Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteazkena 2024ko abuztuaren 07an
Sara Estevez: «Futbolaz idazteko prestigioa lortu nuenean utzi nion goitizenari»
- San Mamesko partidak «Maraton»en begietatik ikusten zituzten askok. Urte asko geroago konturatuko ziren gure subkontzientziaren miopiaz. Espainiako Radio Nacionalek Bilbon duen egoitzan kirol zuzendari zen "Maraton" hura, inori bururatuko ez bazitzaion ere, emakumea zela, alegia. San Franzisko auzoan hazia eta greba orokorren giroan hezia da Sara. Bizitza istorio bitxiz eta argazkiak diruditen oroitzapenez betea du. Ironia handiz kontatzen du dena, irribarre gazia da berea.Bizitzaren betetasunean, lasai botatzen du pentsatutako dena, isiltzea sekula gustatu ez zaion kazetariak. Irratian ere, "enfant terrible" deitzen zioten lankideek. Maratoikoak bezala, berri emateko bokazioz eman du bizitza osoa, baita bide luzea egin ere.
Bilboko San Franzisko auzoan jaio zinen. Nolakoa zen San Franziskoko bizitza?
Gerra hasi zenean 11 urte zenituen. Nola gogoratzen duzu?
Goserik pasatu zenuten?
Nola irrati zaletu zinen?
Irratia zen zure zaletasuna, baina nola bihurtu zen zure lanbide?
Irratiko lehenengo urteak nolakoak izan ziren?
Kirol kazetaritza izan da zure bizitza.
Nolakoa da kazetari eta kirolarien arteko harremana?
Garai hartan, eta kirol programako zuzendari izanda, arazorik izan al zenuen zure lanean, emakume zarelako?
Nola lortu behar du emakumeak besteek bere lana baloratzea?
Lehenengo urteetan "Maraton" goitizena erabiltzen zenuen. Zergatik?
Nola aldatu da irratietan kirola lantzeko modua?
Egunkarietako kirol kazetaritzari itxura hobea hartzen al diozu?
Zer iruditzen zaizu kirolak komunikabideetan duen lekua?
Albistegiak eginaz bukatu duzu zure irrati ibilbidea.
Zer zaletasun dituzu, irratia entzuteaz gain?
Langileen auzoa zen. Greba etengabeetan haziak gara gu. Errepublikako Asaltoko Guardia estreinatzen ikusi dut, baita hemengo emakumeek nola egiten zieten aurre ere, putakumeka. Grebetan ejertzitoak esku hartzen zuen, tiroka. Umeok ohe azpian gordetzen gintuzten, ez balaz zauritzeko. Auzo hori izan da nire benetako unibertsitatea. Kaleak asko erakusten du.
Hiru urtez joan nintzen errepublikako eskolara. Hiritarren jokabideak nolakoa behar duen izan han ikasi nuen. Garbitasuna zaintzen ere erakutsi zidaten eta baita askoz bizimodu okerragoa zeukaten umeekin bizitzen ere... Gogoan dut neska koxkor batek hondarra saltzen zuela etxez etxe, latorrizko pertz batekin. Garai hartan hondarrarekin garbitzen baitzen lurra. Niri liluragarria iruditzen zitzaidan, ez baitzidaten etxetik ateratzen uzten.
Familian bizi ginen, eskaileran. Gora eta behera ibiltzen ginen, lata emanez. Etxebizitza batetik bidaltzean, bestera sartzen ginen. Eskaileran konpartitzen genituen bakoitzaren pozak eta bizi-ezinak. Eskailerako ume denok anai-arrebak bezala ginen.
Hori dena izan da bizitzarako nire oinarria. Batez ere irratirako, jende askorekin egotea tokatzen baitzaigu.
Jendeak entzuten duenean San Franziskokoa naizela, ez du sinesten, auzo horretan jaio den jende askok gero ez duelako hori aitortu nahi izaten. Nik beti bizi nahi izan dut hor, eta Zabalburun pisu bat erosteko aukera izan genuenez, hor bizi naiz, San Franziskotik gertu, badaezpada ere. Oraindik lasai joaten naiz auzora, ilusioz beteta. Ez naiz ordu arriskutsuetan joaten, baina hain lasai ibiltzen naizenez kaleetan, iruditzen zait ezin zaidala ezer gertatu, ez bainaute kanpotar gisa hartuko. Gure garaian ez zegoen marjinaziorik.
Hiru urtez joan nintzen errepublikako eskolara. Hiritarren jokabideak nolakoa behar duen izan han ikasi nuen. Garbitasuna zaintzen ere erakutsi zidaten eta baita askoz bizimodu okerragoa zeukaten umeekin bizitzen ere... Gogoan dut neska koxkor batek hondarra saltzen zuela etxez etxe, latorrizko pertz batekin. Garai hartan hondarrarekin garbitzen baitzen lurra. Niri liluragarria iruditzen zitzaidan, ez baitzidaten etxetik ateratzen uzten.
