Tere Irastortza: «Zenbaitetan ez dugu gure bizitza bizi»

  • Tere Irastortza 1961ean sortu zen, Zaldibian. Beasaingo Andramendi ikastolako zuzendaria da. Bi seme-alaben ama. Idazlea da, eta poeta oroz gain. Bere lehen liburua 1980an argitaratu zuen: Gabeziak poesia liburua. Obra poetiko oso oparoa osatu du harrezkero. Bere obraren antologia Susa argitaletxearen XX. mendeko poesia kaierak bilduman dago, Koldo Izagirrek apailatua. Antologia hau Izen gabe, direnak. Haurdunaldi beteko khantoriak liburuarekin (Pamiela, 2000) ixten da. Liburu horretan Jainkoarengandik hurbil dagoen poeta gisa antzeman genuen Tere Irastortza.Aurten argitaratutako Glosak. Esana zetorrenaz liburuan (Pamiela) berriz, pertsonengandik hurbilagoa aurkitu dugu Zaldibiko poeta. Liburu honetaz, euskal literaturaz eta bere ibilbide literarioaz aritu gara berarekin. Tere Irastortza Euskal Idazleen Elkarteko (EIE) lehendakaria da iaztik, hartara, zeregin honetaz ere galdetu diogu elkarrizketaren hasieran.

2021eko uztailaren 19an

Zer moduz EIEko lehendakari postuan?

Laguna dudan Andolin Eguzkitza aurreko zuzendariak kargua hartzea eskatu zidan. EIEn eragile lanetan aritzea suertatu zait eta pozik nago. Egiten dakidana egiten saiatzen ari naiz, lan talde oso ona dago. Idazleen lana eta euskal liburua oro har sustatzeko helburuz ari gara.

Zeregin honek mugatzen al zaitu idazteko orduan?

Nire idazle ibilbidean saiakera, ipuinen bat eta itzulpena ere landu ditut, baina batez ere poesia idatzi izan dut. Azken urtetan eraman dudan bizimoduak beste modu batera idaztera eraman nau, hori bai. Alegia, gazteagoa nintzela inspirazioaren zain egoteko beta izaten nuen; orain, berriz, idatzi nahi dudana buruan ondo gordeta izaten dut paperera eraman baino lehen.

Glosak. Esana zetorrenaz liburuaren azalean pertsona baten silueta agertzen da, testu zaharren artean. Azaldu iezaguzu liburuaren azala?

Liburuaren azalean euskal literaturaren testu zahar bat azal zedin nahi nuen. Ez nekien horregatik zein izango zen gainean jarriko zioten irudia. Baina gustura geratu naiz. Silueta bat agertzen da hitzen artean, eta silueta hori ere denok daramagun errainua izan daiteke, kasurako, nik neronek daramadan errainua izan daiteke.

Nondik nora Glosak. Esana zetorrenaz liburua?

Idazleak hizkuntza baliatzen duenean beste batzuek esan dutena jasotzen du. Ez dut uste ezer ezerezetik sortzen denik, inspirazioa besterik gabe datorrenik. Glosa hitzak beste pertsonen -edo kasurako idazle batzuen- ekarria adierazten du. Bigarrenik, eta bestalde, euskarazko aurreneko hitzak glosetan agertu ziren; beste hizkuntza askotan bezala. Historian zehar glosak baliatu izan dira testu zail bat ulergarriagoa egiteko, testua ulergarriago egiten duen ohar ttipia da glosa. Finean, nire poemak mundu ulertezin hau ulertzeko lagungarri nahi nituzke eta horregatik deitu diot Glosak nire liburuari, poema horiek mundualdi batean txertatuta daudela adierazteko.



Liburu baten isuri poetikoa taxutzean berebiziko garrantzia du bere eraikuntzak. Liburu hau hiru ataletan eraiki duzu. Lehena Ateraldi entziklopedikoak. Idatzian zetorrenaz da. Zertan datza?

Poema liburu hau idatzi nuenerako oso urrun sentitzen nintzen hainbeste aipatzen den hipertestu eta meta-literaturaren adiera "literarioaz". Liburuaren humusa ezin da testu literarioez bakarrik osatu, egunero edo bizimodu normalean aurkitzen ditugun beste testuez ere baliatu naiz, beraz. Batetik, esate baterako, aipatzen ditudan anatidoak edo gamma-izpiak entziklopediaren nire irakurketatik datoz. Bestetik, badut inpresioa, sinestarazi digutela zientzia oso gauza arrazionala dela, nahiz eta deskubrimendu edo tesi gehienetan badagoen irudi bat, metafora batean egon daitekeen bezalaxe, zientzian batzuk besteen ondorioetatik abiatzen direlako hori adierazi nahiz, isildua edota estalian uzten bada ere. Poesiaren bidez, testu horien azpian dauden irudiak, lurperatutako metaforak, agerian jarri nahi izan ditut.



Oharkabean zetorrenaz. Edo ilunaren eta beldurraren in-bertsioak da bigarren atala. Nola osatu duzu berau?

Idatzian zetorrenaz irakurri ahal izan dudan zerbaiten interpretazioa da; Oharkabean zetorrenaz atalean garaiz interpretatu ezin eta irakurri gabe utzitako ondorioak islatu ahal izan ditut. Sarri behatz artetik hondarrak bezala egiten digute ihes besteen esperientziak, esperantzak edota egonezinak. Gure bizitza une zenbaitetan ez dugu bizi, lotuegi gauzka bizimoduak bizitzeko. Haatik, halako batean, bizipen eta irudi horiek gogoratu egiten dituzu eta oharkabean behatzetan geratu diren hondar-arrastoek iratzarri egiten zaituzte; bere gisara pizten zaituzte. Hainbatean, horretaz konturatzeko ere gauzak inbertitu behar dituzu. Inbertsio hitzak bi zentzu ditu gutxienez. Bat ekonomikoa da: orain gastatu gero irabazteko edo arriskatu gero ez galtzeko. Bestea, gauzak atzekoz aurrera jartzea da. Hondarrari begiratu ordez behatzei begiratzea. Hori da bigarren ataleko poemetan apur bat egiten dudana, beste modu batez begiratzen dut.

