Afrikarako hegaldia

  • Negu gorriak elikagaiak lortzeko dakartzan zailtasunak direla-eta, hegazti taldeek ehunka kilometro egiten dituzte leku epelagoak bilatzeko. Migrazio horretan, bete-betean harrapatzen dute Euskal Herria. Ehizagarriak diren hegazti espezieak dezente dira; besteak beste, oilagorra eta birigarroa. Dena den, protagonismo handiena duena pagausoa da.

2007ko otsailaren 21ean
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Konturatu dira hegazti migratzaileak abian jartzeko tenorea iritsi dela, ondo baitakite udazkenaren ostean negu gorria datorrela eta horrek elikagaiak topatzeko zailtasuna dakarrela. Leku epelagoak bilatzen dituzte, bizitzeko erosoagoak direnak eta elikagaiak eskuragarri dituztenak. Hegazti talde handiak egunero ehunka kilometro egiteko gai dira. Hegazti paseak bete-betean harrapatzen du Euskal Herria migrazio horretan, alde batetik Pirinioetako barrera erraldoia baitute eta bestetik, Kantauri itsaso zabala. Europa iparraldetik abiatzen dira eta helmuga Iberiar penintsularen hegoaldean edo Afrika iparraldean dute. Negualdia bertan igaro ondoren (otsaila ingurura arte) ugalketa garaia hasten denez, jatorrizko lekuetara itzultzen dira. Kontrapasa garaian ehiza baimentzeak beti sortzen ditu eztabaida biziak, itzuleran diren hegaztiak interes handikoak baitira; indartsuenak, hamaika zoritxar gainditu dituztenak. Horiek dira hurrengo urteko hegazti populazioa ziurtatzen dutenak.

Garai horretan, hamaika ehiztariren odola borborka jartzen da, barruko ehiza sena ezin aserik, emozioa pil-pilean, ehiza postuan zelatan ehizakiak noiz azalduko zain.

Ehizagarriak diren hegazti espezieak dezente dira: oilagorra, birigarroa, usapala... Baina dudarik gabe, pagausoa da protagonismo handiena duena.


Pagausoa (Columba palumbus)

Udazkenean urtero bisitatzen gaituen hegazti iheskorra da. Ezagutzen ditugun uso espezietatik handiena da eta 500 g pisa ditzake. Baditu ezaugarri bereizgarri batzuk: papar gorrizta izateaz gain, lepoan orban zuri eta berdeak ditu. Mokoa ere deigarria da: gorrizta, baina punta horiztarekin.

Itxuraz lasaia dirudien arren, oso azkarra eta zuhurra da. Hegan egiteko daukan era bereziak ehiztariak dantzan jartzen ditu eta ehizatzeko zailtasunak ehiztarien emozioa gehitu besterik ez du egiten.

Pagausoa Europako iparraldetik eta erdialdetik datozen espezie migratzaileetako bat da, eta antzinatik ezagunak diren pase lekuetatik igarotzen da. Andaluzia eta Extremadurako etzalekuetara inguratzen dira. Bertako hariztiak oso gustuko dituzte, negualdia pasatzeko nahikoa janari topatzen baitute. Behin ondo egokitzen direnean, ez dira gehiegi urruntzen eta beti itzultzen dira beren txokora.

Negualdia amaitutakoan pagausoa jatorrizko lekuetara itzultzen da eta ugalketa garaia hasten da. Halere, badira gustura daudenak eta nagikeriak jota-edo bertan gelditzen direnak. Itzulerako bidaia egiten ez dutenen kopuruak gainera, nabarmen gora egin du. Nahikoa janari aurkitzen dutela-eta, zenbait hegaztik sedentarioak bihurtzeko joera hartu dutela dirudi. Gertaera honen inguruko ikerketak abian dira.

Pagausoak bikotekide bakarra izaten omen du. Biak, arra eta emea, kontu handiz, ondorengoen ongizateaz arduratzen omen dira. Errunaldian txandakatu egiten dira, baita kumeak elikatu behar diren garaian ere. Pagauso emeak bi arrautza jartzen ditu eta horietatik gehienetan arra eta emea jaiotzen dira. Jateko orduan, pagausoak hazi mota guztiak irensten ditu, adibidez, ezkurrarena, baina belarra ere jaten du. Jatera edo edatera lurreratu aurretik, arreta izugarria jartzen du, ehiztari gogaikarriak ez baititu atsegin.