Familian bizi ginen, eskaileran. Gora eta behera ibiltzen ginen, lata emanez. Etxebizitza batetik bidaltzean, bestera sartzen ginen. Eskaileran konpartitzen genituen bakoitzaren pozak eta bizi-ezinak. Eskailerako ume denok anai-arrebak bezala ginen.
Hori dena izan da bizitzarako nire oinarria. Batez ere irratirako, jende askorekin egotea tokatzen baitzaigu.
Jendeak entzuten duenean San Franziskokoa naizela, ez du sinesten, auzo horretan jaio den jende askok gero ez duelako hori aitortu nahi izaten. Nik beti bizi nahi izan dut hor, eta Zabalburun pisu bat erosteko aukera izan genuenez, hor bizi naiz, San Franziskotik gertu, badaezpada ere. Oraindik lasai joaten naiz auzora, ilusioz beteta. Ez naiz ordu arriskutsuetan joaten, baina hain lasai ibiltzen naizenez kaleetan, iruditzen zait ezin zaidala ezer gertatu, ez bainaute kanpotar gisa hartuko. Gure garaian ez zegoen marjinaziorik.
Gerra hasi zenean 11 urte zenituen. Nola gogoratzen duzu?
Chumi Chumezek zioen bezala, "bizitzako urterik onena" bezala, oporrak hartzea izan baitzen. Batailak urte bat iraun zuen, eta gogoan dut 1936ko irailaren 25a, Bilboko lehen bonbardaketa. Norteko Geltokiko trenbide ondoan dago jaio eta hazi nintzen etxea, eta geltokia helburu militarra izan zen. Etxetik atera behar izan genuen, su hartu zuelako. Jende askok bezala, lagunen etxera joan behar izan genuen bizitzera, bolada baterako. Izugarria izan zen.
1937ko urtarrilaren 4az ere oroitzapen gogorra dut. Norteko Geltokiko tunelean gorde gintuzten, han pasatzen genuen egun osoa. Bonbardaketa bukatu, tuneletik atera eta ikusi genuen nola zekarten hegazkinetik eroritako pilotu alemana. Bere hegazkina Larraskitun eraitsi zuten. Kaleetan barna erakutsi zuten gorpua hegazkinetik erori eta kolpeka akabatu zutenek. Ikuskizun horiek markatu egiten dute.
Baina aldi berean, gogoratzen dut ez zegoela diziplinarik, ez zegoela eskolara joan beharrik, ama kezkatzen zuen gauza bakarra guri ezer ez gertatzea zela, eta elkarrekin joaten ginela alde batetik bestera. Erabateko anarkia zen, eta ume bati gustatzen zaio hori, betebehar eta ardurarik ez genuen eta.
Ordutegia sirenek markatzen ziguten. Alarmak jotzean tunelean sartu, eta eguna han pasatu beharra zegoen. Egunsentitik ilunabarrera egoten ginen, egun osoz. Urtebete eskas egingo genuen horrela. Gero erabaki zuten tunelaren bi irteerak bonbardatuz gero tartean atera ezinik geratuko ginela, eta aurrerantzean elizan babes hartzen genuen.
1937ko urtarrilaren 4az ere oroitzapen gogorra dut. Norteko Geltokiko tunelean gorde gintuzten, han pasatzen genuen egun osoa. Bonbardaketa bukatu, tuneletik atera eta ikusi genuen nola zekarten hegazkinetik eroritako pilotu alemana. Bere hegazkina Larraskitun eraitsi zuten. Kaleetan barna erakutsi zuten gorpua hegazkinetik erori eta kolpeka akabatu zutenek. Ikuskizun horiek markatu egiten dute.
Baina aldi berean, gogoratzen dut ez zegoela diziplinarik, ez zegoela eskolara joan beharrik, ama kezkatzen zuen gauza bakarra guri ezer ez gertatzea zela, eta elkarrekin joaten ginela alde batetik bestera. Erabateko anarkia zen, eta ume bati gustatzen zaio hori, betebehar eta ardurarik ez genuen eta.
Ordutegia sirenek markatzen ziguten. Alarmak jotzean tunelean sartu, eta eguna han pasatu beharra zegoen. Egunsentitik ilunabarrera egoten ginen, egun osoz. Urtebete eskas egingo genuen horrela. Gero erabaki zuten tunelaren bi irteerak bonbardatuz gero tartean atera ezinik geratuko ginela, eta aurrerantzean elizan babes hartzen genuen.
Goserik pasatu zenuten?
Gosea? Bataila urteak bukatu osteko garaia arrautzarik gabeko tortillak jaten pasatu genuen. Lehen urtean ez zen jatekorik falta izan, euskal gobernua martxan zegoen eta denoi iristen zitzaigun errazionamendua.
