasun faltak minbiziak bezala usteltzen du jardun politikoa; eta botoiarenak, anekdotaren gainetik, koska bat estutzen du lehendik nahiko estu zegoen politikaren sinesgarritasun falta izugarria.
Goethek lagun baten heriotzaren berri jakin eta esan zuena datorkit gogora: iraun beharra zagok, iraun beharra!
Baina Goetheren iraun behar horrek ez du zerikusirik gure eguneroko diosaletan ageri den etsipenarekin:
-Zer moduz?
-Hementxe. Irauten.
Iraun beharra dago, bai, baina ez etsipenezko erantzun abaildu horrekin. Ez da etsi behar, ezta sentibera jartzeko adinera heldutakoan ere. Gazte izaten segitu beharra dago; berariazko borondate gazte batek (beti zalantzen arragoan goritu behar den ikuspuntu moral eta estetiko batek) gorde dezake piztuta, ez beste ezerk, Goethe zaharraren begietako su gaztea. Sentiberatasunak nola senti dezake ezer berririk eta begiradak nola ikusi, ez bada etengabe berrituz sentiberatasuna eta begirada?
Ekimen kultural asko egongo da porrotaren arriskuan. Baina gehiago amorratzen naute aspaldi handian hilda bizi diren jardunbideek. Begi-bistakoa da irauteagatik irauten dutela. Sosak dituztelako diraute, ez barneko premiak edo kanpoko eskakizunak eraginda.
Sosik gabeko iniziatibak hiltzen dira, ordea; ez, kemenik eta funtziorik gabeak.
Munduan ageri diren gauzen sorta baino zerbait gehiago da mundua; noiz manifestatuko zain dauden gauzen multzoa ere bada mundua.
Esateko dauden gauzena, adibidez.
Arteak, esateko dagoena esaten saiatzeaz gainera, azti baten gisa jokatzen du; aurreratu egiten du, inork ez ikusi arren, gertatzear dagoena. Orain dela berrogei bat urte Robert Graves-ek Hondartza izeneko poema eder bat idatzi zuen Mallorcako Deyá herrian:
"Kaioek baino ozenago egiten dute kurrixka umeek /gurasoen eskutik helduta apar gazterantz; / beste batzuek, berriz, izurik gabe, bularreraino bustitzen dira, / beren ahoei irribarre kresaltsua dariela…"
"Baleak ikusi dituen marinel gihartsuak, /arrain hegalariak ikusi eta Demerara eta Boli Kosta/ bezain toki urrunetara heldu denak / abisu emango die ipuina entzutera hurbildu zaizkion haurrei / alkitranaren usaina dutela ozeano guztiek".
Gravesek aurreikusi zuen ozeanoetako alkitrana ez zen Exxon Valdezek edo Erikak edo Prestigek isuritako miseria beltza. Ez zeukan horretarako premiarik: gizakiok hondatutako ozeanoak usainduak zituen Gravesek. Horrek egin zuen jakitun zer etorriko zitzaigun, horrek egin jakitun zein gorrak garen. Halatan, zezakeen ekintzarik iraultzaileena egin zuen: poema eder bat ondu abisutzat.
Ez dago dena esanda, ez. Baina ezta esandako guztia gure oroimenean ere.
Ez dute entzun nahi Monzonen poemako alargun zoroak botatako oihu lazgarria senarra eta hiru seme gerran galdu eta gero:
"Non dira beste zoro horiek, gudan nahi zutenak hasi?".
EuskarAbentura 2025 espedizioak aukera emango die 127 gazteri zazpi lurraldeak oinez zeharkatzeko kulturan, historian eta paisaietan murgilduta. EuskarAbenturako parte-hartzaileen hautaketa ez da proiektuen kalitatean bakarrik oinarritzen, baita generoa,... [+]
.jpg)
AEBek eta Mendebaldeko aliatuek guztira 260.000 milioi dolarreko laguntza eman diote Ukrainari, gehienbat armamentuan eta laguntza militarrean, Errusiak 2022an egindako inbasioaren ostean. Nahiz eta laguntza horrek Ukrainaren defentsa indartzea helburu duen, Nazio Batuen... [+]
Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]
Hutsaren hurrengo arreta mediatikoarekin –batez ere Ekialde Hurbileko edo Ukrainako gatazkekin alderatzen badugu; baina Sudangoaren aldean ere bai–, laugarren urtea betetze bidean da Myanmarreko gerra zibila.
-(1).jpg)
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
2024ko azarora bitarte 683 sexu eraso salatu dituzte, iaz baino %16,7 gehiago, Emakunderen arabera. Familia barruko indarkeria salatu duten emakumeen kopurua ere handitu da (975 izan dira), baita bikotekide edo bikotekide ohiek egindakoa ere (3.554).
Benito Lertxundi 60 urte iraun duen kantugintza uzten zuela jakinarazi du Durangoko azoka aitzin. 2023an Gernikan grabatu zuen kontzertu baten diskoarekin bururatuko du bere ibilbide handia bezain aberatsa. Bazuen urtea hartua zuela erabakia, ez da erraza izan horren berri... [+]
Iazko Gabonetan, hamabi ordurainoko itxaronaldiak izan ziren. Urtean 180 egunetan ezartzen ditu nolabaiteko murrizketak Osakidetzak.
Hatortxu Rock jaialdiko 29. edizioa egingo da larunbatean Atarrabian. Sarrerak jada agortuta daude, baina txandak osatzeko laguntza behar da oraindik.
"Euskalduna ez den pertsona bat –Nagore de los Rios– hautatu du EITBko zuzendaritza nagusiak Eitb.eus eta Social Media atalerako zuzendari posturako, eta, ondorioz, euskaraz ez dakien pertsona bat izendatu dute helburuen artean euskararen... [+]
