Lazkanoko Jaunaren lurretan ibilaldia
- Lazkao, 5.000 biztanle dituen herria da. Oraingoan 2003. urteko Kilometroak direla-eta zabaldu da bere izena Euskal Herriko txoko guztietara. Hala ere, herriak badio zer erakutsia bisitariari urteko edozein egunetan; besteak beste, Lazkao Txikiren jaioterria denak San Migel parroki eliza, Lazkano-tarren jauregia eta Bernardatarren monasterioa ditu ikusgai.
Lazkaoko lehenengo biztanleak Murua menditik etorri zirela dio kondairak. Muruatarren etxe horretan Muru Segur izeneko gizaki erraldoi bat sortu zen, bailarako bizilagunak izutzen zituena. Lazkanoko Jaunak borrokan akabatu zuen, ondoren bere alabarekin ezkonduz.
Agirietan jasorikoa, ordea, bestelakoa da. 1503. urteko idatzi batean dago Lazkao izenari erreferentzia egiten dion aipu zaharrena. Dokumentazio honen arabera, XI. mendean Lazkao populatua zegoen eta mende horren bigarren erdian, Diego Gonzalez de Lazcano edo de Arramendi bezalako familiak bizi ziren herrian. Urruneko garai haietatik mendez mende emandako garapenaren ondoren, herrixka sortu, menditik jaitsi eta habitat berri bat ezarri eta lurrak luberritu dira. Hala ere, ugariak dira oraindik jardunean diharduten baserriak Lazkaomendin. Lazkaoko landa eremua osatzen du gune honek eta Aizkoateko mendien luzapenean lekutzen da. Berezko balioen artean Aralarko mendi mailoaren paisaia da azpimarratzekoa.
Auzoak baditu aipagarriak diren eraikinak, esaterako, Iztueta oinetxea eta Zeberione baserria. Bertan dago San Juan Ante Portam Latinam baseliza. Lope Martinez de Isasti historialariak 1625. urtean aipatzen du baselizaren patronatua herriari zegokiola. 1770. urtean ermitak bere funtzioarekin jarrai zezan erabaki zen, inguruan zortzi baserri baitzeuden. Lazkaomendiko lurretan mendiko bide ugari dago, besteak beste, Aralarrerako sarrerak gailentzen dira.
Lazkaomenditik herri gunera jauzi eginez, herriari bisitatxoa egin asmoz, leku adierazgarrienen artean batzuk aukeratu ditugu, hala nola, elizak, Valdimedianoko jauregiak eta Beneditarren eta Bernardatarren komentuak.
XVI. mendeko San Migel parrokia gurutzeriaz estalitako eta oinplano angeluzuzeneko eraikina da. Absidea erdi biribila, esfera laurdeneko ganga eta burualdean kanpandorrea ditu. Eraikitze lanek luze iraun zuten. Besteak beste, Martin Apaztegi, Domingo Aristiburu eta geroago Martin Abaria izan ziren parrokia eraikitzeko lanen arduradunak. 1664an sakristi berria eta arkupea erantsi zizkioten. Ganga, aldiz, XVII. mende amaieran eraiki zuten.
Gaztelako arkitektura eredua jarraituz eraiki zen XVII. mende hasieran Lazkanotarren jauregia. Aurrealdea hiru gorputzetan banatzen da. Erdikoan atea dago eta albokoak dorre moduan eraturik daude. Egitura hau 1921. urtean egindako eraberritzearen ondorioa da. Lorategi batez inguraturik dago eta erdian putzu bat du.
Barrualdeari dagokionez, solairu nagusian, Lazkanotarren gelak, sukaldea eta liburutegia daude. Hirugarren solairuan banaketa aldatu da, gela eta trasteleku bezala erabiltzeko gune txikiak sortuz, eta erretiratuen etxerako egokituz.
Maria de Lazkanok sortu zuen XVII. mendeko bigarren erdialdean. Bernardatarren komentuak Santa Ana izena du. Monasterioak, beste areto batzuen artean, eliza du, nabe bakarrekoa, gurutze latinoaren formako oinplanoduna. Gaur egun, kongregazioa jantzigintza tailerreko eta liburuen enkoadernazio tailerreko lanetik bizi da. Ostatu bat eta baratzea ere baditu monasterioak.
Santa Ana komentuaren eta parrokiaren inguruan dago Zelai plaza. Eite erregulardun enparantzak etxe ilara osatzen du, besteak beste, Orobione oinetxea, apaiz etxea, Bordatxuri eta Etxarri oinetxea. Azkeneko honetan jaio zen Francisco Areso konposatzaile ospetsua.
Euskadiko enparantzaren inguruan biltzen dira udal administrazioa eta gainerako herri zerbitzuak. Udala, esaterako, XVII. mendean eraiki zen eta mende honetan gehitu zitzaion maisuen etxebizitzetarako atala. Pilotalekua, aldiz, joan den mendekoa da.
Aipatu ditugun eraikinez gain, hirigune inguruan bada beste zenbait eraikin esanguratsu, esaterako, San Prudentzio baseliza. Hirigunetik 100 metrora dago, garai batean Ataun eta Olaberrira joateko bideak elkartzen ziren lekuan. Herriko jatorrizko parrokia izan zela esaten da. Murugarren historialariak, bere jatorria 1479. urtean kokatzen du. Ermitaren patronatua hiritarrei zegokien. Jende asko azaleko gaixotasunak eta garatxoak sendatzera ere joaten da. Horretarako lanparako olioa etxera eramaten dute eta olio berria uzten dute eskaintza gisa. Kontakizunen arabera, gaixotasunak eta garatxoak sendatzeko bada beste modu bat ere. Txanpon batekin igurzketak egin behar dira eta gero, txanpon hori ermitako atabakan bota.