Gogoan dut ogi integrala, orain jateko aholkatzen badute ere. Eta baita txokolatea ere. Agirre Lehendakariarena zen Chocolates Bilbainos enpresa, eta nahi adina txokolate jaten genuen. Baina gerra Espainia osora zabaldu zenetik, ez zen janaririk iristen. Herri txikietatik ekartzen genuen jatekoa.
Gogoan dut ogi integrala, orain jateko aholkatzen badute ere. Eta baita txokolatea ere. Agirre Lehendakariarena zen Chocolates Bilbainos enpresa, eta nahi adina txokolate jaten genuen. Baina gerra Espainia osora zabaldu zenetik, ez zen janaririk iristen. Herri txikietatik ekartzen genuen jatekoa.
Nola irrati zaletu zinen?
Garai hartan hasi ziren irrati nobelak, eta gustura entzuten genituen. Gainera, ez zegoen beste dibertsiorik. Zinemara ere, posta zigiluen truk sartzen ginen. Gure trikimailuak genituen: gutunazalei zigiluak kentzen genizkien. Leihatilakoak, auskalo, ez ikusiarena egingo zuen. Ez genuen sosik ikusten!
Irratia zen zure zaletasuna, baina nola bihurtu zen zure lanbide?
Radio Juventud de Vizcaya irrati-eskolan hasi nintzen. Bertan ikasi eta praktikatzen genuen. Gu eskola horretan hasi eta bi urtera, 1954an, irrati emisorea estreinatu zen, eta lan-taldean hartu ninduten. Baina soldata harekin ez zegoen bizitzerik, ez bazen nire kasuan bezala, egunez enpresan aritu eta gauez irratira joanda.
Unión Química del Norte de España" enpresako lehendakariaren idazkaria nintzen. Baina azkenean ezin nintzen bi lanetara iritsi. Goizean lanera irten eta goizeko ordu txikietan iristen nintzen etxera. Enpresako lana seguruagoa zen, baina uko egin nion, nire bokazioari erantzuteko.
Unión Química del Norte de España" enpresako lehendakariaren idazkaria nintzen. Baina azkenean ezin nintzen bi lanetara iritsi. Goizean lanera irten eta goizeko ordu txikietan iristen nintzen etxera. Enpresako lana seguruagoa zen, baina uko egin nion, nire bokazioari erantzuteko.
Irratiko lehenengo urteak nolakoak izan ziren?
Ni idazteko aukeratu ninduten, gainera irratiz hitz egiteak lotsa ematen zidan. Kirol programa zuzentzen jarri ninduten hasieratik. Zuzendariak ez zion begiratzen gizon edo emakume izateari. Denei probetxu ateratzen zekien, baita ezertarako balio ez zutela ziruditenei ere. Pazientzia galanta zuen.
Ez genuen albistegirik egiten, Madrilgo Radio Nacionalek bakarrik baitzuen horretarako baimena. Baina horrek bide eman zigun beste gauza batzuk lantzeko. Liburuak egokitzen genituen irratirako, gidoiak idatzi, umeentzat programak egin... Oraingoa baino irrati aberatsagoa zen.
Ez genuen albistegirik egiten, Madrilgo Radio Nacionalek bakarrik baitzuen horretarako baimena. Baina horrek bide eman zigun beste gauza batzuk lantzeko. Liburuak egokitzen genituen irratirako, gidoiak idatzi, umeentzat programak egin... Oraingoa baino irrati aberatsagoa zen.
Kirol kazetaritza izan da zure bizitza.
Gehien bete nauen lana da. Gu hasi ginenean, kirol kazetaritza ez zen oraingoa bezalakoa. Kazetaritzako generorik pobreena zen. Beste ezertarako balio ez zuena aritzen zen kiroletan. Propio kirol programa egitea aukeratzen zutenak oso gutxi ziren.
Kirolaren bidez jende asko zirikatzeko aukera dago. San Mamesko sarrera ukatu ziguten urtebeterako, Athleticeko zuzendaritza kritikatzeagatik. Lehendakaria ez zuten arau garbiekin aukeratu, eta entzule batek horren atzean zegoen Neguriko oligarkia salatu zuen. Sekulakoa piztu zen. Athleticek eskatu zuen irratiko bi kidek, tartean nik, futbolaz hitz egiteari uzteko. Irratiko Madrilgo zuzendaritzak esku hartu zuen, eta gure alde egin zuen. Duda egiten dut gaur berdin egingo zukeen.
San Mamesen sartu ezin genuenez, ondoko etxeko balkoitik egiten genuen emankizuna.
