Andoni Ituarte, «el vasco»: «Venezuelako bakarra izan nintzen Munduko Txapelketetan»

  • Andoni Ituarte 1919an jaio zen Bilbon. Gerrarengandik ihesi, orain trenez, orain barkuz, ia munduari bira eman zion, 1939an Venezuelara iritsi zen arte. Venezuelan, ihes egiteko prest, bizikleta erosi zuen, eta Belodromoari biraka hasi zen. Biraka-biraka, bere buruari ihes egin nahian, atzean utzi zituen denak. Atzean lehiakideak, atzean Munduko Txapelketak, eta atzean urteak. Orain, adinean aurrera joanda, Euskal Herrira (Donostiara) itzuli da. Hegazkinez.

2021eko uztailaren 12an

Venezuelara joan bitartean nolakoa izan zen zure gaztaroa Euskal Herrian?
Bilbon eskola industrialean ari nintzen ikasten, eta gerra lehertu zen. Gerra garaian ez zegoen klaserik, eta Euskal Gobernuan jardun nuen lanean. Baina hemendik alde egiteko aukera izan genuenean, Castrora joan ginen. Han aitari esan zioten arrantza ontzi bat bazela, ihes egin nahi zuen jendea eramango zuena. Bertan sartu ginen, baina arratseko zazpietan polizia etorri eta preso eraman gintuzten. Ni, nire aita, eta sei apaiz. Handik aurrera gorriak ikusi genituen, eta libre utzi gintuztenean Santander aldera jo genuen. Santanderren barku ingeles bat bazen Lapurdira zihoana. Aitak, "sar zaitez zu" esan zidan, beldurra baitzuen frontera eramango ote ninduten. Ni han joan nintzen barkuan. Eta barku ingelesak egin zuen hurrengo bidaian nire aita ere etorri zen Donibane Lohizunera. Donibanen beste bizitza bat aurkitu genuen. Baina Euskal Gobernuaren bitartez haur batzuk Belgikara eraman behar zituztela eta, azkenean ni ere Belgikara eraman ninduten. Belgikan nengoela tropa asko ikusi nituen pasatzen, eta "ai ene beste gerra batek harrapatuko al nau!" pentsatu nuen. Gurasoei deitu nien Donibane Lohitzunera eta aitak biharamun goizean trena hartzeko eta itzultzeko agindu zidan. Hartu nuen trena, itzuli nintzen, eta gero Donibane Lohizunetik Venezuelara, Caracasera, joan ginen. 1939. urtea zen. Guk alde egin eta zortzi egunera hasi zen II. Mundu Gerra.

Venezuelan nolako bizitza aurkitu zenuen?
Venezuelara emigrante bezala joan ginen, baina ez hona datozen emigranteak bezala, etorri eta limosna eske hasteko. Han lana latz egin behar izan nuen. Funtsean hara joan ginen guztiek bezala. Pikatxoia eta pala hartu eta obran jardun behar izan genuen lanean. Denborarekin, pixkana-pixkana egonkortzen hasi ginen eta fabrika eder batean ere aritu nintzen. Ehun eta bost langile ginen, baina fabrika itxi egin zen.

Nola izan ziren zure txirrindulari hastapenak?
Venezuelara joan baino lehenagotik nintzen bizikleta zalea. Baina Venezuelan bizikleta bat erosi nuen eta ibiltzen hasi nintzen. Gero mutil bat ezagutu nuen, eta hark "nik korritzen dudan klubera etorri nahi duzu?" proposatu zidan. "Noski, nola ez." Eta horrela hasi nintzen, entrenatzen.

Zure lehen lehiaketak gogoan al dituzu?
Bai. Gogoan dut batik bat belodromoan korritu nuen lehen aldia. Gobernuak sei lagun bidali gintuen Munduko Txapelketara, Danimarkara, Kopenhagera. Gu ez ginen inoiz belodromo batean bizikletan ibili, eta ezinezkoa zen han moldatzea. Beldurturik atera ginen. Gainera ni munduko txapeldunaren aurka jarri ninduten, eta nire lagun bat txapeldun olinpiarraren aurka. Venezuelan esaten den bezala "tigrea astoaren aurka". Galdu egin genuen, zer egingo genuen ba?

