Milioi bat eskas olibondo
Egun petrolioak eta gasak Afganistanen edo Txetxenian bezala, garai bateko inperioez hitz egiten digute landareek. Landareak txanpon bihurtzen ziren eta dirua odolez soilik ordaintzen da. Ardoa, garia eta olioa ziren Babiloniakotik duela lau bat mila urte abiatu eta Mediterraneoan nagusitu ziren inperioen oinarri. Historiaren hondar, hor darraite hirurek katolikoen ospakizunetan. Istorio honen sorreran, duela hiru mila urte inguratu omen zuten olibondoa feniziarrek Mediterraneoaren mendebaldera eta erromatarrek zabaldu eta hona ekarri. Arabiarrek osatu zuten lan hau: barietateen aberastasuna, lantzeko teknikak, olibondoa eta olioari lotutako hizkuntza eta abar.
Olibondoa (Olea europaea) batez ere Asian zabaldutako Oleazeoen familiako 400 inguru espezieetako ezagunena da. Olea genero hau mundu osora zabaldua da eta Ozeanian bezala, Indian edo Buena Esperanza lurmuturrean aurki daiteke. Baita klima mediterranearra duen Euskal Herri horian ere. Mila urtetik gorako olibondoekin batera hegaztiek sakabanatutako hazietatik sortutako basatiak nonahi ditugu, Lleidako Arbeca herritik izena hartua duen Arbequina barietate fin preziatua eta Espainiako erregina makala, "Aceituna de la Reina" handia, tartean. Berdetan mikatzetan mikatza ezkaiaz eta azitraiaz gozaturiko gatzuretan beratu behar da ondo umatutako beltzen gisan jateko moduko oliba izan dadin.
Egun iberiar penintsula da munduko oliba ekoizlerik handiena, baina bere olioaren sonaren gorakada dela eta mahatsa bezala mediterranear itxurako klima duten beste lurraldeetan gero eta gehiago ekoizten da, batez ere Ameriketan. Espainiarrek XVI. mendean eramandako Txile eta Perun bezala Kalifornia eta abarretan. Katalanak dira, hala ere, oliba olioaren etorkizuna kalitatearen bidetik zorrotzen jorratzen ari direnak eta jatorri izendapenetan ezagunenetakoa Mallorcakoa da.
Geurean uzta laster da Arabako 8 herritan banatutako 36.672 olibondoetan eta Nafarroako 125 herritan lantzen diren 950.552etan. Hauen olioa ia etxerako bakarrik egin eta merkatu zabalera urri iristen den urrea da.
Hamas, Iran eta beste hainbat eragilek Israeli egotzi diote erasoa, baina oraingoz ez du egiletza onartu. Horrez gain, Hezbollahko agintari garrantzitsu bat hil du Israelek asteazkenean Beiruten, eta ostegunean Israelgo Armadak ziurtatu du Hamaseko buru militarra hil zuela Gazan... [+]
“Haiengana zuzentzen da eta haiei soilik apuntatzen die”, informatu du Irutxuloko Hitzak. Astearte gaueko 21:30etan atxilotu zuten gizona, Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailak jakinarazi duenez.
Emmanuel Macron Frantziako presidenteak Marokoko Mohamed VI erregeari gutun bat bidali dio babesa adierazteko. Pedro Sanchezek ere duela bi urte eman zion babesa Marokoren autonomia planari. Macronek deia egin du alde guztiak biltzeko konponbide politiko bat emateko gatazkari.
Abuztuaren 5ean emango dio domina zentroari Gasteizko Udalak, eta abuztuaren 2rako elkarretaratzea eta prentsaurrekoa deitu du Memoria Osoa plataformak. Martxoak 3 elkarteak salatu du “planteamendu diskriminatzailea” eta “irakurketa partziala” egiten... [+]
Elon Musken proiektuen artean bada adimen artifizialeko bat ere, Grok, eta horretarako Musken jabetzako X edo Twittereeko erabiltzaileen jarduna ari dira baliatzen, LLM edo hizkuntza eredua handitzeko eta entrenatzeko. Izatez, Twitterreko zure ezarpenetan sistema hori... [+]
Bederatzi militar sionista atxilotu dituzte, Sde Teimango kartzelan preso palestinar bati egindako torturengatik; besteak beste, metalezko barrak sartu zizkioten ipurtestetik. Kolono "zibilen" eta soldaduen protestak piztu dira torturatzaileekin elkartasunez, eta... [+]
Eraso LGTBI+fobiko eta matxistak espazio publikoan ematen direla gehien adierazi dute mugimendu hauek urtero ateratzen dituzten txostenen arabera. Gasteizko Mugimendu Feministak eta Lumagorri elkarteak guztien plazera erdigunean jarriko duen jai eredu bat nahi dute, eta neurri... [+]
AEBetako hauteskunde presidentzialetarako hautagaiek Israeli babesa berretsi diote Netanyahuk herrialdera egindako bisita baliatuta, Alderdi Demokratarena barne. Demokraten hautesle ugarik, ordea, genozidioaren inguruko jarrera jarri dute bozka emateko baldintza gisa.
Muturreko lehorteak eta euriteak dira beroketa globalak Pakistanen duen inpaktuaren alde agerikoena. Ez dira hain ezagunak, ordea, hondamendiek piztu eta bizkortzen dituzten gaitz sozialak, eta zenbat eta nola oztopatzen duten azken horiek Asiako herrialdearen garapen oso eta... [+]
Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]
ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.
Aspaldidanik Saran bizi den arren, goiza Bidasoaren ibarrean pasa behar zuenez gero, Hondarribiko parte zaharrean zitatu gaitu Ruper Ordorikak (Oñati, 1958). Goiz eguzkitsuan, puntual eta irribarretsu agertu da maldan gora, konsistorioaren parera, turista gazte kuadrilla... [+]