Kirolaren bidez jende asko zirikatzeko aukera dago. San Mamesko sarrera ukatu ziguten urtebeterako, Athleticeko zuzendaritza kritikatzeagatik. Lehendakaria ez zuten arau garbiekin aukeratu, eta entzule batek horren atzean zegoen Neguriko oligarkia salatu zuen. Sekulakoa piztu zen. Athleticek eskatu zuen irratiko bi kidek, tartean nik, futbolaz hitz egiteari uzteko. Irratiko Madrilgo zuzendaritzak esku hartu zuen, eta gure alde egin zuen. Duda egiten dut gaur berdin egingo zukeen.
San Mamesen sartu ezin genuenez, ondoko etxeko balkoitik egiten genuen emankizuna.
Nolakoa da kazetari eta kirolarien arteko harremana?
Kirolariek kritikak ondo hartzen zituzten, baina beti izaten da saltsaren bat. Ni txitxirio beltza baino egoskorragoa nintzen, ezeren aurrean isiltzen ez zena. Gizonezko kazetariak baino samurrago hartzen ninduten hala ere. Behin jokalari bat etorri zitzaidan, aurpegia hautsiko zidala orroka. Gizonezko lankideak etorri ziren istilua baretzera...
Egun oso ezberdina da. Elkarrizketa egiteko kirolariek bost minutu eskaintzen badizkizute, ez da gutxi. Orain izar bihurtu dira, lehen harremana gertuagokoa zen.
Egun oso ezberdina da. Elkarrizketa egiteko kirolariek bost minutu eskaintzen badizkizute, ez da gutxi. Orain izar bihurtu dira, lehen harremana gertuagokoa zen.
Garai hartan, eta kirol programako zuzendari izanda, arazorik izan al zenuen zure lanean, emakume zarelako?
Ez. Baina ni hasi nintzen garaian oso zaila zen emakumezko kirol esatariak topatzea. Programa gaueko 11etan egiten genuen, zuzenean, eta bi ahizpa bakarrik egon ziren prest ordu horretan lanera irratira etortzeko. Garai hartan emakumeak hain berandu kalera ateratzea ez baitzen arrunta. Emakumeak gehiago aritzen ziren programa artistikoetan, gidoiak idazten edo istorioei ahotsa jartzen.
Kimika enpresan ere ezagutu nuen kasu nabarmen bat. 1945 urte inguruan, Ekonomia ikasi zuen neska gazte bat iritsi zen, ordura arteko kontulari gizonezkoen oso gainetik prestatuta zegoena. Emakumeak lan horietan hasi zirenean, gizonezkoek deabruaren pare ikusten zituzten. Departamentura sartzen ere ez zioten uzten. Bere lana ez zen baloratzen. Zaila da, egun batetik bestera gauzak aldatzea.
Etxean ere, guraso askok ez zieten semeari eta alabari ikasteko aukera bera eskaintzen. Uste zuten alabari garbitzen eta sukaldean irakastea nahikoa zela. Gure amak, berriz, ez zigun etxean ezer egiten uzten. Berak ahal zuen bitartean, nik egin behar nuena ikastea zela esaten zuen. Aitak ere berdin pentsatzen zuen. Aukera gutxi izan genituen, baina denek berdinak.
Kimika enpresan ere ezagutu nuen kasu nabarmen bat. 1945 urte inguruan, Ekonomia ikasi zuen neska gazte bat iritsi zen, ordura arteko kontulari gizonezkoen oso gainetik prestatuta zegoena. Emakumeak lan horietan hasi zirenean, gizonezkoek deabruaren pare ikusten zituzten. Departamentura sartzen ere ez zioten uzten. Bere lana ez zen baloratzen. Zaila da, egun batetik bestera gauzak aldatzea.
Etxean ere, guraso askok ez zieten semeari eta alabari ikasteko aukera bera eskaintzen. Uste zuten alabari garbitzen eta sukaldean irakastea nahikoa zela. Gure amak, berriz, ez zigun etxean ezer egiten uzten. Berak ahal zuen bitartean, nik egin behar nuena ikastea zela esaten zuen. Aitak ere berdin pentsatzen zuen. Aukera gutxi izan genituen, baina denek berdinak.
Nola lortu behar du emakumeak besteek bere lana baloratzea?
Uste dut emakumezkooi dagokigula pixkanaka erakustea zenbateraino gai garen. Ez nago emakumeen kuotaren alde. Zergatik osatu behar dute emakumeek %40? Zergatik ez %100? Lanean onena denak egin behar du aurrera, gizon edo emakume den begiratu gabe, gizaki gisa hartuta.
Ez dut uste lan munduan gizonekin aritu behar dugulako, emakumezkoon goxotasuna galdu behar dugunik. Pena da gizonezkoen alde txarra berdindu nahi izatea, ez alde ona.
Emakume izanda, uste dut zuzendu dudan taldeko harremanetan giro lasaiagoa jartzen asmatu dudala, ohituago gaudelako gauzak onartzen. Gizonak tentsio uneetan mutur joka hasteko prest egoten dira, eta handik bi minutura ezer pasatu ez balitz bezalaxe daude. Era berean, gu agian minberagoak gara, eta tentsio une horietan gizonezkoek jasaten jakin dute, nik jasan ezingo nukeena. Horregatik uste dut gizon eta emakumeen kontuetan, harremanak bideratzen jakitea dela kontua, ez legeak edo arauak jartzea.