Oilagorra (Scolopax rusticola)

Ehiza espezie hau aukeratu dugu ehiztarien artean oso preziatua delako. Baina beronen presentzia nahiko murritza da. Hau ere migratzaile handi horietakoa da. Bere lumajea udazkeneko koloreen adierazgarri da eta kamuflaje itzela izaten da ehiztariak bere presentziaz ez ohartzeko. Baina, guztiz adierazgarria den ezaugarria bere moko luze eta gogorra da. Oilagorrak gogo handiz egiten du ihes izozteetatik, berauek elikadura izugarri mugatzen baitiete. Izotzarekin lurra zulatu ezinik geratuko litzateke. Gaztandegi, harizti eta artadiak ditu gustuko, lur hezeak dituztenak, zizareak harrapatzeko aukera ematen diotenak.
Udaberri aldean beti itzultzen da jatorrizko lekuetara errutera. Bost arrautza inguru jartzen ditu eta ia hilabete igaro ondoren ateratzen dira kumeak. Sei bat aste egoten dira kumeak emearen agindupean.
Ehiztariek ondo dakite zein zaila den oilagorra ehizatzea eta txakurraren laguntzaz baliatzen dira, geldi-geldi, ederki baitakite ingurunean ezkutatzen.


Padurak, hegazti migratzaile askoren atseden-leku

Pase garaian hegazti migratzaileen espezie asko ibiltzen dira paduretan. Ibilbide luze horietan atseden hartzeko ere beta izaten dute. Padurak oso ekosistema aberatsak dira eta hegaztiek elikagaiak aurkitzen dituzte. Hamaika hegazti zangoluzek, kuliskek adibidez, bertako limo edo lohietan moko luzea sartuz, nahi adina zizare aurkitzen dituzte. Padura garrantzitsuak daude Euskal Herrian, bai kostaldean (Urdaibai eta Txingudi) eta baita barnealdean ere (Mendixurreko ornitologia parkea). Padura horietako ordezkari asko aipa genitzake bereziki garai honetan, baina badira negua bertan pasatzera animatzen direnak ere, lertxunak adibidez. Hegazti eder hori sakontasun gutxiko uretan ikusiko dugu bere zango luzeak aprobetxatuz arrain despistatuak harrapatzen. Mokozabal zuria itxuraz lertxunaren antzekoa da, baina moko beltz luze eta zapala du, oso berezia. Hori ere arrain eta intsektuez elikatzen da. Hegazti horiek ez dira oso talde zaleak. Talde zale izateaz gain oso zalapartatsua dena antzara da. Oso erraz antzematen dira nahiz eta hegan dabiltzala hodeiengatik ez ikusi. Oso ezaguna da hegan doanean taldeak eratzen duen V itxura. Hegaztitzar horiek, handiak izateaz gain, pisutsuak dira, eta 30etik 200erainoko taldetan ibiltzen dira. Basahate ezagunak ere zalapartariak dira, baina horiek urte osoan ibiltzen dira paduretako uretan igeri.

Eper gorria
Ehizagarriak diren espezietatik eperra aukeratu dugu, batetik, ehiza xehearen «erregetxo»tzat jotzen delako eta bestetik, ez delako migratzailea. Oso lurtarra da, batez ere laborantza lurrak atsegin ditu, bertan aurki baitezake nahi adina hazi eta intsektu. Aralditik kanpo, nahiko zaila da ikustea. Neguan talde txikiak ikusten dira, baina udan familia osoak kumeak atzetik dituztela. Itxura berezia ematen diote lumajearen tonu arreek. Lepaldean iduneko antzekoa markatzen duen luma beltzak ditu. Eta noski, hankak eta moko gorriztak ditu.


Azkenak
Oier Sanjurjo
“D eredua bultzatzen eta ikastolen nortasuna zabaltzen ahaleginduko naiz”

Nafarroako Ikastolen Elkarteak lehendakari berria du. Oier Sanjurjok hartu dio lekukoa Elena Zabaleta Andresenari.  Beste zazpi kide izanen ditu alboan Sanjurjok.


2025-03-21 | ARGIA
Ertzainen %20ak eta udaltzainen %30ak ez dute euskara-eskakizunik azken deialdian

ELA sindikatuak azaldu duenez, azken Lan Eskaintza Publikoaren oinarrien arabera, Ertzaintzarako eskainitako lanpostuen %20ak eta Udaltzaingoaren %30ak ez daukate euskara-eskakizunik. Gasteizen, adibidez, udaltzain-lanpostuen erdietan, 24tan, ez dago euskara-eskakizunik.


