Andoni Ituarte, «el vasco»: «Venezuelako bakarra izan nintzen Munduko Txapelketetan»

  • Andoni Ituarte 1919an jaio zen Bilbon. Gerrarengandik ihesi, orain trenez, orain barkuz, ia munduari bira eman zion, 1939an Venezuelara iritsi zen arte. Venezuelan, ihes egiteko prest, bizikleta erosi zuen, eta Belodromoari biraka hasi zen. Biraka-biraka, bere buruari ihes egin nahian, atzean utzi zituen denak. Atzean lehiakideak, atzean Munduko Txapelketak, eta atzean urteak. Orain, adinean aurrera joanda, Euskal Herrira (Donostiara) itzuli da. Hegazkinez.

2021eko uztailaren 12an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Venezuelara joan bitartean nolakoa izan zen zure gaztaroa Euskal Herrian?
Bilbon eskola industrialean ari nintzen ikasten, eta gerra lehertu zen. Gerra garaian ez zegoen klaserik, eta Euskal Gobernuan jardun nuen lanean. Baina hemendik alde egiteko aukera izan genuenean, Castrora joan ginen. Han aitari esan zioten arrantza ontzi bat bazela, ihes egin nahi zuen jendea eramango zuena. Bertan sartu ginen, baina arratseko zazpietan polizia etorri eta preso eraman gintuzten. Ni, nire aita, eta sei apaiz. Handik aurrera gorriak ikusi genituen, eta libre utzi gintuztenean Santander aldera jo genuen. Santanderren barku ingeles bat bazen Lapurdira zihoana. Aitak, "sar zaitez zu" esan zidan, beldurra baitzuen frontera eramango ote ninduten. Ni han joan nintzen barkuan. Eta barku ingelesak egin zuen hurrengo bidaian nire aita ere etorri zen Donibane Lohizunera. Donibanen beste bizitza bat aurkitu genuen. Baina Euskal Gobernuaren bitartez haur batzuk Belgikara eraman behar zituztela eta, azkenean ni ere Belgikara eraman ninduten. Belgikan nengoela tropa asko ikusi nituen pasatzen, eta "ai ene beste gerra batek harrapatuko al nau!" pentsatu nuen. Gurasoei deitu nien Donibane Lohitzunera eta aitak biharamun goizean trena hartzeko eta itzultzeko agindu zidan. Hartu nuen trena, itzuli nintzen, eta gero Donibane Lohizunetik Venezuelara, Caracasera, joan ginen. 1939. urtea zen. Guk alde egin eta zortzi egunera hasi zen II. Mundu Gerra.

Venezuelan nolako bizitza aurkitu zenuen?
Venezuelara emigrante bezala joan ginen, baina ez hona datozen emigranteak bezala, etorri eta limosna eske hasteko. Han lana latz egin behar izan nuen. Funtsean hara joan ginen guztiek bezala. Pikatxoia eta pala hartu eta obran jardun behar izan genuen lanean. Denborarekin, pixkana-pixkana egonkortzen hasi ginen eta fabrika eder batean ere aritu nintzen. Ehun eta bost langile ginen, baina fabrika itxi egin zen.

Nola izan ziren zure txirrindulari hastapenak?
Venezuelara joan baino lehenagotik nintzen bizikleta zalea. Baina Venezuelan bizikleta bat erosi nuen eta ibiltzen hasi nintzen. Gero mutil bat ezagutu nuen, eta hark "nik korritzen dudan klubera etorri nahi duzu?" proposatu zidan. "Noski, nola ez." Eta horrela hasi nintzen, entrenatzen.

Zure lehen lehiaketak gogoan al dituzu?
Bai. Gogoan dut batik bat belodromoan korritu nuen lehen aldia. Gobernuak sei lagun bidali gintuen Munduko Txapelketara, Danimarkara, Kopenhagera. Gu ez ginen inoiz belodromo batean bizikletan ibili, eta ezinezkoa zen han moldatzea. Beldurturik atera ginen. Gainera ni munduko txapeldunaren aurka jarri ninduten, eta nire lagun bat txapeldun olinpiarraren aurka. Venezuelan esaten den bezala "tigrea astoaren aurka". Galdu egin genuen, zer egingo genuen ba?

Batez ere proba laburretan nabarmentzen zinen.
Bai, ni abiadura probatan, kilometroko proban, jazarpen indibidualean, eta iraupen erdian lehiatzen nintzen. Errepidean korritzen zutenak ere baziren, eta ni ere inoiz jardun nintzen baina igoeratan asko sufritzen nuen. Nahiago nuen belodromoa.