Ez dut uste lan munduan gizonekin aritu behar dugulako, emakumezkoon goxotasuna galdu behar dugunik. Pena da gizonezkoen alde txarra berdindu nahi izatea, ez alde ona.
Emakume izanda, uste dut zuzendu dudan taldeko harremanetan giro lasaiagoa jartzen asmatu dudala, ohituago gaudelako gauzak onartzen. Gizonak tentsio uneetan mutur joka hasteko prest egoten dira, eta handik bi minutura ezer pasatu ez balitz bezalaxe daude. Era berean, gu agian minberagoak gara, eta tentsio une horietan gizonezkoek jasaten jakin dute, nik jasan ezingo nukeena. Horregatik uste dut gizon eta emakumeen kontuetan, harremanak bideratzen jakitea dela kontua, ez legeak edo arauak jartzea.
Lehenengo urteetan "Maraton" goitizena erabiltzen zenuen. Zergatik?
Maratongo bataila irabazi zutela abisu emateko egin zituen 40 kilometro mezulariak, eta berri eman orduko hilda erori zen lurrera. Txikitatik harritu ninduen berriemaile haren ahaleginak, eta kazetari lanarentzat eredu delako aukeratu nuen izen hori.
Beldur nintzen kirol programa bateko zuzendaria emakumezkoa zela jakiten bazen, "hoa ontzi-garbitzera!" esanaz bukatuko zuela entzuleak. Futbolaz idazteko prestigioa lortu nuenean utzi nion goitizenari, oso berandu. Garai hartan batzuek idatzi egiten genuen, eta ondoren irratirako ahots egokia zuten profesionalek irakurtzen zuten. Beraz, entzuleak oso berandu jakin zuen hitz haien sortzailea nor zen.
Beldur nintzen kirol programa bateko zuzendaria emakumezkoa zela jakiten bazen, "hoa ontzi-garbitzera!" esanaz bukatuko zuela entzuleak. Futbolaz idazteko prestigioa lortu nuenean utzi nion goitizenari, oso berandu. Garai hartan batzuek idatzi egiten genuen, eta ondoren irratirako ahots egokia zuten profesionalek irakurtzen zuten. Beraz, entzuleak oso berandu jakin zuen hitz haien sortzailea nor zen.
Nola aldatu da irratietan kirola lantzeko modua?
Lehengo estiloa nahiago nuen, lasaiagoa zen. Kontatu egiten ziren gauzak. Emankizuna entzuten ari zinela, imajinatu eta irudimenean "ikusi" egiten zenuen nola zihoan jokaldia.
Gaur irratia entzuten jarri, eta ez dakizu gola sartu duena etxeko edo kanpoko taldea den. Area bateko jokaldiaren ostean beste ateko gola oihukatzen dute. Hori gertatzen da dena ondo kontatzen ez delako, futbola ez baita jokatzen eurek kontatzen duten abiaduran. Eta ez dakit zergatik botatzen duten esatariek horrelako hitz parrastada.
Gainera orain dena presaka egiten da, hamaika zelairekin konektatzen da aldi berean, entzuleak ez du erdia ulertzen... Gola buila batean kantatu behar hori ere, hain itsusia iruditzen zait! Moda hori Argentinatik iritsi zen.
Eliteko futbolariek ere aitortzen dute dozena erdi esatari salbu, beste denek ez dakitela tutik ere futbola zer den.
Gaur irratia entzuten jarri, eta ez dakizu gola sartu duena etxeko edo kanpoko taldea den. Area bateko jokaldiaren ostean beste ateko gola oihukatzen dute. Hori gertatzen da dena ondo kontatzen ez delako, futbola ez baita jokatzen eurek kontatzen duten abiaduran. Eta ez dakit zergatik botatzen duten esatariek horrelako hitz parrastada.
Gainera orain dena presaka egiten da, hamaika zelairekin konektatzen da aldi berean, entzuleak ez du erdia ulertzen... Gola buila batean kantatu behar hori ere, hain itsusia iruditzen zait! Moda hori Argentinatik iritsi zen.
Eliteko futbolariek ere aitortzen dute dozena erdi esatari salbu, beste denek ez dakitela tutik ere futbola zer den.
Egunkarietako kirol kazetaritzari itxura hobea hartzen al diozu?
Harrigarria iruditzen zait jokalari ohiak egunkarietan idazten ikustea. Izena dutela, eta artikulu bat idazten jakin gabe kronikak egiten jartzen dituzte. Nire ustez, egunkarietan ongi idazten dutenek aritu behar dute. Askotan, orri osoa irakurri, eta hainbeste hizkuntza erretoriko eta ponpoxokeriaren ostean, azkenean geratzen zaizun duda da: "eta hemen, nor da ona eta nor txarra?" Alegia, haria erabat galtzen dela. Ondo idaztea oso zaila da.
