Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

asteazkena 2024ko abenduaren 18an

Felix Gonzalez Petite: «Antzezlan makal asko egiten da, antzerkiaren kaltetan»

Euskal antzerkiak azken berrogeita hamar urteetan jasan duen metamorfosiaren testigu da Felix Gonzalez Petite. Gasteizen jaio zen 1941ean eta berrogei urtez aktiboki parte hartu du zenbait antzerki egitasmotan. Denok talde esanguratsuaren sortzaile izan zen, eta Gasteizko Nazioarteko Antzerki jaialdiaren programatzaile izan da 25 urtez. Bere osasunak bakarrik lortu du aktore, zuzendari, idazle, ekoizle eta programatzaile hau geldiaraztea. Bere etxean jardun dugu hizketan iraganaz, orainaz, eta noski, etorkizunaz.

Ainara Gurrutxaga

2021eko uztailaren 27an

Inprimatu

Zine kritikak egiten zenituen aktore izatea erabaki zenuenean...

Hala da. 18 urte nituela zine kritika egiten hasi nintzen. Horretan nenbilela aktore lanak asko erakartzen ninduela konturatu nintzen. Ondoren Madril eta Bartzelonara joan, eta bertan, antzerkiko jende asko ezagutu nuen, oso jende interesgarria. Oroitzen dut Adolfo Marsillachi ordezkapen bat egitea ere egokitu zitzaidala, "Marat-Sade" ezagun hura egiteko. Madrilen Los Galiardos taldearekin topo egin nuen gero, garai haietan Madrilen antzerki munduan asko mugitzen zen taldearekin.

Baina Gasteizera itzultzea erabaki zenuen. Zerekin egin zenuen topo?

Hemen antzerkirik ez zegoela konturatu nintzen. Beraz, talde bat sortzea erabaki genuen lagun batzuen artean. Hasieran Manuel Iradier Ganbarako Antzerki taldea izan ginen, gero Diputazioaren Kultura sailera pasa ginen La Farandula izenarekin. 1976.ean, berriz, talde profesionala zen Denok kooperatiba fundatu genuen. Lau urte pasa nituen talde harekin errepide malapartatuetan barrena. Gero gelditzea erabaki nuen eta zuzendari eta idazle lanetan murgildu nintzen.

1967tik antzerkian zabiltza. Nola oroitzen duzu diktadura garaia?

Oro har gizarte osoa pairatzen ari zen egoeraz gain, guk bagenuen beste oztopo bat: Informazio eta Turismo Ministerioa, zentsura alegia. Zentsura saihesteko hainbat trikimailu erabili behar izaten genituen. Oroitzen dut "Derecha, íar!" (Eskuina, ar!) izeneko lan bat idatzi nuela, eta azkenean "Nacimos un poco cojitos" (Herren xamar jaio ginen) izenarekin estreinatu behar izan genuela. Taldeko aktore batek sinatu zuen, zentsurak nik idatzitako hura goitik behera debekatu baitzuen. Behin lanaren muntaia eginda, antzokian zentsorerik ez bazegoen, antzezlana jatorrizko moduan egiten genuen eta bestela, moldaketekin.

Zentsura saihesteko moduak baziren beraz...

Batzuk, gainera, nahiko xelebreak. Gasteizen denbora batez delegatu izan zenari, esaterako, hainbat ginebra ordaindu behar izaten nizkion, eta azkenean edozein gauza sinatzen zuen. Haren erruz sosik gabe ibiltzen nintzen garai hartan! Baina egia esan, arriskutsua zen, antzokiko enkargatuak zerbait arraroa sumatzen bazuen, berehala sekulako iskanbila sortu baitzitekeen.

Oztopoak oztopo, salaketa-antzerkiak indar handia zuen garai haietan, ez da hala?

Bai. "Antzerki independente" deitzen zitzaion orduan. Orain, distantziatik so eginda, konturatzen naiz askotan ez zela antzerkia ere, erregimenaren kontrako panfleto iraultzaileak izaten baitziren gehienetan. Kasu batzuetan estetika ere lantzen zen, baina gehienetan konturik gabe botatzen ziren testuak.

Eta zer gertatu zen Franco hil zenean?

Diktadura amaitu eta trantsizio garaian sartzerakoan talde askok hondoa jo zuen, eta beste askok erroetatik aldatu behar izan genuen lan egiteko modua. Jada kalean libreki esan zitezkeen gaiak antzokietan ukitzeak ez zuen zentzurik. Konturatu ginen bazirela beste hainbat gai oraindik ere tabu zirenak, eta antzerkian landu zitezkeenak. Askok izugarrizko aldaketa egin behar izan genuen, batez ere formetan.

Ikusleak ere aldatu egin al ziren?

