San Telmo Museoa bizirik. Altxor ahaztuak
Antzekoa da San Telmo Museoaren egoera, "betidanik" Donostiako postalaren zati izanik, ia ahaztu zaigu badenik ere. Kurtso hasierarekin ordea, ohiko isiltasuna hautsi eta zalaparta piztu da Museoaren inguruan, bederatzi urte luzez Museoko zuzendari izandako Rafael Zulaikaren dimisioaren ondorioz. Tamalez, hau izan da jendea, aspaldian ez bezala, San Telmora begira jarri duena.
Nabarmena da Museoa ez dela bere historiako unerik gozoenak igarotzen ari, baina, arazoak arazo, zabalik dagoela eta bizirik mantentzen dela ikusteko, bisitan joan gara. Antton Azpitarte, Donostia Kulturako zuzendaria, eta Arantxa Barandiaran, Museoko dokumentazio saileko arduraduna, gidari harturik, bertan gordetzen diren altxor txikiak ezagutzea da gure asmoa.
XVI. mendean eraikitako komentu dominikar izandakoan du egoitza Udal Museoaren bildumak. Ia 18.000 objektu gordetzen ditu bere baitan; horietatik gutxi batzuk baino ez, 700 inguru, daude ikusgai erakusketa aretoetan.
Komentuko klaustroaren inguruan antolaturik daude erakustaretoak. Beheko solairuan arkeologia saileko bildumaren zati bat eta XVI. mendeko eliza ikusiko ditugu. Klaustroaren goiko solairuan berriz, arkeologia saileko gainontzeko zatia eta historia eta etnografiako bildumak. Azkenik, arte ederrei eskainitako espazioak bisitatuko ditugu: goiko klaustroaren albo batean dagoen aretoan, bildumaren zati bat, eta azkeneko solairuan euskal arteari eskainitakoa.
Andrearriaga edo Andrerregiako hilarria da bildumako zaharrenetako bat, Kristo aurreko II. mendekoa, erromatar garaikoa. Oiartzunen, Arditurriko meategien eta Beloaga gazteluaren artean aurkitua, 1932. urtean iritsi zen Museora. Angeluzuzen formako hilarrian zaldizko baten irudia dago zizelkatua alde batean eta bestean, giza irudi bat zutik. Inskripzio bat ere badu: «VAL BELTESO-NIS» (Valerio, Beltesoren semea).
Bisitak, klaustroaren albo batean dagoen elizan du jarraipena. 1930. urte inguruan, Donostiako Udalak eraikina zaharberritzeari ekin zionean, Ignazio Zuloaga margolariaren aholkuari jarraituz, elizako hormak pinturaz estaltzea erabaki zuen. Aurelio Arteta eta Jose María Sert margolarien artean duda-mudan ibili ostean, azken honi eman zioten Gipuzkoako historia, ohiturak eta kondaira kontatzen dituzten hamaika mihiseak margotzeko ardura. Lausodura teknika erabiliz egindako irudietan, Gernikako arbola, baleen arrantza, ontzigintza, burdinolak, Loiolako San Inazio eta Juan Sebastian Elkano agertzen dira, besteak beste. Museoko obrarik preziatuenetakoak omen dira aipatu mihise hauek.
Historiari eskainitako atalean, arma bilduma da adituek gehien azpimarratzen dutena. Armen artean bada XV. mendean zaldunek babeserako erabiltzen zuten sare kota bat, burdinazko aro forjatuz egina. Defentsa modu sinplea bezain eraginkorra izanik ere, sare kotak bazituen bere mugak. Oso deserosoa izateaz gain, ohikoa baitzen lantza kolpe baten ondorioz sarea hautsi eta burdinazko aroak zaurian sartzea, eta infekzio larriak eragitea.
Armen bildumako altxor nagusia ordea, beste bat da, arte ederren aretoan dagoena: Boabdil Granadako azken erregearenak izan omen ziren ezpata eta ezpata-zorroa, hain zuzen. Okendo almirante donostiarraren ahaide batek, 1940an Museoari dohaintzan emandako hauek, tradizioaren arabera, 1492an Errege Katolikoek Granada konkistatu zutenean, Boabdilek errendizio gisa emandako armak dira.