Industri sektorearen ahulezia zela-eta, XX. mendeko Lazkaoko nekazaritzak garrantzia hartu zuen. Industri jarduera hiru lantegitara mugatzen zen, aroztegi mekanikoak, eta gurdiak eraikitzeko eta ferrak egiteko lantegiak. 1936ko Gerra Zibila arte egoerak bere horretan jarraitu bazuen ere, iraultza demografikoak aldaketa ekarri zuen. Lazkao Gipuzkoan bederatzigarren postuan kokatu zen hazkunde demografikoaren arabera. Aipatu hazkundea bi faktoreren ondorio izan zen: hazkunde naturala eta inmigrazioa. Euskal ekonomiaren bilakaerak Espainian gainbeheran zeuden hainbat eskualdetako milaka lagun erakarri zituen Euskal Herrira. 1970eko hamarkadatik aurrera egoera egonkortu zen eta biztanleria 5.000 inguruan finkatu zen. 1975ean industri sektore sendoa zuen herriak, guztira 27 lantegi eta 1.098 lanpostu.
Gaur egun, nekazaritza eta abeltzaintza beste maila batean gelditu dira. Jarduera horiek Lazkaomendira mugatzen dira eta biztanleriaren %2 bakarrik aritzen da lanotan. Demografia ikuspegitik egonkortu eta herri industriala eta modernoa bilakatu da Lazkao.
Lazkaomendi auzoko Abalin baserrian jaio zen Lazkao Txiki (1926-09-15) bertsolaria. Hala zioen berak auzoari buruz:
eta Lazkao erria.
Eta kantari asi naizena
Abaliñe baserria.
Zu izan ziñan nere sortetxe
babesa eta tokia,
palazio bat etzera baiña
neretzat berdingabia.
Argentinako Abokatuen Gremioa erakundean egiten du lan Laura Taffetanik (Buenos Aires, Argentina, 1963). Gobernuaren errepresioa pairatu duten maputxe ugarirekin lan egin du azken urteetan, eta Askapena antolakundeak antolatutako topaketa antiinperialisten barnean izan da Euskal... [+]
Iragarrita zegoen moduan, Bilboko Errekalde auzoko Etxarri II gaztetxea hustu du Ertzaintzak 9.00etan abiarazi duen operazioarekin. Arratsaldean protesta manifestazioa egingo dute auzoan, 19:00etan Amezolako tren geltokitik abiatuta.
Ezbeharra ostegunean gertatu da eta SOS Nafarroak 16:00 orduak jotzear zirela jaso du haren berri. Medikua, anbulantzia et Foruzaingoa bertarako dira, baina ezin izan dute gizona suspertu eta bertan hil da.
Aurtengo berritasuna da. Ahobizi eta belarriprest rolen artean aukeratzeaz gain, herritarrek Euskaraldia Hikan parte hartzeko aukera izango dute. Hitanoa erabiltzen ez den herrietan, toka eta noka, bien erabilera bultzatuko da, eta hitanoa bizirik dagoen herrietan nokaren... [+]
Interview. Urez eta hondarrez
Egileak: Telmo Irureta eta Mireia Gabilondo.
Aktoreak: Telmo Irureta eta Dorleta Urretabizkaia.
Zuzendaria: Mireia Gabilondo.
Konpainia: Tentazioa.
Noiz: apirilaren 2an.
Non: Victoria Eugenia Klub Aretoan,... [+]
Ezagutzen duzue Kneecap filma? Oscar sarietarako hautatu zuten. Belfasteko hirukote baten istorioa da. Kneecap Hip Hop talde ezaguna da gaur egun, eta hizkuntzaren aldeko jarrera (gaelikoa) argia dute, IRAren osteko belaunaldiaren gorabeherak kontatzen ditu filmak; drogak eta... [+]
Galdera batzuen aurrean, behin eta berriz helduok ume sentitzen garela dio Iñigo Martinezek, “bizitza zulo existentzialez beterik” dagoelako. Galderaz galdera "behin-behineko erantzunen bila" aritzeko asmoa du irakasle eta filosofoak. ARGIA... [+]
Euskal Herriko Laborantza Ganberak hogei urte bete ditu. 2005ean sorturik, bataila anitzetatik pasa da Ainiza-Monjoloseko erakundea. Epaiketak, sustengu kanpainak edota Lurramaren sortzea, gorabehera ainitz izan ditu hogei urtez.
Giza-katea antolatu du Subflubiala ez! plataformak eta hitzordua Artaza-Romo Institutuan jarri du gaurko 18:00etan. Bizkaiko Foru Aldundiak Ingurumen Inpaktuaren Adierazpena (IIA) aldatzea du helburu eta horrelakorik ez du onartzen plataformak.
Europan kutsadura maila aztertzen aritzen den Toxicowatch erakundeak egindako ikerketaren emaitzak dira. Erraustegia martxan jarri aurretik egin zituzten lehen azterketak, eta ondoren 2024ra arteko laginak aztertu dituzte. Iazko laginen emaitzak dira honakoak.
Elkarteko Andoni Burguetek nabarmendu du espetxean dauden presoek egindako delitu gehienek behar sozioekonomikoekin lotura dutela.
Gergely Gulyas Hungariako Presidentetza ministroak eman du erabakiaren berri, Hagako auzitegiak atxilotze agindua ezarrita dion Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroa herrialdera heldu den egun berean. Israelgo armadak Gazako eremu gehiago hartzeko asmoa duela... [+]