Futbol munduak mugitzen duen dirutzak nola eragiten du programetan?
Ni Radio Nacionalen aritu naiz beti lanean. Sinesten ere lanak ematen ditu, baina irrati horretako gaueko bi orduko kirol programetan, denboraren %90 Real Madrid eta F.C. Barcelonaz hizketan jarduten dute. Diruagatik da hori.
Gure garaian ez geneukan horrelako baliabiderik. Baina azkenean argi geratzen dena da, gutxien axola duena baliabide teknikoak direla. Garrantzitsuenak pertsonak dira, zenbaitetan egoera zailetatik ateratzen jakin behar delako. Askotan inprobisatu egiten genuen, eta asmatu ere bai. Esaterako, Bahamontesen lagun batek Bahamontes imitatuz elkarrizketa bat egin zuen irratian, eta gero «Marca» kirol egunkarian argitaratu zen. Bahamontesek berak ezeztatu zuen elkarrizketa, lagun batek brometan egina zela argituz.
Futbol munduak mugitzen duen dirutzak nola eragiten du programetan?
Ni Radio Nacionalen aritu naiz beti lanean. Sinesten ere lanak ematen ditu, baina irrati horretako gaueko bi orduko kirol programetan, denboraren %90 Real Madrid eta F.C. Barcelonaz hizketan jarduten dute. Diruagatik da hori.
Gure garaian ez geneukan horrelako baliabiderik. Baina azkenean argi geratzen dena da, gutxien axola duena baliabide teknikoak direla. Garrantzitsuenak pertsonak dira, zenbaitetan egoera zailetatik ateratzen jakin behar delako. Askotan inprobisatu egiten genuen, eta asmatu ere bai. Esaterako, Bahamontesen lagun batek Bahamontes imitatuz elkarrizketa bat egin zuen irratian, eta gero «Marca» kirol egunkarian argitaratu zen. Bahamontesek berak ezeztatu zuen elkarrizketa, lagun batek brometan egina zela argituz.
Zer iruditzen zaizu kirolak komunikabideetan duen lekua?
Gehiegizkoa. Gauza asko egiteagatik egiten dira. Informazioa behar baino gutxiago lantzen da. Errazagoa da, esaterako, elkarrizketa batekin bi orri betetzea, artikulu batean azken lege berria aztertzea baino.
Albistegiak eginaz bukatu duzu zure irrati ibilbidea.
Lan horrek ez dit barrua bete. Kazetari jendeak uste du hori dela generorik onena, gorena. Baina niri hipoteka bat iruditzen zait. Ezinezkoa delako norberak sentitzen eta pentsatzen duena esatea. Oraingo albistegiak beti berdinak dira; halako politikoaren eta halako lehendakariaren hitzez osatuak. Prentsaurrekoek agintzen dute gai zerrenda, eta prentsaurrekoetan kazetaria alderdi bateko edo besteko bozeramailearen bozeramailea besterik ez da. Ezin da zerbait kontatzera joan. Oso mekanizatuta dago lan hori. Eta niri kaleko berri kontatzen duen kazetaritza gustatzen zait.
Zer zaletasun dituzu, irratia entzuteaz gain?
Asko irakurtzen dut. Zinema ere atsegin dut, zuri-beltzeko filmen zalea naiz, batez ere. Eta kalean paseatzea dut gustukoena. Lagunekin topo egin, eta jendea ikustea.
Azken urte hau, berriz, familiako liburua idazten eman dut. Arbasoez ahalik eta informaziorik gehien bildu dut Araba, Bizkaia eta Nafarroako artxibategi historikoetan. Nire aita bi aldiz ezkondu zen, eta bere bi emazteak ahizpak ziren. Hargatik, ama ezberdina badugu ere, abizen berak ditugu 8 anai-arrebok. Ni naiz ahizpa txikiena, eta aurrekoa baino 20 urte gazteagoa naiz. Familiaren historia osatzeko jakinmina nuen, eta hilobek ere bai. Hainbat bitxikeria aurkitu ditut. Adibidez, egon zirenik ere ez genekien anai-arrebak topatu ditut, umetan hil zirenak.
Azken urte hau, berriz, familiako liburua idazten eman dut. Arbasoez ahalik eta informaziorik gehien bildu dut Araba, Bizkaia eta Nafarroako artxibategi historikoetan. Nire aita bi aldiz ezkondu zen, eta bere bi emazteak ahizpak ziren. Hargatik, ama ezberdina badugu ere, abizen berak ditugu 8 anai-arrebok. Ni naiz ahizpa txikiena, eta aurrekoa baino 20 urte gazteagoa naiz. Familiaren historia osatzeko jakinmina nuen, eta hilobek ere bai. Hainbat bitxikeria aurkitu ditut. Adibidez, egon zirenik ere ez genekien anai-arrebak topatu ditut, umetan hil zirenak.
