Euskara erabiltzeko beharraz jabeturik, Mintzalagun egitasmoa sortu zuen 1993ko abuztuan Bagera Donostiako Euskaltzaleen Elkarteak. Orduz geroztik mila ikasle baino gehiagok parte hartu du egitasmoan. Euskaltegian ikasirikoa praktikan jartzeko xedez, bi ikasle euskara menderatzen duen lagun batekin biltzen dira astero ordubetez gutxienez. Lehenengo topaketa elkartean bertan egiten duten arren, hortik aurrerakoak kanpoan egiten dituzte: mendian, kalean, zineman, tabernan edota euren zaletasunen araberako giro eta guneetan.

Hil honetan hasten da Euskal Autonomia Erkidegoan zabalduta dagoen Mintzalagun programa honetan parte hartzeko aukera. Euskaltegietan egitasmoari buruzko informazioa eskaintzen dute eta interesatuen fitxak biltzen dira. Praktika hauetarako, elkarteak konfiantzazko norbait aurkitu ohi du, bere euskalkiaz hitz egingo duena eta diru saririk jasoko ez duena. Parte-hartzaileak bost edo seigarren urratsean dauden ikasleak direnez, hasieran teoria praktikara eramatea zail izaten zaie, lotsa ere tartean izaten dela, noski. Adiskidetasuna lortu ostean ordea, hizkuntzaren erabilera hobetu eta euskalki ezberdinak ezagutzen dituzte, kaleko hizkera alegia.

Asteroko hitzorduez gain, hilero aparteko eskaintzak antolatzen dira programaren barruan, besteak beste, egonaldiak, irteerak eta afariak. Ekimen horien helburua ikasleek jende gehiago ezagutzea eta euskaldun esparrua zabaltzea da. Gainera, parte-hartzaileek "Mintzalagunen txokoa" izeneko buletina jasotzen dute non Bagerak eskaintzen dituen ekimen edota euskal hizkuntzaren inguruan izaten diren egitasmoen berri ematen zaien. Hitz egiteaz gain irakurri ere euskaraz egin dezaten, egitasmoan parte hartzen dutenek «Irutxulo» eta «Gaztetxulo» aldizkariak jasotzen dituzte.

Bizkaia mailan, Berbalagun du izena egitasmoak. Getxon esaterako, Udalak eta beste zenbait euskaltegi eta euskara elkartek sustaturiko Egizu proiektua murgildu da egitasmoan. Egizu Getxon euskaraz hitz egitea bultzatu nahi duen proiektua da. Metodologia berdina jarraitzen badu ere, zenbait xehetasun aldatzen dira. Taldeak bostekoak izan ohi dira. Bertako euskara sustatzaile Nahia Guenagak ikaslearen profilari dagokionez jende irekia izan ohi dela azaldu digu: "Taldeak gustu eta adinaren arabera antolatzen direnez, giro polita sortu ohi da euren artean eta programaren baitan eskaintzen diren hitzorduez gain, euren kabuz gelditzen dira maiz. Iaz 60 lagunek parte hartu zuten egitasmoan". Getxoko euskaltegien eskaintzan, besteak beste, hitzaldiak, kontzertuak eta ipuin kontalarien saioak ere sartzen dira, betiere euskara jakintzak hedatzeko xedez antolatuak.


Ikasturte amaieran galdeketa bat egin ohi zaie ikasleei, euren esperientzia zein izan den eta euskararen erabilpenean izan duten garapena nolakoa izan den jakiteko. Parte-har- tzaileen iritzia jakiteko xedez, Aitziber Gurutzeaga Bagerako koordinatzailearengana jo dugu. Ekainean amaitutako ikasturtean eginiko galdeketen emaitzen arabera, %85 euskara erabiltzen hasi da inguruko norbaitekin, batik bat auzokideekin, lagunekin eta lankideekin. Erabiltzen hasi ez direnek ohitura eta ziurtasun falta jarri dituzte argudio gisa. Denek erantzun dute euren hizkuntz gaitasuna hobetu dela. Hizkuntzaren erabileran aurrerapauso hori familian eta komunikabideak kontsumitzerakoan eman dutela adierazi dute ikasleek. Aurreko urteetako ikasleek, aldiz, aurrerapausoa lan esparruan eman zutela jakinarazi digu Bagerako koordinatzaileak.

Kolaboratzaileek (euskaldun zaharrek) ere galdetegi hau betetzen dute ikasturtearen amaieran. Ekimen honetan parte-hartzea nolakoa izan den galdetu zaienean %75ak oso ona eta aberatsa dela erantzun du eta %25ak ona. Beraiek izaniko konpromisoari esker ikasleek euskararen erabileran izan duten garapena ikustea oso aberasgarria izan dela zehaztu dute. Eta, %83ak hastear den ikasturtean jarraitzea erabaki du.

Talde hauek lortzen duten konfiantza maila ikasturtean zehar areagotuz doanez, lagunak egiten dira eta sarriago elkartu ohi dira. Hori dela-eta, parte-hartzaile askok egitasmotik irtetea erabakitzen dute, jada ez baitute zertan programan izena eman euren artean elkartzeko. Ikasle izandako batzuk euskara menderatzen duen kidearen papera betetzera ere heltzen dira. Beste batzuek berriz, hizkuntz gaitasuna garatzen jarraitzeko izen emango dute ikasturte honetarako.


Egitasmoan parte hartzen duten gehienak helduak badira ere, azken aldian geroz eta jende gazte gehiagok izena ematen duela baieztatu digu Gurutzeagak. Iritzi horrekin bat dator Nahia Guenaga euskara sustatzailea. Kolaboratzaileak bilatzea omen da egun lanik zailena, ordainsaririk gabe bere jakintzak eskaintzeko prest dagoen jendea alegia. Mintzalagun proiektuan euskara praktikatu nahi duen edonor apunta daiteke euskaltegien bitartez nahiz elkarteetara joz. Halaber, Donostian, Arrasaten, Deustun, Elgoibarren, Elorrion, Ermuan, Getxon, Irunen, Lasarten, Errenteria-Oreretan, Ortuellan eta Pasaian eskaintzen da programa. Herri bakoitzean programak izen ezberdina badu ere funtsean metodologia bera erabiltzen dute.


Topagunea Euskara Elkarteen Federazioak, gainera, laster kaleratuko du eskuliburu bat mintzalagun esperientziei buruz. Gidaliburua metodologia mailan egitasmo honekin hasi nahi duten taldeei zuzendua egongo da. Hola nola, parte-hartzaileen esperientziak eta herri ezberdinetan programa hauek komunean dituzten ezaugarriak bilduko ditu. Topaguneak jakinarazi digunez, gidalibururako edukiak hil honetarako prest izatea espero dute eta urte amaierarako kalean izango da. Gidaren helburua praktikotasuna sustatzea eta euskara ikasten dutenei mintzapraktikak jarraipena eskatzen duela helaraztea da. Jasone Mendizabal Topaguneko kideak adierazi digunez, "ez da bilduma bat izango, sintesi bat baizik. Euskara ikasten ari direnei erantzuna eman eta ariketa erraztuko dien eskuliburua izango da".