Megalitoak zaintzeko arauak Gipuzkoan orain dela bi urte ezarri ziren Aranzadi Zientzia Elkarteak bultzaturik. Bizkaiko proiektuak berriz, Fernando Bazeta Arte Ederretako Fakultateko irakaslearen ekimenean du oinarria. Bazetak Bizkaian katalogaturik dauden 120 trikuharriak zaintzeko moduari buruz egin zuen doktorego tesia eta Bizkaiko Foru Aldundian aurkeztu zuen proiektu gisa.

Gaur egun proiektua aurrera doa eta bertan Bizkaiko Foru Aldundiarekin batera, Eusko Jaurlaritzak eta zenbait udalek parte hartzen dute, diru-laguntza emanez batez ere. Proiektuaren helburua urtero Bizkaiko megalitotegi bat garbitzea eta seinaleztatzea da, horretarako baimena lortu baita.

Megalitoen aztarnategietan katalogoaren arabera aukeratzen dira megalitoak eta horien sarbideak, ingurua eta megalitoa bera sasiz eta zuhaitzez garbitzen da, megalitoa agerian eta bisitagarri gera dadin. Azkenean, seinalea jartzen da, oroitgarriaren izenarekin. Bizkaian Gipuzkoan jartzen ari diren seinale mota berak aukeratu dituzte, hau da, Debako kareharri grisezkoak, 1 x 0,23 x 0,16 metroko neurrikoak. Lur azpian metro erdia geratuko da eta beste erdia ikusiko dugu. Harriaren gaineko xaflak megalitoaren informazioa du; pieza landua eta ilundua da, altuerliebez eta baxuerliebez grabatutako altzairu herdoilgaitzekoa. Material gogorrenak erabili dira ahalik eta iraunkorrenak izan daitezen.


Bizkaian garbitutako eta seinaleztatutako lehendabiziko megalitoen aztarnategian txango lasai eta erraza egin dezakegu, proiektuaren ondorioak eta megalitoak bere osotasunean in situ ikusteko. Horretarako Unbe eta Berango arteko mendialdera hurranduko gara, hor kokatzen baita Munarriko Landa izeneko megalitoen aztarnategia, bertan sei oroitgarri daudelarik.

Berangoko hilerritik, Agirremendi eta Saiherri mendien artetik eramango gaituen pista har dezakegu, berehala topatuko dugun lehendabiziko monumentuaren ondora iristeko: Saiherriko tumulua. Inguru honetako megalito gehienak bezala, egoera penagarrian eta aurrietan dagoen oroitgarria da. Ia mirari bat izan da 5.000 urte inguruko ibilbidea egin ondoren historiaurreko hilobi horiek oraindik gure mendietan mantentzea.

Aurrera jarraituz Saiherriko Landako trikuharriarekin topo egingo dugu, itxura hobeagoa mantentzen du, ez dago hain hondatuta. Bere ondoan ere beste tumulu bat dago, Saiherriko Landa 2.

Aldapa igo ondoren Munarriko Landa izeneko tontor aldera hurbilduko gara, bertan, tontorraren inguruan, beste hiru oroitgarri daude. Aipagarriena Munarriko Landa II izeneko trikuharria da, ia 20 metroko diametroko tumulua baitu, 1,5 metroko altueran altxatzen dena. Bere neurriengatik, hau izan zitekeen megalitoen aztarnategi oroitgarririk garrantzitsuena, baina gaur egun hustuta dago eta erdiko ganbararen ordez, krater zabal bat besterik ez da ageri. Pistatik berriro Berango aldera eramango gaituen errepidera aterako gara.