Curriculuma
jaio: Bilbon, 1925ean.
Ibilbidea
Kontabilitatea ikasi zuen.
Unión Química de España del Norte enpresan aritu zen, lehendakariaren idazkari, 1945-1975 urteen artean.
Irratian 1952an hasi zen, Radio Nacional kateko kirol programen zuzendari.
1990. urtetik, erretiratuta dago.
Unión Química de España del Norte enpresan aritu zen, lehendakariaren idazkari, 1945-1975 urteen artean.
Irratian 1952an hasi zen, Radio Nacional kateko kirol programen zuzendari.
1990. urtetik, erretiratuta dago.
Sariak
Urrezko antena, 1969.
Zilarrezko domina kirol merituari, 1969.
Zilarrezko domina kirol merituari, 1969.
Broma puska.
«Budapesteko Honved futbol taldea etorri zen San Mamesera 1956an, Europako Kopan Athleticen kontra jokatzeko. Gertakari handia zen, denak zirelako puntako izarrak. Hungariako historian izandako jokalari onenak ziren. Garai hartako magnetofoiak 15 kiloko harri kozkorrak ziren, eta gurea izorratu egin zen.
Hemen bizi zen hungariar bati eskatu eta eskatu aritu gintzaion, jokalariren baten itzultzaile lanak egin zitzan guretzat. Delako itzultzaile hori jokalariari itxaroten aspertuta, etxera joan zenean, Puskas jokalaria agertu zen. Eta itzultzaile gabe, ezin elkarrizketarik egin!
Gure lantaldeko mutil bat oso imitatzaile ona zen, eta Puskasena eginez sartu zen antenan, elkarrizketan. Han jardun zuen, hungariar antzeko hitzak asmatuz.»
Hemen bizi zen hungariar bati eskatu eta eskatu aritu gintzaion, jokalariren baten itzultzaile lanak egin zitzan guretzat. Delako itzultzaile hori jokalariari itxaroten aspertuta, etxera joan zenean, Puskas jokalaria agertu zen. Eta itzultzaile gabe, ezin elkarrizketarik egin!
Gure lantaldeko mutil bat oso imitatzaile ona zen, eta Puskasena eginez sartu zen antenan, elkarrizketan. Han jardun zuen, hungariar antzeko hitzak asmatuz.»
Bakarrik bizi naiz.
"Erabaki pertsonala da. Bizitza osoan neure kasa eta nahi nuen bezala ibiltzeko aukera eman dit horrek. Baina denak du bere ordaina, eta bakarrik bazkaltzen dut orain, denbora asko pasatzen dut bakarrik, eta karga ere bihur daiteke bakardadea. Hori da kazetari bizitzak utzi didan ondorioa".
Bertsoa
Doinua:
HAMALAU HERIOTZENA
San Franziskon, kalean,
haurrak zalapartan,
hura zuten eskola
bestearen faltan.
Hondar kubo batekin
neskatxa batek han
lortzen zuen ogia,
besterik ez zeukan,
eta errotu zinen
hondar kubo hartan.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Manex Usarralde Garmendia
#2
Mikel Aramendi
#3
Mikel Garcia Idiakez
#4
Julen Ugartemendia Carcedo
#6
Euskal Irratiak
Azkenak
2024-08-07
El Salto
Googlek legea urratzen du Interneteko bilaketen monopolioari eusteko
AEBetako auzitegi federal batek ebatzi duenez, Googlek legez kanpoko jarduerak egiten ditu Interneteko bilaketetan monopolio-posizioari eusteko.
2024-08-06
Julen Ugartemendia Carcedo
Eskuin muturraren oldarraldia Erresuma Batuan migratzaileen aurka
Protestak uztailaren 29an Southport-en izandako erailketen ondorioz piztu ziren, hilketa leporatu dioten gazteaz informazio faltsua zabaldu ondoren. Erresuma Batuko lehen ministro Keir Starmer-ek “krimen antolatua” izan dela salatu du, eta atxilotutakoek... [+]
Aurizko alkate Unai Irigarai
“Pirinioaldean despopulazioa dugu arazo nagusi”
Nafarroako ipar-ekialdeko egoera larriari aurre egiteko Pirinioaldeko Mahaia sortu zuten zonaldeko hainbat gizarte eragilek eta erakundek. Nafarroako Gobernuaren utzikeria salatu dute bertako biztanleek. Aurizko alkate Unai Irigaraik eman dizkigu xehetasunak Guardasola saioan.
