Makina bat kontu
Dorre Bikien infernua ez da amaitu
Dorreak erortzearekin batera suteak piztu ziren eta, material erregarri asko zegoenez, lau bat hilabete iraun zuten aipatu suteek. Orain jakin denez, maskarak ipini izanda ere, bertan laguntzen aritu zen jendeak hauts, ke, material kutsagarri eta kaltegarri asko irentsi zuen eta gaixo potentzial bilakatu dira gehienak.
Egindako saiakeretan ikusi den moduan, tenperatura izugarri altuen eraginez, hondakinetan porlana, metalak eta material organikoak nahastu ziren eta errekuntza horretatik igorritako gasen artean, detekta ezinezko metalekin nahastutako kloro kantitate handiak aireratu ziren.
Hilabete horietan lanean aritu ziren pertsonek arnastu zituzten hondakinak lau multzotan banatu dira: biriketako kimikan eragina duten trantsizio metalak, biriketako zelulei eragiten dieten azidoak (sulfurikoaren gisakoak), odolaren bidez biriketatik bihotzeraino garraia daitezkeen kristal mikroskopiko disolbaezinak eta azkenik minbizia sor dezaketen materia organikoak (tenperatura handi horietan sortuak).
Oraindik goiz da benetako eragina neurtzeko, baina datozen hamarkadetan pertsona askok eta askok osasun arazo larriak izango dituzte.
Itsasoko landareen artean gorria nagusi
Sateliteetatik ateratako argazkiek halaxe erakusten dute. Lehorreko landareen artean berdea nagusitzen den gisan, itsasokoetan gorria da nagusi. Ikerlari asko ibili da korapilo hau askatu nahian, baina galderak hor dirau.
Orain 250 milioi urte itsasoko zein lehorreko landareen kolore nagusia berdea zen, baina gertatutako kataklismoren bat dela medio, itsasoko landareen espezieetatik %80 desagertu egin zen eta oxigeno gutxi behar izan zuten landareek besterik ez dute iraun. Geroztik, oxigeno gutxi edo asko behar izan, kolore gorriko landareak gailendu dira ozeanoetan.
Zientzialariek ez dakite oraindik zerk aztoratu zuen ozeanoen kimika, sumendien erupzioak, meteoritoak edota leherketa bortitzak izan ote ziren aldaketaren eragile. Nolanahi ere, gertakari hark bizitza aldatu zuen eta dinosauroen nagusitzea ahalbidetu zuen.
Erle itxurako espioiak
Beste sistemarik ere badute leku baten berri emateko, esate baterako, usain arrasto bidezkoa. Hain justu, sistema honi eboluzioaren zantzuak ikusi dizkiete ikerlariek. Usain arrasto hori jarraitua zela uste zen orain dela gutxi arte, eta modu horretan konpetentziari bidea errazegi uzten zitzaiola. Hau da, usain arrastoari esker, taldekoak ez diren erleek ere berdin aurki zezaketela lorategirainoko bidea. Orain ikusi denez, erle batzuek arrasto tartekatua besterik ez dute uzten erlategitik lorategirainoko tartean. Modu honetan, talde berekoak ez diren kideek arrastoa aurkitzen badute ere, zail egiten zaie helmuga aurkitzea.
Aipagarri zinez, arrasto intermitente bidezko komunikazio sistema honekin batera aurkitu den elementua: espioitza lanetara jarritako erleak ere badirela.
Hamas, Iran eta beste hainbat eragilek Israeli egotzi diote erasoa, baina oraingoz ez du egiletza onartu. Horrez gain, Hezbollahko agintari garrantzitsu bat hil du Israelek asteazkenean Beiruten, eta ostegunean Israelgo Armadak ziurtatu du Hamaseko buru militarra hil zuela Gazan... [+]
“Haiengana zuzentzen da eta haiei soilik apuntatzen die”, informatu du Irutxuloko Hitzak. Astearte gaueko 21:30etan atxilotu zuten gizona, Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailak jakinarazi duenez.
Emmanuel Macron Frantziako presidenteak Marokoko Mohamed VI erregeari gutun bat bidali dio babesa adierazteko. Pedro Sanchezek ere duela bi urte eman zion babesa Marokoren autonomia planari. Macronek deia egin du alde guztiak biltzeko konponbide politiko bat emateko gatazkari.
Abuztuaren 5ean emango dio domina zentroari Gasteizko Udalak, eta abuztuaren 2rako elkarretaratzea eta prentsaurrekoa deitu du Memoria Osoa plataformak. Martxoak 3 elkarteak salatu du “planteamendu diskriminatzailea” eta “irakurketa partziala” egiten... [+]
Elon Musken proiektuen artean bada adimen artifizialeko bat ere, Grok, eta horretarako Musken jabetzako X edo Twittereeko erabiltzaileen jarduna ari dira baliatzen, LLM edo hizkuntza eredua handitzeko eta entrenatzeko. Izatez, Twitterreko zure ezarpenetan sistema hori... [+]
Bederatzi militar sionista atxilotu dituzte, Sde Teimango kartzelan preso palestinar bati egindako torturengatik; besteak beste, metalezko barrak sartu zizkioten ipurtestetik. Kolono "zibilen" eta soldaduen protestak piztu dira torturatzaileekin elkartasunez, eta... [+]
Eraso LGTBI+fobiko eta matxistak espazio publikoan ematen direla gehien adierazi dute mugimendu hauek urtero ateratzen dituzten txostenen arabera. Gasteizko Mugimendu Feministak eta Lumagorri elkarteak guztien plazera erdigunean jarriko duen jai eredu bat nahi dute, eta neurri... [+]
AEBetako hauteskunde presidentzialetarako hautagaiek Israeli babesa berretsi diote Netanyahuk herrialdera egindako bisita baliatuta, Alderdi Demokratarena barne. Demokraten hautesle ugarik, ordea, genozidioaren inguruko jarrera jarri dute bozka emateko baldintza gisa.
Muturreko lehorteak eta euriteak dira beroketa globalak Pakistanen duen inpaktuaren alde agerikoena. Ez dira hain ezagunak, ordea, hondamendiek piztu eta bizkortzen dituzten gaitz sozialak, eta zenbat eta nola oztopatzen duten azken horiek Asiako herrialdearen garapen oso eta... [+]
Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]
ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.
Aspaldidanik Saran bizi den arren, goiza Bidasoaren ibarrean pasa behar zuenez gero, Hondarribiko parte zaharrean zitatu gaitu Ruper Ordorikak (Oñati, 1958). Goiz eguzkitsuan, puntual eta irribarretsu agertu da maldan gora, konsistorioaren parera, turista gazte kuadrilla... [+]