Iraileko hostoak
Historia omen da irakaslerik onena. Ez gara, ordea, lezio asko ikastera emanak: ez dugu oraindik ikasi gerlari bakea deitzea erraza baldin bada, gerla bat iraungi ustean, beste handiago bat pizten delako dela. Eta, batez ere, hildakoek ahorik zabaltzen ez dutelako.
Hiru burutazio
Nork bere arrazoiari baino ez eta aldi oro demokrazia deitzen diona, diktadore bat da.
Kulpa guztiak sistemari egozten zizkion, sistemaz egotzi ere.
Idatziz
Schopenhauer ez omen zen fidatzen beren pentsamendua idatziz jarri ez duten filosofoekin. Susmagarrien artean, Sokrates da nagusi «Filosofiaren historia laburra» saioan esaten digunez. Pentsamenduak hitzen bidez hartzen du gorputza, ez dago hitzik gabeko pentsamendurik. Nola jakingo dut zer pentsatzen dudan arazo jakin bati buruz, arazo jakin horri neure hitzezko forma bat eman aurretik?
Arazo horri buruz ari da orain gutxi Paul Valéry-ri irakurri niona: "Benetako idazlea bere hitzak aurkitu ezinik dabilen pertsona bat da. Eta, bilatuz, aurkitu egiten ditu. Ahapaldi bat lantzen ari naiz. Ez nago pozik hamar aldiz, ez nago pozik hogei aldiz, baina jardunaren jardunaz hitz baten bila ibiliaren ibiliz, neure-neurea sentitzen dut, ez nire testua, nire testuak dituen aukeren ugaritasuna baino".
Kontua zera baita: aukeren anabasan eskua sartu eta asmatzea, buruan duzun nebulosa izugarriari hitzezko forma egokia ematea. Kezka horrek eta helburu horrek bizi gaitu idazleok, idazle guztiok bizi eta sufritzen dugu buruan dugun estiloa paperera ekarri ezinaren frustrazioa.
Goroldioaz
"Nik lan egin nuen egunkarian beharturik nengoen esaldi singleak idaztera. Hori baliagarria da nornahirentzat. Kazetari-lanak ez dio kalterik egingo idazle gazte bati, eta lagundu ere egingo dio, baldin asmatzen badu lanbide hori garaiz uzten. Esan dudan hauxe da topikorik erabilienetakoa, eta barkamena eskatzen dizut horretan erortzeagatik. Baina inork galdera zahar gastatuak egiten dituenean, erantzun zahar gastatuak jasotzeko arriskua hartzen du bere gain".
Baina Hemingwayrena luzeegia -eta deskortesa!- zelakoan, Axular baliatu dut kazetariari erantzuteko: dabilen harriari ez zaio goroldiorik lotzen. Inori minik ez egitearen tranpan erori, eta topikoaren pupuari topikoaren trapuarekin erantzun diot, horra geratu zaidan damua kazetariak etxetik alde egin duenean.
Psiko(pato)logia
Tiobiboan
Halakoetan -sarri gertatzen baitira halako sekuentziak-, Juan Garziak «Bartleby izkribatzailea» liburuaren hitzaurrean zioena etortzen zait gogora:
"Batzuetan, gauza gara, baina izpiritua falta. Bestetzuetan, berriz, bagara gai, baina ez dugu gogobetekorik gauzatzen. Orotara, hala ere, urri eta eskas gabiltza; izan hala garen ez dakit, baina. Arrazoi eta aitzakien gurpil sorginduan jiraka, ez da ikusten eguna geure tiobibotxo honetatik salto egin eta mundura helduko garena. Feriako beste barraketara, behintzat, non kolore askotako baleak erakusten diren, eta giza labezomorroak eta hiri ezinezkoak…".
Literaturaz ari da Juan Garzia, egia da, baina nik, ez dakit zergatik, sarriegitan tragedia bihurtzen diren gure euskal komeriekin lotzen dut beti tiobibotik salto egin eta mundura heltzeko premiarena.
Hizlariarena
Bitartean, hizlari kaskar hari gertatzen zaiona ari zaigu gertatzen: ari dela, ari dela, hizlariak hor ikusten du entzule bat aulkitik jaiki eta aretotik irteten. "Egitekoren bat izango dik", pentsatu, eta hizlariak bere jardun errutinazkoan segitzen du. Beste entzule bat jaikitzen da. Hizlaria, berean. Hirugarren bat, laugarren bat, aretoa ia husterainoko prozesio luzea doa aterantz.