2024-08-06
Euskal Irratiak
Egunero 200.000 bisitari Iparraldean, usaian baino aberatsagoak
Udatiar gutxiago zenbatu dira uztailean Iparraldean. Departamenduko Turismo Agentziak egunean 200.000 bisitari zenbatu ditu, usaian 240.000 direlarik. Turista guttiago bai, baina aberatsagoak ere bai.
La Fábrica Bonita: energia eta elkar-laguntzari buruzko istorio txiki bat
"Ez dugu aukerarik, hauxe da gure lantokia. Eusten saiatuko gara ". Itxiera eragozteko, Italiako fabrika bateko langileek "industria behetik birmoldatzearen" aldeko apustua egin dute, ekoizpen-bitartekoak beraiek kontrolatuta. Kanarietako energia-komunitate... [+]
2024-08-06
Manex Usarralde Garmendia
Pablo González Moskuko ospitale batean dago biriketako arazo batekin
Kazetariak Euskal Herrira itzuli nahi duela adierazi dio familiari. Hala ere, aurretik guztiz sendatu nahi du. Pablo González joan den astean utzi zuten aske, bi urte eta bost hilabete Poloniako kartzela batean preso egon ondoren.
2024-08-06
Axier Lopez
Desokupa talde neofaxistak Espainiako 30.000 polizia trebatuko ditu
Espainiako Poliziaren sindikatu nagusiarekin egindako akordio baten arabera, eskuin muturreko taldeak "defentsa pertsonaleko formakuntza" eskainiko die 30.000 agenteri.
2024-08-06
Mikel Aramendi
Munduko zortzigarren herrialde populatuenak zart egin du
Bengalako golkoko krisiak jauzi kualitatiboa egin du jada Bangladeshen: estatu-kolpearen izena ez, baina izana baduen mugimenduan, Sheikh Hasina lehen ministroa agintetik kendu eta erbestera joanarazi du Armadak. Baina Bangladeshko krisi politikoak lehen bezalatsu jarraitzen du,... [+]
2024-08-06
Mikel Garcia Idiakez
Gurasobakarrak hautuz
“Txarra eta ona, dena intentsitate handiagoz bizi dugu”
Familiaz, azalpenak eman beharraz, topikoez, askatasunaz, kontziliazioaz, sareaz eta komunitateaz, erru sentimenduaz, ekonomiaz, traba legal eta administratiboez, haurraren eskubide urraketez... solastatu gara, hautuz gurasobakar diren Argider, Junkal, Koldo eta Maitanerekin... [+]
2024-08-05
Manex Usarralde Garmendia
Euskal preso, iheslari eta deportatuen etxeratzea aldarrikatu dute hondartzetan
Bakio, Laida, Lekeitio, Mutriku, Orio eta Donostian egin dituzte Etxeratek urtero antolatzen dituen hondartzetako mobilizazioak. Aurten Sare Herritarra batu da aldarrikapenera.
2024-08-05
Julen Ugartemendia Carcedo
Arkaitzerreka: GuraSOSek salatu du kutsatuta agertu dela, eta GHK-k dio fenomeno naturala dela
Ostiralean herritar batek detektatu zuen ura ez zegoela garbi, baina ezin da jakin noiztik dagoen horrela. ARGIAk jakin duenez, URA agentziako kideak bertaratu dira Arkaitzerrekara. Aspalditik salatzen ari dira erraustegiaren isuriak eta kutsadura.
Paris 2024, Errusia kanporatu eta Israel zuritu izanaren artean
Su-eten Olinpikoaren urraketak Errusia 2024ko Pariseko Jokoetatik kanpo uzteko balio izan du, baina Israelekin ez dute berdin jokatu, hasiera-hasieratik kutsu politikoa duen lehiaketa batean parte hartu ahal izan baitu.
2024-08-05
Montserrat Auzmendi del Solar
Desberdina eta berezia
Albenizen Iberia Suite monumentalaren bertsio berri bat egitea meritu handiko lana da, merkatuan dauden grabazio bikainak kontuan hartuta. Hori dela eta, Luis Fernando Pérezek Musika Hamabostaldiko errezitaldian egindako lanak sekulako miresmena sortu zidan.
2024-08-05
Montserrat Auzmendi del Solar
Aita Santuaren biolinista eta bere estela
Orkestra handien eta obra handien kontzertuen ondoren, ezin diegu arreta jarri gabe utzi musika-patxada handiagoko, sosegu handiagoko baina edertasun berdineko proposamenei.
2024-08-05
Montserrat Auzmendi del Solar
Iraultzaren eta maitasunaren artean
Luxenburgoko Orkestra Filarmonikoaren lehen kontzertuak erromantizismo berantiarraren kutsua izan bazuen ere, bigarren topaketan taldeak bi obra zirraragarri interpretatu zituen, istorioak kontatzen zizkigutenak. Obra exigenteak ziren, batez ere adierazkortasunaren aldetik, eta... [+]
Eguneraketa berriak daude