Ibileran. Esateko zegoenaz da hirugarren atala. Ibileran idatzitako poemek osatua, beharbada.

Hauxe esaten da beti: «Dagoeneko esan beharreko guztia esana dago». Baina inor ez da isiltzen. Orduan, badago zer esanik, esateak berak asetzen ez bagaitu ere, apur bat osatzen gaitu, eta hitzak dira gure urratsak. Badira gure aurretik norbaitek ireki dituen bideak, baina kontua da norberak egin behar duela aitzina bide horietan. Bidea da agertzeko dagoena, ez bakarrik norabidea, are gutxiago helbidea bakarrik. Hitz hauek dira nire urratsak, eta bidean nik sortutako erretenak.

Bidean bide, nor du Tere Irastortza poetak liburu honetan bidaide eta gogaide?

Nor ez du poetak bidaide eta gogaide?, galdetuko nuke nik. Nik hizkuntza asko baliatzen dut idazteko. Tradizioarekin, gogoratzen ditudan hitzekin eta pertsonekin idazten dut, maite dudan jendearen oroitzapenekin. Lehen bi atalen ondoren, hirugarrenean, ibileran idazten dudala esatean, esan nahi dut ez dudala bakarrik idazten beste batzuen poesiekin, besteen literaturarekin alegia, baizik eta, nolabait, denok garela literaturarako gai. Halaber, ibilian esatean, literaturan orainaldiak garrantzi handia daukala adierazi nahi dut, ez dela gure aurretik izan den literatura -edo bestela ere ikasi duguna- soilik kontuan izan behar, baita bizi izan duguna ere, esperientziaren bidez ikasia ere funtsezkoa izaki.

«Poesia idazten segitzen dut, poesiak bizitzen laguntzen didalako»
Irudikatu dezagun literatura paisaia gisa. Nola dakusazu euskal literaturaren paisaia?
Niri ibaia duten paisaiak gustatzen zaizkit. Euskal literatura gizentzen doan ibaia da niretzat. Ur sorta xume batetik sortutako ibai bat. Gaur egun ibai zabala da eta bere inguruan zuhaitzak eta txoriak daude. Idazleok egiten dugunaren inguruan bizia sortu da, bazen garaia eta poztekoa da horregatik.

Idazle gisa berriz, paisaia horretan zure burua?
Irudiak irudi, ziurrenera, ibaian gora doan amuarraina izango nintzateke, harripean arrautzak erruten dituen amuarraina. Urak dakarrena hartzeko uraren aurka borrokan ari den amuarraina, halaber.

Gabeziak liburua gogoan, hona Koldo Izagirreren hitzak: «Maitale urrundu edo ezezagun bati mintzo zitzaion Tere Iratzortza». Zer aldatu da poeta harengandik egungora?
Aldatuko nintzela pentsatzen dut, ez daukat hogei urte-eta! Ziurrenik, galdu dudan gauza tristeena inozentzia izango da. Gainerako pertsona guztiak bezala aldatuz joan naiz, ez hainbeste literaturari dagokionean, literatura finean eta funtsean, norbera beste norbait izateko aukera delako, besteekin norberezkoa egitekoa. Alde horretatik liburu guztietan urruneko maitale gordea dago, askotan oso gertu dagoena.

«Obra oparoa, anitza, estilo ezberdinekoa, baina ingurutik baitaratzen ditu bere bulkorik jasoenak» dio ere Izagirrek.
Urteen joan-etorrian, batzutan harritu egiten naiz poesia idazten segitzeaz, nire burua horretan ikusteaz. Gaztea edo gazteago nintzenean, poesia herrialde azpigaratuen literatura mota bat zela esaten zen, edo modan zegoen hori esatea. Orduan, epe motzeko bizitza ematen zitzaion poesiari. Nik baina, poesia idazten segitzen dut, poesiak bizitzen laguntzen didalako, baita nire poesiak beste batzuei apur bat bizitzen ere lagunduko dielakoan.

Formak eta gabeziak
«Denbora asko behar izan nuen poemei forma emateko. Banan-banan poemak idazten ez dut ohikoa baino denbora gehiago behar izan. Bai poemak aukeratzeko eta liburuari forma oso bat emateko. Esanahiari eutsiko dion formari ere adierazi nahi bat atxikitzeko. Gustura geratu naiz. Halaber, urte luze hauetan, nire lehen liburuari eman nion izenburua berreskuratu edota salbatu nahian idatzi dut. Alegia, `gabeziak’ sentituko ez bagenitu, ez genuke literaturarik egingo».


Azkenak
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]


Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA  40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]


Sostengua adierazi diote Marieniako lurren aldeko borrokari hogei kolektibok

Kanboko Marienia eremuan etxebizitzak eraikitzeko proiektua badu Bouygues Immobilier agentziak. "Elkarlanaren bidez" zein "indar harremana" mantenduta, proiektua ezeztatzeko borroka eramateko determinazioa plazaratu dute adierazpen bateratu... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Langile bat hil da Zornotzan, Forest Trafic SL enpresan

Boroa industrialdean hil zen 41 urteko I.P.C langilea, abenduaren 30ean biltegiko inbentarioa egiten ari zenean. ELA eta LAB sindikatuek, eta Jaurlaritzako Segurtasun Sailak eman dute istripuaren berri.


Eguneraketa berriak daude