FAS zineklubaren mende erdiko historiak pelikula bat osatzeko nahikoa zenbaki, deitura eta oroitzapen emango lizkiguke: 1.700 film, milaka ikus-entzule, bazkide eta gonbidatu. Beste hainbeste izen ezagun: Diego Galan, Enrique Urbizu, Alex de la Iglesia, Santos Zunzunegui, Begoña Vicario, Aitor Mazo... aktoreak, zinegileak, gidoilariak, zine kritikoak, denak zazpigarren artearen maitale sutsuak. Eta guztiak Europako bigarren zineklub zaharrena ei den FAS bilbotarraren etxetik pasa dira.

Gure filma, edo nahi bada, zineklubaren historia 1953an abiatu zen. Dani Soloagak ondo gogoan ditu hastapeneko urte horiek: "21 urte besterik ez nituela, San Bizente parrokiako abadea, Julian Ikaza ezagutu nuen, zinemazalea zen oso eta katekesia ematean proiekzio solteak eskaintzen zituen". Eta, hain zuzen ere, Soloaga, Ikaza eta beste hiru bat lagunei dagokie Bilbon FAS zinekluba sortzearen meritua. Banakako emanaldiok asteroko bihurtzea, areto komertzialen eskaintzatik at ziren filmak ekartzea eta zinemazaleen bilgunea eratzea. Hori zuen amets lagun talde honek. Egoera baina, ez zen samurra; biltzeko kasik eskubiderik ez zen eta zentsurak estu lotuta zituen herritarren asmo eta grinak. Bideko harri koskorrak Pio 12.aren zinemaren inguruko entziklikak kendu zituen: "Bekatuzko lekuak ziren ordura arte zinema aretoak. Aita Santuak elizkoiak zineaz gozatzera animatu zituen", diosku Soloagak. Elizarekiko harreman hura nabaria izan zen lehendabiziko urteotan. Zineklubaren lehen estatutuak argi zioen: "Elizari eta Espainiari leialtasuna eta menpekotasuna zor dio, gai politikoak bazter utziz". Izenak ere eman dezake arrastorik. Fas, latinez, ongia, zuzena, da; nefas-en -zorigaitza, gaizkia- kontrakoa.


Eliza alde edukitzeak ordea, bazuen onurarik. Bazkidedun zinekluba zenez, erregimenak baimendu egiten zituen asteleheneko zinema bilkura haiek. Zentsuraren atzapar luzeek ere ez zuten FAS zinekluba askorik ukitu. Dani Soloagak halaxe gogoratzen du: "Hasiera batean, Julian Ikaza bera genuen aholkulari moral, ezikusiarena egiten zuen gehienetan. Hartara, nahi beste film, batzuk polemikoak oso, eskaini ahal izan genituen". "Ai no Korida", "Oktubre" eta "Potemkin akorazatua" bezalako pelikulak eman zituzten inongo arazorik gabe. Film osteko solasaldiek ere ez zuten aparteko kontrolik. "Areago, Bilboko lehenengo gotzainak, gurera etortzeko gomendioa egin zien apaizgai eta enparauei. Etorri bai, baina batzuk seko lokartzen ziren, eta gotzainak errieta egiten zien halakoetan", kontatu digu Soloagak barrez.

FAS zineklubaren martxa geldiezina zen, hortaz. 60ko hamarkada loraldi betean zen. Bazkide izateko ilara luzeak egin behar zituzten interesdunek eta filmak aurkezteko Donostia, Madril eta Bartzelonatik etortzen ziren adituak. San Bizenteko proiekzio aretoak 600 lagunentzako tokia zuen, eta leporaino izaten zen astero. 1963an gainera, Fraga Iribarnek biltzeko legedi berria jarri zuen indarrean, batzeko aukera gehiago izan zen orduz geroztik. Etorri ziren garai askeagoak, Francoren gerriko estutik libratuta. Hori bai, edozer gertatuta ere, zinemazaleek bazekiten astelehenero hitzordua zutela San Bizenten. 1981eko estatu kolpeak ere, ez zuen FAS zineklubaren jarduna eten.


Egoera politikoa lasaitzearekin bat, bestelako buruhausteak etorri zitzaizkien zineklubeko kideei. 90eko hamarkadan batez ere. "Telebista eta bideoa etxeko ezinbesteko lagun bilakatu ziren, zineklubek ez zuten behinolako arrakastarik. Bazkideen kopurua nabarmen jaitsi zen, jendeak galdua zuen gurekiko fideltasuna", kontatu digu Juanjo Ortizek, egun FAS zineklubeko presidente denak.

Krisiak 1994-95 denboraldian harrapatu zuen bere gorena. San Bizenteko eraikina utzi eta beste leku bat bilatu zuten FASekoek. Indautxu auzoan zen Karmengo Elizaren eraikina begiz jo, bertakoekin tratua egin eta filmak asteartero emateari ekin zioten. Han baina, ez zen zineklubaren bulegoak sartzeko lekurik eta azken hauek beste toki batera eramatea deliberatu zuten. Gastuak biderkatu ziren, eta diru-sarrerak bere-berean mantendu, apal. Zineklubaren geroa kolokan zegoen, hortaz.

Konpontze aldera, batzar nagusia antolatu zuten handik bi urtera. Juanjo Ortiz izendatu zuten presidente, izena eta logotipoa txukundu eta astindua eman zioten programazioari. "Hiru ziklo itzel antolatu genituen, abonu eta eskaintza bereziak jarri eta bi urtetan, 80 bazkide izatetik 200 edukitzera pasa ginen. Zinekluba topera genuen berriz ere", diosku Ortizek. Instituzio eta elkarte pribatuen laguntza ere, ezinbestekoa izan zen: Foru Aldundia, BBK, Bilboko Udala bera...


Egun, eta Ortizek dioskunez, "zineklubaren makineria olioztatuta dago: babes instituzional eta pribatua, errekonozimendua, banatzaile eta enparauekin harreman sendoa...". Eta ez hori bakarrik, zinemari buruzko 1.000 aletik gora dute Briñas kaleko liburutegian, Interneten ele biz dute web orria (www.cineclubfas.com) eta Bilboko ZINEBI eta FANT zinema jaialdiak antolatzen laguntzen dute. Horrez gain, Guggenheim Museoa, Artebi edota Bilboko Zine Eskolarekin elkarlanean ibilitakoa ere bada FAS zinekluba.

Eskainitako zerbitzuez gain, marka bikaina lortu dute 50 urteotan FAS zineklubekoek: "Askotan gertatu izan zaigu, jendea etorri eta galdetzea: ‘Zer duzue gaur?’, badakite-eta film onak ematen ditugula eta gurekin fio dira nonbait. Izugarria da hori , ez al duzue uste?". Ortizena da galdera. Zuek zeuek erantzun.