Bai, antzerkiaren kalterako. Diktadura garaian jende askok errebindikazio politikorako gune zelako jotzen zuen antzokietara, ez antzerkia ikusteagatik. Garai haietan ikusle asko galdu genituen. Horregatik gure borroka ikusle haiek antzerkiak oraindik ere zeresanik bazuela konbentzitzea izan zen, gizartea hobe ezagutzeko eta aldatzeko tresna egokia zela, alegia. Borroka hura oso gogorra izan zen.

Antzerkiaz bizitzea zaila dela diote. Zuk ere garai beltzak ezagutu al dituzu?

Bai noski. Gauzak asko aldatu dira antzerkiaren munduan. Gaur egun hiri guztiek eta herri askok dute antzoki bat. Beraz, zabalik mantentzeko antzerki lanen beharra dute. 90eko hamarkada arte, ordea, ez zegoen ia antzokirik hemen inguruan, eta hortaz, ez zegoen taldeen halako beharrik. Baziren talde batzuk sekulako booma bizi eta urte osorako lana izaten zutenak, eta beste batzuk, aldiz, azken lanarekin arrakastarik izan ez, eta miseria gorrian hiltzen ziren. Askok horregatik ikuskizun berriak sortu behar izaten zituzten haurrentzat korrika eta presaka, ondo edo gaizki zegoen kontuan hartu gabe. Gu ez ginen horretara iritsi, baina nahiko garai larriak pasa genituen.

Denok talde haren fruitu da egun Gasteizen dagoen Arte Eszenikoen Tailerra.

Denok kooperatiba sortu genuenean ez genuen talde arrunt bat sortu nahi. Europako beste lurraldeetan egiten zen moduan, teatro egonkor bat sortu nahi genuen. Teatro egonkor horretan eskola bat zegoen eta bertan ikasleei taldearen filosofia helarazten zitzaien. Era berean, informaziorako gune bat ere bazegoen. Bertan antzerkiari buruzko notiziak bildu eta zabaltzen saiatzen ginen.

Euskal taldeek nahiko oinarri hauskorrak dituztela esan ohi da, hala al da?

Herrialde askotan instituzioen diru laguntzen kontuarekin urte gehiago daramate eta finkatuago daude. Gainera jada badute ikusleria finko bat. Hori dela eta, bide berriak bilatzeko eta ikertzeko luxua ere har dezakete. Guk hori oraindik lortzeko baliabiderik ez dugu.

Baina, lan txukunak aurkezten al dira?

Denetarik dago. Taldeek gorabehera handiak izaten dituzte. Tanttaka edo Ur bezalako taldeak, adibidez, Espainiako Estatuaren inbidia izan dira, baina ez dira guztiz sendotu. Ur taldea hortxe ibili da kili-kolo eta Tanttaka azken boladan talde lanari baino ekoizpenari begira dago. Nire iritzirako talde gehiegi dago, eta noski, ez dago maila oneko hainbeste eszenografo, aktore, tekniko edo zuzendaririk. Horrela sortzen dira antzezlan makalak. Jende askok antzerkira gehiago ez itzultzea erabakitzen du askotan eta hori txarra da guztiontzat. Antzerkiarentzat heriotza da.

Zure lanagatik errekonozimendu ugari jaso duzu azkenaldian. Txema Zubia Antzerkiaren Lagunen Elkarteak zure ibilbidea saritu zuen eta Euskal Aktoreen Batasunak ere saria eman dizu aurten. Pozik?

Oso. Izan ere, batzuetan, etsipenak jota, hainbeste urtetan egindako lanak zerbaitetarako balio izan duen galdetzen diot nire buruari. Beste lan bat hautatu izan banu gaur osasun hobea izango nuke, eta poltsikoan zulo txikiagoa. Baina, tira, halako sariak ematen dizkidatenean urte hauetako lanak zerbaitetarako balio izan duela sinesten dut. Oso harro sentiarazten nau horrek.

Zerekin egiten duzu orain amets?

Badakit osasunez ez naizela guztiz ongi inoiz egongo, baina maila onargarri bat lortzea gustatuko litzaidake, gauzak egiten jarraitu ahal izateko. Antzerkia idazteko eta zuzentzeko gogoa daukat. Duela gutxi konfiantza gehiegi hartuta pasa egin nintzen eta sekulako kolpea eman zidan gorputzak. Horregatik zuhurra izan nahi dut.

Denok, euskal antzerkiaren historiako tximista

Denok antzerki ekoizpen kooperatiba Felix Petitek sortu zuen 1976an. Euren xedeak askotarikoak ziren, antzerki egonkor bat sortzeaz gain, antzerkiari buruzko irakaskuntza, informazioa eta liburuen edizioa bultzatu nahi baitzituzten. Gasteizen zuten egoitza eta 20 bat profesional aritu ziren bertan lanean. «El Público» aldizkaria ere sortu zuten. Hainbat lan eszenaratu zituzten baina Francisco Nievaren "El rayo colgado"ri esker (Tximista eskegia) lortu zuten arrakasta bai Euskal Herrian eta baita Europako zenbait herrialdeetan ere. Sari andana jaso zuten lan harengatik. Antzerkia egiteko modu berritzailea ekarri zuten euskal eszenara, orduan abangoardiakoak ziren proposamenekin. Taldea 80ko hamarkada hasieran desagertu zen.