Entrenatzeko nola moldatzen zinen?
Lanean nenbilela, goizero-goizero ateratzen nintzen entrenatzera. Venezuelan bizi zen txapeldun olinpiar italiar bat nuen entrenatzeko laguna. Brontzezko erloju handi batean elkartzen ginen, eta orratzek goizeko lauak markatzerako han izaten ginen. Laurogei kilometro egiten genituen, berrogei joan eta berrogei etorri. Egunero. Eta gero lanera. Igandean korritzen bagenuen larunbatean ez ginen entrenatzen, eta astelehenean ere atseden hartzen genuen.

Oraingo txirrindulariak bezain bat zaintzen eta prestatzen al zineten?
Ez, ni asko zaintzen nintzen baina hainbeste ez. Hala ere, urtero, lanean egindako diruarekin Frantziara joaten nintzen, Parisera, belodromoan beste frantses batzuekin entrenatzera. Orain botata dago belodromo hori, eta futbol zelai bat egin dute. Parisen lagun handiak egin nituen. Lagun horietako bat farmazeutikoa zen, txirrindulari handi baten anaia. Egun batean zera galdetu zidan: "eta Venezuelan zer hartzen duzue bizikletan ibiltzeko?" "Guk kolastiel izeneko bat hartzen dugu" -esan nion-. Begira-begira gelditu zitzaidan, eta "Kolastiel? Ez mutila, horrek hemen ez du balio ezta andregaiarekin bidaiatzeko ere!" -bota zidan. Ez zait sekula ahaztuko haren erantzuna. Ordurako hemen produktu asko erabiltzen zituzten.

Zer ematen zizun txirrindularitzak?
Gastua galanki! Hemen, garai haietan jada, zerbait irabazten zen, bai profesionaletan eta baita amateurretan ere. Han dena guk erosi behar genuen, bizikleta, jantziak... Ez genuen inoiz dirurik ikusi, eta dena nire poltsikotik ordaindu behar izaten nuen. Baita Munduko Txapelketetara joatea ere! Nire kontura parte hartu behar izaten nuen, Venezuelan ez baitzegoen inor nire gastuak ordainduko zituenik. Horretaz, Venezuelako bakarra izaten nintzen Munduko Txapelketetan.

Venezuelako koloreekin lehiatu arren, zuk garbi zenuen euskalduna zinela?
Bai ni euskalduna nintzen. Han euskaldun bezala ezagutzen ninduten, eta kazetari batzuek "el vasco" esaten zidaten. Izan zen "el vasco-venezolano" izendatu ninduenik ere.

Inoiz lehiatu zinen txirrindulari euskaldunekin?
Ez. 1950eko Bruselako Munduko Txapelketan hartu nuen parte, eta han ez zen euskaldunik izan. 1971n ere, Milanen, ez zegoen euskaldunik. Tira bai, ni.

Noiz eta nola bihurtu zara Euskal Herrira?
Han bizi nintzela askotan etortzen nintzen hona. Etorri eta berriz joan. Parisera entrenatzera joatean ere familiari bisita egitera inguratzen nintzen. Baina bizitzera aurten itzuli naiz, Venezuelan egoera oso txarra delako. Han ezin liteke bizi, eta alaba batekin itzuli naiz. Seme zaharrena eta beste hiru alabak han gelditu dira.

Palmaresa
Abiadurako proban Venezuelako txapelduna:. 1948, 1950, 1951, 1952, 1953.
Kilometroko erlojupeko Venezuelako txapelduna: 1949, 1950, 1951, 1952, 1953.
Kilometroko erlojupekoan errekorra: 1953 (1,12sg.).
Venezuelako urteko txirrindularirik onena izendatua: 1950, 1951, 1952.
Munduko txapelketetan hiru parte hartze: 1949an Kopenhagen, 1950ean Bruselan eta 1951n Milanen.
lJoko olinpiarretan parte hartze bat: 1952an Helsinkin.


Azkenak
Bost greba egun berri iragarri dituzte Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hezkuntza publikoan

LABek, STEILASek, ELAk eta CCOOek greba egutegi bateratua aurkeztu dute Bilbon: martxoaren 25, 26 eta 27, eta apirilaren 1 eta 2. Egungo hitzarmenak aldarrikatutako edukietatik urrun kokatzen direla adierazi dute, "bai sukaldearen eta garbiketaren kolektiboan zein... [+]


2025-03-11 | Hala Bedi
Izanen gazte aldizkaria jaio da

Euskal Herriko literatura gaztearen eta idazle hauen topagune bilakatu nahi den proiektu berriaren inguruan hitz egingo dugu gaur.


2025-03-11 | Euskal Irratiak
Daniela Albizu euskaltzale eta abertzaleari plaza bat eskaini diote Urruñan

Larunbatean, martxoaren 8an, Urruñako herriak Daniela Albizu izena ezarri dio herriko etxearen aitzineko plazari, emazte abertzale honen memoria omentzeko.