Etnografiari eskainitako sailean, baserrietako lanabesak, arrantzale eta ikazkinen lan tresnak, altzariak... desagertzear dagoen mundu baten azken hondarrak topatuko ditugu. Bitxikerien artean bi aipa ditzakegu: batetik gogorrak, artzainek egin eta erabiltzen zituzten adar formako edalontziak. Zezenen adarrak moztu, hustu eta alderik estuena tapatzen zuten kortxo edo egur zati batez, edalontzi gisa edo gatza eramateko erabili ahal izateko. Museoan ikusgai daudenek, labanez egindako apaindurak ere badituzte, irudi geometriko eta erlijiosoz osatuak. Bestetik, "Umeiki-alkiya", 1916an Itsasondoko baserri batetik ekarritako aulki benetan bitxia. Garai batean, erditzeko orduan arazoak zeuzkaten emakumeek erabiltzen omen zituzten honelakoak. Hiruki formako zurezko eserlekuak, erdian hutsunea zuen. Emakumeak ohikoa denaren kontrako aldera esertzen omen ziren, hirukiaren erpinari bizkarra emanez, hanka bakoitza alde batean jarrita, aulkiaren bizkarraldea osatuko luketen egurrei eutsiz indarra egin ahal izateko. Etxe batean erditze gehiago egongo ez zela pentsatzen zutenean, eserlekuan taula bat jartzen zuten, altzaria aulki arrunt bezala erabiltzeko.
Museoaren azken solairuan, XIX. eta XX. mendeetako euskal arteari eskainitakoan, bereziki XX. mendeko margolari handien lanak aurkituko ditugu.
Ignacio Ugarte Bereciartu donostiarrarena da XIX. mendeko obrarik aipagarriena. "Refectorio de la Beneficencia de San Sebastian" izeneko mihise gaineko olioa, XIX. mendeko azken hamarkadatan nagusitu zen errealismo sozialaren adierazgarri da.
XX. mendeko pinturan berriz, Nikolas Lekuonaren lana azpimarratuko dugu. 23 urte besterik ez zituela gerran hil zen artista ordiziarra, abangoardiatako artistarik nabarmenenetakoa ezbairik gabe. Bere bizitzak iraun zuen epe laburrean, planteamendu artistikoen modernotasunak eta esperimentazio grinak kubismoa, espresionismoa, dadaismo eta surrealismoa lantzera bultzatu zuten.
AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea: Elena Diaz.
Zuzendaritza: Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]
Asteazkenean egin zuten ekitaldia Astigarragako Alorrenean, Sagardoaren Lurraldeak hala erabakita. Ostegunean egin du txotx hasierako festa propioa Usurbilgo Saizarrek.
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]
2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.
Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Irunen autoinkulpazio sinadurak biltzeko deia luzatu dute San Juan plazan urtarrilaren 18an, larunbatarekin, 10:00etatik 13:00era. Urtarrilaren 26an «modu masiboan» Irunen hasiko den manifestazioan parte hartzera deitu dute eragileek, «migrazio politika... [+]
Ekainaren 5ean bota zituzten Desokupacyl enpresako bi matoi Sorazuletik, eta bi pertsona identifikatu zituen Poliziak. Urtarrilaren 29an deklaratu beharko du haietako batek.
Espainiako Gobernuko Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demokratikorako Ministerioak atzera bota du Statkraf multinazionalak Araba eta Gipuzkoa artean eraiki nahi zuen Itsaraz parke eolikoa.
Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bizkaiko Foru Aldundiko langileak elkarretaratzea egin dute langileen egonkortzearen eta euskalduntzearen alde.
Departamenduko Laborantza Ganbarako hauteskundeen kanpaina abiatu da. Urtarrilaren 14an bozetara aurkezten diren hiru sindikatuen ordezkariekin bi oreneko eztabaida sakona antolatu zuten Euskal Hedabideek, osoki euskaraz.
Irulegi irratiak elkarrizketatu du AEBetako Montana estatuko Auzitegi Nagusiko epaile Katherine Bidegaray. Gurasoak behe nafartarrak zituen, aita Mendibekoa eta ama Ahatsakoa.