Batez ere proba laburretan nabarmentzen zinen.
Bai, ni abiadura probatan, kilometroko proban, jazarpen indibidualean, eta iraupen erdian lehiatzen nintzen. Errepidean korritzen zutenak ere baziren, eta ni ere inoiz jardun nintzen baina igoeratan asko sufritzen nuen. Nahiago nuen belodromoa.

Entrenatzeko nola moldatzen zinen?
Lanean nenbilela, goizero-goizero ateratzen nintzen entrenatzera. Venezuelan bizi zen txapeldun olinpiar italiar bat nuen entrenatzeko laguna. Brontzezko erloju handi batean elkartzen ginen, eta orratzek goizeko lauak markatzerako han izaten ginen. Laurogei kilometro egiten genituen, berrogei joan eta berrogei etorri. Egunero. Eta gero lanera. Igandean korritzen bagenuen larunbatean ez ginen entrenatzen, eta astelehenean ere atseden hartzen genuen.

Oraingo txirrindulariak bezain bat zaintzen eta prestatzen al zineten?
Ez, ni asko zaintzen nintzen baina hainbeste ez. Hala ere, urtero, lanean egindako diruarekin Frantziara joaten nintzen, Parisera, belodromoan beste frantses batzuekin entrenatzera. Orain botata dago belodromo hori, eta futbol zelai bat egin dute. Parisen lagun handiak egin nituen. Lagun horietako bat farmazeutikoa zen, txirrindulari handi baten anaia. Egun batean zera galdetu zidan: "eta Venezuelan zer hartzen duzue bizikletan ibiltzeko?" "Guk kolastiel izeneko bat hartzen dugu" -esan nion-. Begira-begira gelditu zitzaidan, eta "Kolastiel? Ez mutila, horrek hemen ez du balio ezta andregaiarekin bidaiatzeko ere!" -bota zidan. Ez zait sekula ahaztuko haren erantzuna. Ordurako hemen produktu asko erabiltzen zituzten.

Zer ematen zizun txirrindularitzak?
Gastua galanki! Hemen, garai haietan jada, zerbait irabazten zen, bai profesionaletan eta baita amateurretan ere. Han dena guk erosi behar genuen, bizikleta, jantziak... Ez genuen inoiz dirurik ikusi, eta dena nire poltsikotik ordaindu behar izaten nuen. Baita Munduko Txapelketetara joatea ere! Nire kontura parte hartu behar izaten nuen, Venezuelan ez baitzegoen inor nire gastuak ordainduko zituenik. Horretaz, Venezuelako bakarra izaten nintzen Munduko Txapelketetan.

Venezuelako koloreekin lehiatu arren, zuk garbi zenuen euskalduna zinela?
Bai ni euskalduna nintzen. Han euskaldun bezala ezagutzen ninduten, eta kazetari batzuek "el vasco" esaten zidaten. Izan zen "el vasco-venezolano" izendatu ninduenik ere.

Inoiz lehiatu zinen txirrindulari euskaldunekin?
Ez. 1950eko Bruselako Munduko Txapelketan hartu nuen parte, eta han ez zen euskaldunik izan. 1971n ere, Milanen, ez zegoen euskaldunik. Tira bai, ni.

Noiz eta nola bihurtu zara Euskal Herrira?
Han bizi nintzela askotan etortzen nintzen hona. Etorri eta berriz joan. Parisera entrenatzera joatean ere familiari bisita egitera inguratzen nintzen. Baina bizitzera aurten itzuli naiz, Venezuelan egoera oso txarra delako. Han ezin liteke bizi, eta alaba batekin itzuli naiz. Seme zaharrena eta beste hiru alabak han gelditu dira.