Hizlari onak estrategia aldatuko luke, saiatu egingo litzateke zer edo zertan. Baina hizlaria kaskarra zela esan dut, eta begira dezagun nori begiratzen dion. Lehendabiziko errenkadan hitzaldia emateko kontratatu duen arduraduna dago, hari begiratzen dio hizlari kaskarrak. Arduraduna aretoan gelditu den bakarra da jada eta aharrausika ari da. Hizlariak ez du, halatan ere, estrategia aldatuko, bai baitaki arduradunak ez duela alde egingo.
Hizlariaren eta antolatzailearen pantomimarekin segitzeko erantzukizuna bat bera da, baina bi aurpegikoa: pagantzaren erantzukizuna du antolatzaileak; kobrantzarena hizlariak.
Hamas, Iran eta beste hainbat eragilek Israeli egotzi diote erasoa, baina oraingoz ez du egiletza onartu. Horrez gain, Hezbollahko agintari garrantzitsu bat hil du Israelek asteazkenean Beiruten, eta ostegunean Israelgo Armadak ziurtatu du Hamaseko buru militarra hil zuela Gazan... [+]
“Haiengana zuzentzen da eta haiei soilik apuntatzen die”, informatu du Irutxuloko Hitzak. Astearte gaueko 21:30etan atxilotu zuten gizona, Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailak jakinarazi duenez.
Emmanuel Macron Frantziako presidenteak Marokoko Mohamed VI erregeari gutun bat bidali dio babesa adierazteko. Pedro Sanchezek ere duela bi urte eman zion babesa Marokoren autonomia planari. Macronek deia egin du alde guztiak biltzeko konponbide politiko bat emateko gatazkari.
Abuztuaren 5ean emango dio domina zentroari Gasteizko Udalak, eta abuztuaren 2rako elkarretaratzea eta prentsaurrekoa deitu du Memoria Osoa plataformak. Martxoak 3 elkarteak salatu du “planteamendu diskriminatzailea” eta “irakurketa partziala” egiten... [+]
Elon Musken proiektuen artean bada adimen artifizialeko bat ere, Grok, eta horretarako Musken jabetzako X edo Twittereeko erabiltzaileen jarduna ari dira baliatzen, LLM edo hizkuntza eredua handitzeko eta entrenatzeko. Izatez, Twitterreko zure ezarpenetan sistema hori... [+]
Bederatzi militar sionista atxilotu dituzte, Sde Teimango kartzelan preso palestinar bati egindako torturengatik; besteak beste, metalezko barrak sartu zizkioten ipurtestetik. Kolono "zibilen" eta soldaduen protestak piztu dira torturatzaileekin elkartasunez, eta... [+]
Eraso LGTBI+fobiko eta matxistak espazio publikoan ematen direla gehien adierazi dute mugimendu hauek urtero ateratzen dituzten txostenen arabera. Gasteizko Mugimendu Feministak eta Lumagorri elkarteak guztien plazera erdigunean jarriko duen jai eredu bat nahi dute, eta neurri... [+]
AEBetako hauteskunde presidentzialetarako hautagaiek Israeli babesa berretsi diote Netanyahuk herrialdera egindako bisita baliatuta, Alderdi Demokratarena barne. Demokraten hautesle ugarik, ordea, genozidioaren inguruko jarrera jarri dute bozka emateko baldintza gisa.
Muturreko lehorteak eta euriteak dira beroketa globalak Pakistanen duen inpaktuaren alde agerikoena. Ez dira hain ezagunak, ordea, hondamendiek piztu eta bizkortzen dituzten gaitz sozialak, eta zenbat eta nola oztopatzen duten azken horiek Asiako herrialdearen garapen oso eta... [+]
Aragoiko Asabón errekak zeharkatzen duen lurraldeak hainbat ustekabe eder gordetzen ditu. Ez naiz historialaria, eta, hortaz, ez dut halako kronika historiko bat eginen. Bereziki mendizale gisa mintzatuko naiz, aspaldi honetan nire gogoak –nire senak– halako... [+]
ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.
Aspaldidanik Saran bizi den arren, goiza Bidasoaren ibarrean pasa behar zuenez gero, Hondarribiko parte zaharrean zitatu gaitu Ruper Ordorikak (Oñati, 1958). Goiz eguzkitsuan, puntual eta irribarretsu agertu da maldan gora, konsistorioaren parera, turista gazte kuadrilla... [+]