San Kristobalen haginak
Bidean aurrera goaz. Gora-beherako txiki bat egin dugu eta bidegurutze batera iritsi gara. Bidegurutzera heltzerako zabalune bat igaro dugula kontuan izan. Malda leunean goaz orain. Ondoren, harrizko horma aurrez aurre izango dugu eta bera erabiliko dugu erreferentzia bezala.
Hozkailuak dauden inguruetara iritsi garenean berauek elurrik gabe (guk elurtuta ikusi baikenituen) nolakoak diren gogoratu dugu: erreten sakon-sakonak. Ipar ingururantz begira paraleloki daude jarrita. Hozkailuek luzeran 100 metro baino gehiago dute, zabaleran 5-10 metro eta sakoneran 20 metro inguru duten bi arrakala.
Morfologia karstikoa du inguruak eta etendura hauetan, pagadiko itzaletan ez bezala, zuhaitz gehiago ikus daitezke: haginak, lizarrak, astigarrak...
San Kristobalen haginak ikusi eta gainaldera iristeko azken aldapak igo ondoren antena handi baten ondoan bailarari begira egin ditugu haginkadak, ogitartekoari, noski. Pagaditik zehar beherantz egin dugu gero. Orduerdi batean Uribarriko lepoa deitzen den lekuraino iritsi gara. Okilak iseka-edo egin digu bere dei bereziarekin. Mendixka honetatik, haranetik hurbil, hasierako bidexkara jaitsi eta Iturrietako etxaldeari begira itzuli gara
Nahiz eta 20 metrorainoko altuerara iritsi, askotan zuhaixkaren itxura izaten du. Bere itxurak, kolore berde ilunak eta enbor lodiak, nabarmentzen du zuhaitz eder hau. Hosto iraunkorrak eta azpialdetik berde horixkak ditu. Bere egurra berriz, oso gogorra eta trinkoa da. Altzarigintzan eta tornu lanetan oso erabilia eta preziatua da. Gereziaren tamainako fruitu gorrixka izaten du eta denborarekin haragitsua bihurtzeaz gain, toxikoa bilakatzen da. Bere egurrak erabilera mota asko izan ditu Neolitiko garaitik hona. Meatzeetatik kobrea ateratzeko erabiltzen ziren pala kirtenak egiten ziren egur honekin eta eraikuntzan itxiturak egiteko zerabilten. Arkurik onenak ere, hagin zurarekin egiten omen dira. Horregatik, ia desagertzeraino erabili izan du gizakiak haginaren egurra.
Mantso hazten den eta urte luzez bizi den zuhaitza da. Hagin batzuk mila urtez bizi izan direla esaten da eta beste batzuk, hiru mila urtez bizi daitezkeela ere badio zenbaitek.
Euskal Herriko mitologiari lotutako zuhaitza da hagina. Kondairak dioenez, erromatarren aurkako gerretan, euskal gudariek zuhaitz honetatik lortutako pozoiarekin bustitzen zituzten beren geziak. Preso hartzen zituztenean berriz, hil aurretik, fruituetatik lortutako narkotikoa hartzen omen zuten. Hagina sakratua izan da. Bakarra da bere esanahian eta sinbolismoan. Tristea, isila eta bakartia. Greziarrek eta erromatarrek "heriotzaren zuhaitza" deitu zioten haginari. "Hilerrietako zuhaitza" bezala da ezaguna toki askotan, gure arbasoen hileta zuhaitza izana baita.
Tradizio kultural edo espiritual bakoitzak bere munduaren ikuskerara egokitu ditu erritoak. Urtearen zikloan bi une egin dira berezi, zentzu honetan. Zelten egutegiari jarraiki, haritzaren eta haginaren tenoreak bereizi izan dira. Haritzei dagozkie eguerdiko hamabiak, ekaina eta ekainaren 24ko festa. Haginei dagokie, berriz, ilunpeko erreinua: gaueko hamabi kanpaien ordu beldurtia, urteko azken hilabetea, azaroaren 1a. Haritzak osotasuna irudikatzen du, egiazko distira, gailurra. Haginak, aitzitik, amildegiaren sakontasuna, erregearen erorialdia eta bizitzaren gurpilean, osterako hasieraren aurretik, geldialdiaren une sakratua.
Asturiasen bada Fontagin izeneko toki galdua. Asturiasen euskal toponimiak duen adibide bat besterik ez da. Leongo Boñarko herrian, berriz, hilerri batean aurkitutako idatzi batean "Fontis aginees" esaera agertzen da.
Haginak medikuntzan ere zenbait erabilpen baditu. Sendabelarra izateaz gain, suge hozkaren aurka erabiltzen da eta minbiziaren aurkako ikerketetan ere erabiltzen ari dira. Bere hostoak emenagogo gisa erabili ohi dira, haurra galtzeko edo emakumearen hilerokoa behartzeko, alegia. Haziak, berriz, narkotiko bezala erabiltzen dira, bai lokartzeko eta baita inkontzientzia egoeran egoteko.
Haginaren erabilerak eta esanahiak aipatu ditugu. Armarriek ere bereganatu dute hagina. Gipuzkoako armarriko zuhaitzak adibidez, haginak dira.
Metro gutxira bidegurutze bat. Ezkerreko bidexka hartu pagoen norabidean.
Basoaren ertzeraino heldu. Aurrera, bidexkarekin eta bidexkarik gabe.
Sasiak dauden alde argitsua. Seinaleak. Pago-sail bat gurutzatu.
Bidegurutzean zuzen jarraitu bide nagusitik.
Harrizko horma (0:40). Bidea utzi eta aurrera eta gora segi hormaren parean.
Hozkailuak. Malda erdian gora ebakitik hurbil, zati harritsuak alde batera utzita.
San Kristobal gaina (1:15). Eskuinera jo pagadian barrena.
Uribarriko atexka (1:45).
Eskuinera hartuta ibilbide hasierara.(2:10)
Beste zenbaitek dioenez, sorginak, Lezaon, Entzia mendikatean dagoen haitzuloan, bizi omen ziren eta orraztera joaten omen ziren trikuharrira. Denek badakite, ordea, trikuharritik hogei metrora urrez betetako zezen larrua dagoela, baina baliteke sorginak hura lekuz aldatzen ibiltzea beraien jolasetan, oraindik ez baitu inork aurkitu!
Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.
Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.
Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.
Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.
Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]
Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]
Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]
Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]