Donostiako Birunda gune autogestionatua “ilegalki” hustu dute

Ustez, lokalaren jabetza eskuratu dutenek bidali dituzte sarrailagileak sarraila aldatzera; Ertzaintzak babestuta aritu dira hori egiten. Birundak epaiketa bat irabazi du duela gutxi.


Inoren Ero Ni + Lisabö
Eta eromenaren lorratzetan dantzatu ginen

Inoren Ero Ni + Lisabö
Noiz: martxoaren 14an.
Non: Gasteizko Jimmy Jazz aretoan.

----------------------------------------------------

Izotz-arriskuaren seinalea autoko pantailatxoan. Urkiola, bere mendilerro eta baso. Kontzertuetara bideko ohiko errituala: Inoren... [+]


2025-03-21 | Euskal Irratiak
Iparraldeko euskalgintzak Senpereko Larraldea etxea galduko du

Euskalgintzak Senpereko Larraldea etxea faltan botako du. Uda gabe, Bertsularien lagunak, bertan gelditzen den azken elkarteak, lekuz aldatuko du eta etxea hetsiko dute. Euskararen, euskal kulturaren eta arteen ohantzea izan da Larraldea, urte luzetan Andoni Iturrioz mezenasak... [+]


2025-03-21 | Elhuyar
Autismoak: normaltasuna zabaltzeko aukera bat

Berrogei urte dira Euskal Herrian autismoaren inguruko lehen azterketak eta zerbitzuak hasi zirela. Urte hauetan asko aldatu da autismoaz dakiguna. Uste baino heterogeneoagoa da. Uste baino ohikoagoa. Normalagoa.


Euskal Herriko Filosofia Zaleen Sarea eratzeko prozesua abian da

Txinparta izeneko prozesua Martxoaren 21ean hasiko da eta urte bete iraungo du. "Udaberriaren hasierarekin batera proiektu herritar berri bat" aurkeztu nahi dutela adierazi dute. 


Duero ibaitik gora otsoa berriz ehizatzea onartu du Espainiako Kongresuak

PP, Vox, Junts eta EAJren botoekin Espainiako Kongresuak onartu du otsoa espezie babestuen zerrendatik ateratzea eta, horren ondorioz, berriz ehizatu ahal izango dute Duero ibaitik iparrera.


Burlatako gaztetxearen aldeko protesta amaitutzat eman dute Gazte Asanbladako kideek

Protestak 24 ordu bete dituenean, suhiltzaileak bertaratu dira udaletxera eta kateak moztu dizkiete bi gazteei. Bi kateatuek gaua bertan igarotzea "udaletxearen hautua" izan dela adierazi du Gazte Asanbladak, eta udalaren ordezkariek "ekintza deslegitimatzeko eta bi... [+]


Etxegabetzeetara ohitu zaitezke, baina egon, badaude

Ez da gauza berria politikari profesionalak gizarteko arazoak estaltzeko ahaleginetan ibiltzea. Azkenaldian Denis Itxaso -EAEko Etxebizitza sailburua- entzun dugu etxegabetzeei garrantzia kenduz eta aditzera emanez gurean bazterreko fenomenoa direla; eta Begoña Alfaro... [+]


2025-03-20 | ARGIA
“Kateekin ateak hautsi” goiburupean ospatuko da Nafarroaren Eguna apirilaren 27an

Iruñeko Zaldiko Maldiko Elkartean eta Baigorriko Bixentainean aurkeztu da aurtengo Nafarroaren Eguna, egun berean. Ohi bezala, apirileko azken igandearekin bat egingo da festa Baigorrin, eta horrez gain, apirilean hainbat ekitaldi egingo dira eskualdean.


2025-03-20 | Patxi Azparren
Europa eta Euskal Herriaren desmilitarizazioa

Antropozentrismoaren aldaera traketsena eurozentrismoa izan zen. Europako mendebaldea, geografikoki, Kontinente Euroasiarraren penintsula txiki bat besterik ez da, baina lau mende luzez gertaera demografiko, teknologiko eta ideologiko batzuk zirela medio, bazter horretako... [+]


Hezkuntza sistema propioa aldarrikatu dute Hego Euskal Herriko hiriburuetan, Ikamak deitutako ikasle greban

Hezkuntza eredu propioa "ezinbestean" independentziatik etorri behar dela adierazi dute, eta sistema propio hori "publikoa eta komunitarioa" izatea nahi dutela. Ikamak deituta, goizean zehar piketeak egin dituzte Euskal Herriko hainbat hezkuntza zentroetan.


Eguneraketa berriak daude