Lazkanoko Jaunaren lurretan ibilaldia
- Lazkao, 5.000 biztanle dituen herria da. Oraingoan 2003. urteko Kilometroak direla-eta zabaldu da bere izena Euskal Herriko txoko guztietara. Hala ere, herriak badio zer erakutsia bisitariari urteko edozein egunetan; besteak beste, Lazkao Txikiren jaioterria denak San Migel parroki eliza, Lazkano-tarren jauregia eta Bernardatarren monasterioa ditu ikusgai.
Lazkaoko lehenengo biztanleak Murua menditik etorri zirela dio kondairak. Muruatarren etxe horretan Muru Segur izeneko gizaki erraldoi bat sortu zen, bailarako bizilagunak izutzen zituena. Lazkanoko Jaunak borrokan akabatu zuen, ondoren bere alabarekin ezkonduz.
Agirietan jasorikoa, ordea, bestelakoa da. 1503. urteko idatzi batean dago Lazkao izenari erreferentzia egiten dion aipu zaharrena. Dokumentazio honen arabera, XI. mendean Lazkao populatua zegoen eta mende horren bigarren erdian, Diego Gonzalez de Lazcano edo de Arramendi bezalako familiak bizi ziren herrian. Urruneko garai haietatik mendez mende emandako garapenaren ondoren, herrixka sortu, menditik jaitsi eta habitat berri bat ezarri eta lurrak luberritu dira. Hala ere, ugariak dira oraindik jardunean diharduten baserriak Lazkaomendin. Lazkaoko landa eremua osatzen du gune honek eta Aizkoateko mendien luzapenean lekutzen da. Berezko balioen artean Aralarko mendi mailoaren paisaia da azpimarratzekoa.
Auzoak baditu aipagarriak diren eraikinak, esaterako, Iztueta oinetxea eta Zeberione baserria. Bertan dago San Juan Ante Portam Latinam baseliza. Lope Martinez de Isasti historialariak 1625. urtean aipatzen du baselizaren patronatua herriari zegokiola. 1770. urtean ermitak bere funtzioarekin jarrai zezan erabaki zen, inguruan zortzi baserri baitzeuden. Lazkaomendiko lurretan mendiko bide ugari dago, besteak beste, Aralarrerako sarrerak gailentzen dira.
Lazkaomenditik herri gunera jauzi eginez, herriari bisitatxoa egin asmoz, leku adierazgarrienen artean batzuk aukeratu ditugu, hala nola, elizak, Valdimedianoko jauregiak eta Beneditarren eta Bernardatarren komentuak.
XVI. mendeko San Migel parrokia gurutzeriaz estalitako eta oinplano angeluzuzeneko eraikina da. Absidea erdi biribila, esfera laurdeneko ganga eta burualdean kanpandorrea ditu. Eraikitze lanek luze iraun zuten. Besteak beste, Martin Apaztegi, Domingo Aristiburu eta geroago Martin Abaria izan ziren parrokia eraikitzeko lanen arduradunak. 1664an sakristi berria eta arkupea erantsi zizkioten. Ganga, aldiz, XVII. mende amaieran eraiki zuten.
Gaztelako arkitektura eredua jarraituz eraiki zen XVII. mende hasieran Lazkanotarren jauregia. Aurrealdea hiru gorputzetan banatzen da. Erdikoan atea dago eta albokoak dorre moduan eraturik daude. Egitura hau 1921. urtean egindako eraberritzearen ondorioa da. Lorategi batez inguraturik dago eta erdian putzu bat du.
Barrualdeari dagokionez, solairu nagusian, Lazkanotarren gelak, sukaldea eta liburutegia daude. Hirugarren solairuan banaketa aldatu da, gela eta trasteleku bezala erabiltzeko gune txikiak sortuz, eta erretiratuen etxerako egokituz.
Maria de Lazkanok sortu zuen XVII. mendeko bigarren erdialdean. Bernardatarren komentuak Santa Ana izena du. Monasterioak, beste areto batzuen artean, eliza du, nabe bakarrekoa, gurutze latinoaren formako oinplanoduna. Gaur egun, kongregazioa jantzigintza tailerreko eta liburuen enkoadernazio tailerreko lanetik bizi da. Ostatu bat eta baratzea ere baditu monasterioak.
Santa Ana komentuaren eta parrokiaren inguruan dago Zelai plaza. Eite erregulardun enparantzak etxe ilara osatzen du, besteak beste, Orobione oinetxea, apaiz etxea, Bordatxuri eta Etxarri oinetxea. Azkeneko honetan jaio zen Francisco Areso konposatzaile ospetsua.
Euskadiko enparantzaren inguruan biltzen dira udal administrazioa eta gainerako herri zerbitzuak. Udala, esaterako, XVII. mendean eraiki zen eta mende honetan gehitu zitzaion maisuen etxebizitzetarako atala. Pilotalekua, aldiz, joan den mendekoa da.
Aipatu ditugun eraikinez gain, hirigune inguruan bada beste zenbait eraikin esanguratsu, esaterako, San Prudentzio baseliza. Hirigunetik 100 metrora dago, garai batean Ataun eta Olaberrira joateko bideak elkartzen ziren lekuan. Herriko jatorrizko parrokia izan zela esaten da. Murugarren historialariak, bere jatorria 1479. urtean kokatzen du. Ermitaren patronatua hiritarrei zegokien. Jende asko azaleko gaixotasunak eta garatxoak sendatzera ere joaten da. Horretarako lanparako olioa etxera eramaten dute eta olio berria uzten dute eskaintza gisa. Kontakizunen arabera, gaixotasunak eta garatxoak sendatzeko bada beste modu bat ere. Txanpon batekin igurzketak egin behar dira eta gero, txanpon hori ermitako atabakan bota.