Palmaresa
Abiadurako proban Venezuelako txapelduna:. 1948, 1950, 1951, 1952, 1953.
Kilometroko erlojupeko Venezuelako txapelduna: 1949, 1950, 1951, 1952, 1953.
Kilometroko erlojupekoan errekorra: 1953 (1,12sg.).
Venezuelako urteko txirrindularirik onena izendatua: 1950, 1951, 1952.
Munduko txapelketetan hiru parte hartze: 1949an Kopenhagen, 1950ean Bruselan eta 1951n Milanen.
lJoko olinpiarretan parte hartze bat: 1952an Helsinkin.


Azkenak
Orkatz Gallastegi preso politikoak EPPK utzi du

Berangoko euskal preso politikoa Zaballako espetxean dago gaur egun eta bertatik helarazitako idazkian Euskal Preso Politikoen Kolektiboa utzi duela iragarri du.


2024-12-24 | Julene Flamarique
Airearen kutsadurak 1.270 heriotza eragin zituen 2022an EAEn, Europako Ingurumen Agentziaren arabera

NO2 eta PM2.5 partikulak bezalako kutsatzaileei aurre egiteko hobekuntza planik ez dagoela salatu du Ekologistak Martxan elkarteak. Trafikoa murriztea eta airearen kalitatea hobetzeko alternatiba jasangarriak lehenestea galdegin du.


Turkiak 120 argitalpen kurdu debekatu ditu azken hiru asteetan

Editore Kurduen Elkarteak abenduaren 22an egin zuen salaketa: azken hiru asteetan Turkiako agintariek kurduei buruzko 120 liburu, aldizkari, egunkari edo bestelako argitalpen debekatu dituzte, Duvar hedabide kurduak jakinarazi duenez.


Garraio publikoa doan izango da 12 urtez azpikoentzat, duela bi urte bideragarria ez bazen ere

Garraio publikoak erdi prezioan jarraituko du datorren urtean ere, Espainiako Gobernuak bere hobarien parteari eutsiko diola iragarri ostean.


Amaya Zabarte zauritu zuten ertzainen arduradunak identifikatu nahi ditu epaileak

Realaren eta PSGren arteko futbol partidu batean larri zauritu zuten zalearen kasuan, epaileak onartu du familiaren abokatuek egun hartako bideo irudi guztietara sarbidea izatea. Oldarraldian parte hartu zuten ertzain taldeetako arduradunak identifikatzeko ikerketa ere eskatu du.


Santa Klausen ejertzito antikapitalista

Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]


Eski estazioetako festibaletan kutsadurak goia jotzen du

Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]


2024-12-23 | Estitxu Eizagirre
Jaurlaritzak onartu duen planaren aurka mobilizatu da EH Bizirik
“Egungo eredu kapitalista gainditzea ezinbestekoa da larrialdi ekologiko eta energetikoari aterabide bat aurkitzeko”

Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirik-ek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]


2024-12-23 | ARGIA
Hiru lagunek osatutako lehendakaritza izango du Seaskak

Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.


2024-12-23 | Julene Flamarique
Vidalina Morales, nekazaria eta ekintzailea
“Kaleetan gerra tankeak ikustea normalizatu dugu, gerran egon gabe ere”

Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]


2024-12-23 | Julene Flamarique
Emakumeak nola bortxatu aholkuak partekatzeko 70.000 partaideko Telegram kanal bat atzeman dute Alemanian

Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]


2024-12-23 | Ahotsa.info
“HTX-k bukatzen du bere zikloa, baina oraindik daude borrokatzeko eta aldarrikatzeko motiboak”

HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.


Hegoaldean 222 milioi euro gastatu dira Espainiako Loterian, sarietan jasotakoa baino bost bider gehiago

Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]


2024-12-23 | ARGIA
Zaballako espetxeko funtzionarioek “ezkutuko greba” hasi dutela salatu dute zenbait presok

Hainbat euskal presok salatu duenez, Zaballako espetxezainek "ezkutuko greba" hasi dute, haien erdiak gaixotasun baja hartuta. "Ezkutuko greba honen bitartez, 'zerbitzuaren gabeziak' salatzea dute helburu, baina benetako greba bati ekin ez, eta preso... [+]


Eguneraketa berriak daude