Gurutzetako Ospitaleko Larrialdiak “kolapsoaren ertzean” daudela salatu du ESK sindikatuak

Barakaldoko ospitaleko larrialdi zerbitzuan sufritzen ari diren "saturazioa larria" dela ohartarazi du sindikatuak. Pazienteak korridoreetan artatu dituztela eta krisia kudeatzeko "behar adina langile" ez dagoela salatu du. Errealitate horren aurrean... [+]


2025-03-11 | Estitxu Eizagirre
Makroeolikoez hitzaldia Andoainen eta egunpasa Aranon
Komunitatean hitz egin eta kultura sortu, haize-erroten aurrean

Komunitatea bildu, pilpilean dauden gaiez hitz egin, informazioa trukatu eta beste herrien esperientziak ezagutzea da herritar kritikoek egiten duten lehen ekintza, makroeoliko bat herrian jarriko diotela jakiten duenean. Halaxe egingo dute martxoaren 13an Andoainen: mendi... [+]


‘Statu quo’-a mantentzea espero da Groenlandiako hauteskundeetan, Trumpen presiopean

Inkesta gehienen arabera, Inuit Ataqatigiit alderdi ezkertiar independentistaren eta Siumut sozialdemokrataren arteko aliantzak jarraituko du indarrean parlamentuan. Herrialdeko lehen ministro Mute Egedek hauteskundeak aurreratzea proposatu zuen, AEBen "kanpo presioek"... [+]


2025-03-11 | Joan Mari Beloki
Euskal Herria Europa berrian

Ukrainako gudaren amaierak ondorio sakonak ekarriko ditu Europa osora. Europako elite ekonomikoek beren indar guztia jarri dute guda-zelaian eta galdu egin dute. Galtzaileek, elite globalistek, beren egitasmo kuttuna galduko dute, Europako Batasuna, eta Bruselatik europar... [+]


Pablo Gonzálezen aurkako zigor auzibidea itxi du Poloniako Justiziak

Varsoviako Barrutiko Auzitegiak argudiatu du González jada ez dagoela Polonian, eta ezin dutela jakin noiz aterako den Errusiatik. Auzitegiak ez du kazetari nabarniztarraren aurkako bestelako prodezurarik abian jarriko.


2025-03-11 | ARGIA
Euskal Herria antimilitarista dela aldarrikatuko du EH Bilduk apirilaren 20ko Aberri Egunean

Mundua "oso azkar" aldatzen ari dela azaldu du Arnaldo Otegik, militarismorantz eta autoritarismorantz doala, eta norabide horren aurkako jarrera duela koalizio subiranistak.


Duela bost urte baino %155 aldiz arma astun gehiago inportatzen ditu Europak

Ukraina da munduan arma gehien erosten dituen herrialdea; munduko erosketa guztien %8,8. Merkatuaren ia erdia kontrolatzen duena, berriz, AEB dira: Europak erosi dituen armen erdia baino gehiagok jatorri estatubatuarra dute.


Euskara bihotzean eta erdara ezpainean

Azterketak amaitzearekin batera ohikoak bihurtu dira ikasleriaren artean, urteko garai honetan merkeak diren hegaldiak hartu eta adiskideekin bidaiatzea. Horrela egin dut neuk ere eta Londresera joateko aukera izan dut. Ildo beretik, bertan “euskaldun” pilarekin egin... [+]


2025-03-11 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Ukrainako “eskarmentua” Asia Ekialderaino heltzen ari da

Maiatzaren 12an Filipinetan egingo diren Bongbong Marcosen agintaldiaren erdiko hauteskundeek eman dezakete argibideren bat herritar xeheen artean kezka noraino errotu den begiztatzeko.


Eskolako guraso taldean nola informatu euskara hutsean, erdaldunak haserretu gabe

"No entiendo, en castellano por favor" eta gisakoak ohikoak dira eskolako guraso Whatsapp taldeetan, baina Irungo Txingudi ikastola publikoan euskara hutsean aritzeko modu erraz eta eraginkorra dute, behar duenarentzat itzulpen sistema berehalakoa ahalbidetuta.


2025-03-11 | ARGIA
Petrolio-ontzi bat erregaia isurtzen ari da Ingalaterrako kostaldearen aurrean eta egoera “oso-oso kezkagarritzat” jo du Down Streetek

Petrolio-ontzi batek eta zamaontzi batek elkar jo dute astelehen goizean Ipar Itsasoan, Ingalaterrako ipar-ekialdean. Talkak Jet-A1 erregaia zuen petrolio-ontziaren tanke bat apurtu du eta kezka da nagusi, izan ditzakeen ondorio ekologikoengatik.


Eguneraketa berriak daude