Industri sektorearen ahulezia zela-eta, XX. mendeko Lazkaoko nekazaritzak garrantzia hartu zuen. Industri jarduera hiru lantegitara mugatzen zen, aroztegi mekanikoak, eta gurdiak eraikitzeko eta ferrak egiteko lantegiak. 1936ko Gerra Zibila arte egoerak bere horretan jarraitu bazuen ere, iraultza demografikoak aldaketa ekarri zuen. Lazkao Gipuzkoan bederatzigarren postuan kokatu zen hazkunde demografikoaren arabera. Aipatu hazkundea bi faktoreren ondorio izan zen: hazkunde naturala eta inmigrazioa. Euskal ekonomiaren bilakaerak Espainian gainbeheran zeuden hainbat eskualdetako milaka lagun erakarri zituen Euskal Herrira. 1970eko hamarkadatik aurrera egoera egonkortu zen eta biztanleria 5.000 inguruan finkatu zen. 1975ean industri sektore sendoa zuen herriak, guztira 27 lantegi eta 1.098 lanpostu.
Gaur egun, nekazaritza eta abeltzaintza beste maila batean gelditu dira. Jarduera horiek Lazkaomendira mugatzen dira eta biztanleriaren %2 bakarrik aritzen da lanotan. Demografia ikuspegitik egonkortu eta herri industriala eta modernoa bilakatu da Lazkao.
Lazkaomendi auzoko Abalin baserrian jaio zen Lazkao Txiki (1926-09-15) bertsolaria. Hala zioen berak auzoari buruz:
eta Lazkao erria.
Eta kantari asi naizena
Abaliñe baserria.
Zu izan ziñan nere sortetxe
babesa eta tokia,
palazio bat etzera baiña
neretzat berdingabia.
Otsailean atxilotu zuten Iturmendiko pertsona bat, eta bi urte eta erdiko espetxe-zigorra eskatzen dute bere kontra, sare sozialetako zenbait mezu direla-eta. Uztailaren 16an epaituko du Espainiako Auzitegi Nazionalak.
Frente Herritarrak irabazi ditu hauteskunde legegileak Pirinio Atlantikoetako seigarren hautesbarrutian, Peio Dufau izanen delarik diputatu heldu diren urteetan. Bozen %36,28 bildurik, 27 117 bozekin, historiako lehen diputatu ezkertiar abertzalea izanen da. Haren gibeletik,... [+]
Euskara eta euskal literatura, programaketatik ikasgelara jardunaldia antolatu dute elkarlanean Seaskak eta UEUk Baionan, Udako Ikastaroen barruan, eta bertan parte hartuko du Katixa Dolhare Zaldunbidek. Ezpeletan sortu zen 1982an, Lapurdin, eta familiarekin Nafarroa Beherean... [+]
Alex Gabilondo software librearen zaletuaren gida batetik probatu dugu, eta ibili dabil: PDF eta ePubak euskaraz entzun mugikorrean (edo Android gailuetan zehatzago) audioliburuen gisa. Software libreko doako tresnekin, gainera.
Espainiako Auzitegi Nazionaleko apelazio aretoak astelehen arratsean esan du baliogabetu egin behar direla Tsunami auzi judizialaren ikerketako azken hiru urteak, "ilegalki" luzatu zelako. Erabaki hori behin betiko bihurtzean Puigdemont eta Rovira kasutik aterako... [+]
German Rodriguez eta Joseba Barandiaran omendu, eta langile mugimenduaren alde egindako lana txalotu dute Iruñean. Palestinari ere elkartasuna adierazi diote, sanferminetan urteroko zitan Iruñean.
Nork aurreikusten ahal zuen 2024an Peio Dufau –Marie Heguy-Urain duelarik ordezko– EH Baiko hautagaia, diputatu izanen zela? Eskuin muturraren kontrako kanpainak eta estrategiak funtzionatu du. Ipar Euskal Herriak ez du faxistarik bidaliko Frantziako Asanblea... [+]
Zigoitian 100 hektareako parke fotovoltaikoa eraiki nahi du Solariak, eta eskualdea gurutzatuko luke oso goi tentsioko linea batek ere. Urkabustaiz, Zigoitia eta Zuiako bizilagunek herritarren 5.540 helegite aurkeztu dituzte ingurua “mehatxatzen duten proiektuak gelditzeko... [+]
Udaltzaingoak gizon bat atxilotu du larunbat honetan Tuteran, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita. Emakumeak Poliziari deitu zion laguntza eske gizona jarraika zuelako.
Ostiral arratsaldean deportatu behar zuten, baina hegaldiaren komandanteak ez zuen sahararraren bidaia ahalbidetu, hegaldia segurua ez zela izango argudiatu zuelako, EFEk jaso duenez. Bilboko Guardia Epaitegiak larunbat goizaldean gaztearen “askatasun-gabezia... [+]
Itsasoan gertatutako istripu baten ondorioz hil da arrantzalea. Hunekin Aski itsasontzian lanean ari zelarik erreskatatu zuten gizona, larunbat arratsaldean. Erietxean hil zen.
Iñaki Echanizek irabazi du Zuberoa, Nafarroa Beherea, Hazparne eta Biarnoko zati bat barnebiltzen dituen laugarren hautesbarrutian. 2022an bezala, garaile atera da, ezkerreko Fronte Herritar Berriaren izenean.