ASTEKARIA

1916. zenbakia

2003ko urriaren 19a

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Mezu kristaurik gabeko Gabon kantak, ikastetxe ugariren aukera

Mikel Garcia Idiakez

Urretxindorra Ikastola sexu abusuen “konplize” dela salatu dute

Leire Ibar

Nola egiten da bi ikastetxeren fusioa?

Mikel Garcia Idiakez

Eskolako jaialdiak ere, mugikorrik gabeko arnasgune?

Mikel Garcia

“Amerikak asko eman dit, baina nik ere asko eman diot Amerikari”

Mara Altuna Díaz

Azkenak

2024-12-18 | Josu Narbarte Hernandez

Denboraren harrizko gurpila Iruñeko katedralean

"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]

2024-12-18 | ARGIA | Bizi Baratzea

3x05: Gazte baratzezainarekin azelgak biltzen | Iñaki Intxausti

MULTIMEDIA - Egonarria

2024-12-18 | Asier Iturralde Sarasola | Jon Torner Zabala

Sare sozialak

X utzita, nora joko dugu orain?

“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]

2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Ertzaintzaren euskarazko arreta bermatzeko eskatu dio Arartekoak Jaurlaritzari

Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.

2024-12-18 | Diana Franco Eguren

Teknologia

Oinak lurrean

Interneten Willow hitza bilatzerakoan oraindik txikitan ikusi nuen pelikula baten izenburua agertzen da. Fantasiaz beteriko pelikula hartan, Willow izeneko gizon txiki batek, protagonistak, mundua eraldatu zuen, erresuma zapaltzaile batetik herritarrak askatuta. Google-k Willow... [+]

2024-12-18 | Uxue Apaolaza Larrea

Materialismo histerikoa

Zuentzat

Araiak esan dit zuei idazteko. Esan dit, utzi baino lehen (aurten egingo dut), nire testu bat eraman nahi dizuela, nik ez dizuedala inoiz eraman, eta merezi duzuela, harro sentituko zaretela nitaz. Ezin da horrelako aukera bat galtzen utzi. Ez dakit jada esan ez dizuedan zer... [+]

2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Analisia

Katxondeoa gizonena da

2024-12-18 | Urko Apaolaza Avila

Datu zentro erraldoia Araban

2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Idorrak dira munduko lurren %40

2024-12-18

Frantzia frantsesez bakarrik

2024-12-18 | Eneko Gorri Gantier

Kilometro zero

Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]

2024-12-18 | Arantza Gutierrez Paz

Alerta laranjak

Valentziako tanta hotzaren kudeaketa txarrak aldaketa ekarri du muturreko eguraldiagatik izan daitezkeen alerten inguruan, “neguko” lehenengo denboraldian agerian geratu den bezala. Hego Euskal Herrian ibaiek gainezka egingo zutelako mehatxuaren aurrean, hainbat... [+]

2024-12-18 | Katixa Dolhare-Zaldunbide

Jendetasun zolatik, Kittof gogoan

Kaosean sartuak gara. Hori erran digute hedabide frantsesek, legebiltzarrak gobernua erorarazi duelarik abenduaren 4an. Kaos politiko, instituzional, sozial, ekonomikoaren zirimolak infernuko sarabandan bahituko gaituelako izua zainetara isurtzen hasia zaigu denoi. Zer komedian... [+]

2024-12-18 | Jesús Rodríguez

Borroka aro berria Herrialde Katalanetan

2011. urtean M-15eko mugimendu indartsua lehertu zen, Kataluniako Gobernua ataka estuan jarri zuena. Besteak beste, orduko hartan Polizia Bartzelonako Katalunia plazako kanpaldi suminduari oldartu zitzaion, eta parlamentua setiatu zuten ekintzaileek, Artur Mas presidentearen... [+]

2024-12-18 | Miel Anjel Elustondo

Izar Mendiguren. Saltsa berrietan beti

“Ni euskaraz bizitzeak ez du esan nahi beste hizkuntzei eta kulturei ateak ixtea”

Aiaraldea Komunikabidea sortu zuten lehen, eta Faktoria gero. Laudion dute egoitza, eta bertan ari da lanean
Izar Mendiguren. Kazetari, bertsolari, musikari, militante... Ipurdi batez eserleku bi ezin estali litezkeela dio esaerak, baina hori baino handiagoa da Mendigurenen... [+]

Eguneraketa berriak daude